Hiena pręgowana
| Hyaena hyaena[1] | |||||
| (Linnaeus, 1758)[2] | |||||
 | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek | hiena pręgowana | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[30] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
 | |||||
Hiena pręgowana[31] (Hyaena hyaena) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny hien (Hyaeninae) w obrębie rodziny hienowatych (Hyaenidae). Żyje około 25 lat.
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w pierwszym tomie swojego dzieła Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis nadając mu nazwę Canis hyaena[2]. Jako miejsce typowe pochodzenia holotypu Linneusz wskazał „Indie” (łac. Habitat in India)[2]; ograniczone przez Thomasa w 1911 roku do „gór Benná, w Laristanie, w południowej Persji” (tj. Lorestan, Iran)[32][33].
Niektórzy autorzy tymczasowo rozpoznają pięć podgatunków, różniących się głównie wielkością i kolorem i długością futra (hyaena z Indii, barbara z północno-zachodniej Afryki, dubbah z północno-wschodniej Afryki, sultana z Półwyspu Arabskiego oraz syriaca z Syrii, Azji Mniejszej i Kaukazu)[34]. Inni autorzy twierdzą, że aktualne dane morfologiczne i inne dowody nie potwierdzają istnienia tak wielu podgatunków[34]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[34].
Etymologia
- Hyaena i hyaena: gr. ύαινα ýaina „hiena”; nazwa nadana z powodu szczeciniastej grzywy u hieny pręgowanej, podobnej do świńskiej, od υς ys „wieprz”; żeński przyrostek αινα aina[35].
Zasięg występowania
Hiena pręgowana rozpowszechniona jest szeroko w dużej części Afryki i zachodniej Azji[34]. Chociaż nie występuje w środkowej Saharze, występuje w niewielkim zagęszczeniu w obszarach północnej, zachodniej i wschodniej Afryki, w tym Algierii, Beninie, Burkina Faso, Kamerunie, Czadzie, Dżibuti, Egipcie, Etiopii, Ghanie, Kenii, Libii, Mali, Nigerii, Mauretanii, Maroku, Nigrze, Senegalu, Tanzanii i Tunezji; występuje także na Bliskim Wschodzie i Azji Środkowej, w tym Afganistanie, Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji, Indiach, Iranie, Iraku, Izraelu, Jordanii, Libanie, Nepalu, Omanie, Pakistanie, Arabii Saudyjskiej, Tadżykistanie, Turcji, Turkmenistanie, Uzbekistanie i Jemenie; obecnie występuje w małych, odizolowanych populacjach[34].
Cechy gatunku
Długość ciała (bez ogona) 100–115 cm, długość ogona 30–40 cm, wysokość w kłębie 66–75 cm; masa ciała samców 26–41 kg, samic 26–34 kg[36]. Umaszczenie zmienne, od jasno-szaro-żółtego do buro-szarego. Na bokach ciała ciemne pręgi, przechodzące miejscami w plamy. Na udach ciemne poprzeczne paski.
Długość jej włosów sięga 225mm, gdy na reszcie ciała jest to 50-75mm[37]. Ubarwienie jest zmienne w zależności od pory roku[38]. Nie występuje dymorfizm płciowy w rozmiarze i wadze osobników. Samice mają do trzech par sutków[38].
Ekologia
Siedlisko
Występuje na otwartych przestrzeniach, na których woda pitna jest dostępna w promieniu 10 km. Na terenach pustynnych nie jest spotykana. W terenie górzystym maksymalna wysokość, na której była odnotowana wynosiła 3300 m n.p.m.[39]. Jest to zwierzę nocne, spędzające dni w jamach, jaskiniach lub norach, które rozpoznać można dzięki zgromadzonym w pobliżu resztkom pożywienia, kościom i odchodom[37].
Odżywianie
Pożywieniem hieny pręgowanej jest wszelkiego rodzaju padlina i resztki ofiar innych drapieżników. Z braku padliny napada na stare lub chore małe ssaki, śpiące ptaki, gady i owady. Nie stroni też od owoców i warzyw. Aby uniknąć konkurencji z innymi padlinożercami składuje padlinę w norach.
Rozród
Dojrzałość płciową osiągają około 1 roku. Ciąża trwa około 90 dni; w miocie jest od 2 do 4 młodych. Młode rodzą się ślepe z zarośniętymi uszami. Oczy otwierają po 7-8 dniach. Okres laktacji trwa około 2 miesięcy. Samiec bierze udział w wychowiu młodych.
Biotop
Stepy, zarośla, pustynie, zwłaszcza kamieniste. W górach dochodzi do 2500 m n.p.m.
Zachowania
Gatunek jest strachliwy, w przypadku nieoczekiwanego zagrożenia chowa się lub przyjmuje pozycję udającą zmarłego osobnika i czeka aż przeciwnik odejdzie. Swoje terytorium oznacza mieszaniną odchodów i wydzieliny gruczołu przyodbytowego, która jest biała z powodu dużej zawartości Ca2+ i przez to dobrze zauważalna przez inne hieny[38]. Występujące interakcje między osobnikami tego samego gatunku są nieliczne, częściej zauważalne u osobników młodych. Najczęstszą czynnością jest obwąchiwanie pyska i okolic odbytu oraz lizanie sierści. Swoje nastawienie do innych osobników Hyaena hyaena sygnalizuje pozycją ogona oraz grzywy[39].
Jest cichsza od Crocuta crocuta, nie wydaje charakterystycznych dźwięków przypominających śmiech[40].
Status
Stosunkowo liczna w Afryce i Azji. W Europie rzadka.
Przypisy
- ↑ Hyaena hyaena, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 40. (łac.).
- ↑ E.A.W. von Zimmermann: Specimen zoologiae geographicae, quadrupedum domicilia et migrationes sistens. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak, et Socios, 1777, s. 366. (łac.).
- ↑ F.A.A. Meyer: Systematisch-summarische Uebersicht der neuesten zoologischen Entdeckungen in Neuholland und Afrika: nebst zwey andern zoologischen Abhandlungen. Leipzig: Im Verlage der Dykischen Buchhandlung, 1793, s. 94. (niem.).
- ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 135. (fr.).
- ↑ F. Tiedemann: Zoologie. Zu seinen Vorlesungen entworfen. Landshut: Weber, 1808, s. 350. (niem.).
- ↑ C.P. Thunberg. Beskrifning och teckning på ett nytt species, Hyaena brunnea. „Kungl. Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar”. Fór år 1820, s. 59, 1820. (szw.).
- ↑ C.J. Temminck. Sur le genre Hyène, et description d’une espèce nouvelle, découverte an Afrique. „Annales Générales des Sciences Physiques”. 3, s. 51, 1820. (fr.).
- ↑ Desmarest 1820 ↓, s. 215.
- ↑ Desmarest 1820 ↓, s. 215 (przypis).
- ↑ H.R. Schinz: Das Thierreich, eingetheilt nach dem Bau der Thiere als Grundlage ihrer Naturgeschichte und der vergleichenden Anatomie von den Herrn Ritter von Cuvier. Cz. 4: Zoophyten. Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’schen Buchhandlung, 1825, s. 509. (niem.).
- ↑ W. Ogilby: Memoir on the mammalogy of the Himalayas. W: J.F. Royle: Illustrations of the botany and other branches of the natural history of the Himalayan Mountains :and of the flora of Cashmere. London: W. H. Allen, 1839, s. lxiv. (ang.).
- ↑ P. Boitard: Le Jardin des plantes: description et murs des mammifères de la Ménagerie et du Muséum d’histoire naturelle. Paris: J.J. Dubochet et Ce, Éditeurs, 1842, s. 230. (fr.).
- ↑ Blainville 1844 ↓, s. 81.
- ↑ Blainville 1844 ↓, s. 82.
- ↑ F. de Filippi. Notizia sopra una nuova specie di Iena. „Memorie della Reale accademia delle scienze di Torino”. Serie seconda. 13 (2), s. 131, 1853. (wł.).
- ↑ H. Falconer. Notes of Hyæna. „Palaeontological memoirs and notes”. 2, s. 464, 1868. (ang.).
- ↑ Matschie 1900 ↓, s. 53.
- ↑ Matschie 1900 ↓, s. 54.
- ↑ Matschie 1900 ↓, s. 55.
- ↑ Satunin 1905 ↓, s. 7.
- ↑ Satunin 1905 ↓, s. 8.
- ↑ Satunin 1905 ↓, s. 9.
- ↑ Matschie 1910 ↓, s. 361, 365.
- ↑ Matschie 1910 ↓, s. 363.
- ↑ A.J.E. Lönnberg. Some new mammals from British East Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 9 (49), s. 64, 1912. (ang.).
- ↑ R.I. Pocock. Preliminary diagnoses of some new races of South Arabian mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 14 (54), s. 636, 1934. DOI: 10.1080/00222933408654939. (ang.).
- ↑ M.J. Toerien. The fossil hyenas of the Makapansgat Valley. „South African Journal of Science”. 48 (9), s. 293, 1952. (ang.).
- ↑ R.F. Ewer. The fossil carnivores of the Transvaal caves. The Hyaenidae, other than Lycyaena, of Swartkrans and Sterkfontein. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1954 (4), s. 815, 1955. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1955.tb07819.x. (ang.).
- ↑ M. AbiSaid, Dloniak, S.M.D., Hyaena hyaena, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-21] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ O. Thomas. The mammals of the tenth edition of Linnaeus; an attempt to fix the types of the genera and the exact bases and localities of the species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1911 (1), s. 134, 1911. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Hyaena hyaena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-30].
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 424. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 333, 1904. (ang.).
- ↑ K.E. Holekamp & J.M. Kolowski: Family Hyaenidae (Hyenas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 256–258. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ a b P. Sumiński, Ssaki drapieżne Europy = [Carnivores of Europe], Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1993, ISBN 83-09-01483-X, OCLC 182880851 [dostęp 2018-08-16].
- ↑ a b c J.L. Gittleman, Heptner, V. G., and Sludskii, A. A. 1992. MAMMALS OF THE SOVIET UNION. VOLUME II, PART 2. CARNIVORA (HYAENAS AND CATS). Smithsonian Institution Libraries and National Science Foundation, „Journal of Mammalogy”, 74 (2), 1993, s. 510–511, DOI: 10.2307/1382412, ISSN 1545-1542, JSTOR: 1382412 [dostęp 2018-08-16].
- ↑ a b Rieger, I., 1978. Social behavior of striped hyenas at Zurich Zoo. Carnivore 1(2): 49-60.
- ↑ Jurgen W. Frembgen, The Magicality of the Hyena: Beliefs and Practices in West and South Asia, „Asian Folklore Studies”, 57 (2), 1998, s. 331, DOI: 10.2307/1178757, ISSN 0385-2342, JSTOR: 1178757 [dostęp 2018-08-16].
Bibliografia
- A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 1–276, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
- H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. Cz. 2. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 1–84. (fr.).
- P. Matschie. Ueber geographische Formen der Hyaenen. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1900, s. 18–58, 1900. (niem.).
- К.А. Сатунин. Гiены передней A3iи. „извҍстія Кавказскаго Музея”. 2 (1), s. 1–12, 1905. (ros.).
- P. Matschie. Eine noch nicht beschriebene Form der Streifenhyaene aus Afrika, Hyaena (Hyaena) hienomelas bergeri subsp. nov. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1910, s. 361–369, 1910. (niem.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Bradypus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Range map of Striped Hyena (Hyaena hyaena)