Hieronim Derdowski

Hieronim Derdowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

9 marca 1852
Wiele

Data i miejsce śmierci

13 sierpnia 1902
Winona

Język

kaszubski, polski

Epoka

pozytywizm

Ważne dzieła

O Panu Czorlińścim co do Pucka po sece jachoł

Pomnik Hieronima Derdowskiego w Rumi

Hieronim Derdowski (kaszb. Hieronim Derdowsczi lub Jarosz Derdowsczi; ur. 9 marca 1852 w Wielu w ówczesnym powiecie chojnickim, zm. 13 sierpnia 1902 w Winonie, Minnesota, USA) – poeta kaszubski, humorysta, dziennikarz, wydawca prasy emigracyjnej w USA.

Życiorys

Pochodził z zamożnej rodziny chłopskiej. Stryjem i wychowawcą Derdowskiego był ks. Jan Derdowski, proboszcz w Polskim Brzoziu w latach 1836-1851 oraz w Kazanicach (1851-1886). Derdowski uczył się w kilku szkołach m.in. w progimnazjum w Kurzętniku oraz gimnazjach w Chojnicach, Braniewie, Chełmnie i Olsztynku, które ukończył w 1870. Później pracował w księgarni w Poznaniu, a także jako prywatny nauczyciel w Wielkopolsce i na Kaszubach. Od 1876 publikował artykuły i utwory literackie w „Gazecie Toruńskiej”. W 1879 zamieszkał w Toruniu. Wszedł wtedy do redakcji tej gazety, nawiązał także kontakt z czasopismem „Przyjaciel”. Przez pewien czas współpracował z Pawłem Stalmachem przy wydawaniu Gwiazdki Cieszyńskiej. Z powodu szykan władz pruskich wyemigrował w 1885 do Stanów Zjednoczonych, gdzie w środowiskach polonijnych prowadził działalność społeczną i dziennikarską. W Detroit redagował „Gazetę Narodową” i „Pielgrzyma Polskiego”, zaś w Winonie od 1886 „Wiarusa”.

Jest autorem powiedzeń "Nie ma Kaszeb bez Polonii, a bez Kaszeb Polsci", "Nigdë do zgubië nie przyńdą Kaszubë" oraz autorem Marsza Kaszubskiego. Jest też patronem I Liceum Ogólnokształcącego w Kartuzach oraz patronem Szkoły Podstawowej nr 5 w Chojnicach.

Twórczość

Poemat O Panu Czorlińścim co do Pucka po sece jachoł był ważnym wydarzeniem w historii literatury regionalnej. Bohaterem utworu jest ubogi, ale dzielny i roztropny rybak-szlachcic z Chmielna. Zaczarowana czapka wpędza go w tarapaty i zmusza do wędrówki przez północne Kaszuby i ziemię słowińską. Dzięki tej podróży autor wprowadza do poematu różnorodne krajobrazy, typy ludzkie i sytuacje obyczajowe. Utwór ma charakter satyryczny, obecne są jednak także poważniejsze motywy, zwłaszcza we fragmentach dotyczących dawniejszej historii i związków Kaszubszczyzny z resztą Polski.

Upamiętnienia

  • 10 lutego 2021 na budynku przy ul. św. Ducha w Toruniu odsłonięto tablicę upamiętniającą artystę[5]

Przypisy

  1. Hieronim Derdowski, O panu Czorlińscim co do Pucka po sece jachoł, polona.pl [dostęp 2018-11-03].
  2. Hieronim Derdowski, Walek na jarmarku, 2 popr. wyd. 1885, polona.pl [dostęp 2018-11-03].
  3. Hieronim Derdowski, Kaszuba pod Widnem : na dwusetną roczezę oswobodzenio Mniemców i krzescyjaństwa od turećciego jerzma w roku pańścim 1683, polona.pl [dostęp 2018-11-03].
  4. Hieronim Derdowski, Jasiek z Knieji : sporo kupa łgarstw kaszebściech. Ks. 1 , wyd. 1885, polona.pl [dostęp 2018-11-03].
  5. https://www.torun.pl/pl/kaszubskie-wspomnienie

Bibliografia przedmiotowa

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Hieronim Derdowski.jpg
Hieronim Derdowski.
Hieronim Derdowski - Rumia.jpg
Autor: Pelikanfly, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Popiersie Hieronima Derdowskiego z pomnika w Rumi