Higieja

Higieja

Ὑγίεια

— bogini zdrowia i czystości —
(c) I, Sailko, CC BY-SA 3.0 Higieja, marmurowa kopia rzymska z II wieku n.e. według oryginału greckiego z IV wieku p.n.e. Los Angeles County Museum of Art
Inne imiona	Hygieja, Hygea, Hygia
Występowanie	mitologia grecka
Atrybuty	miska, czara, puchar, wąż
Teren kultu	starożytna Grecja
Odpowiednik	Salus (rzymski)
Rodzina
Ojciec	Asklepios
Matka	Epione
Rodzeństwo	Panakeja, Iaso, Ajgle, Akeso, Podalejrios, Machaon

Higieja (Hygieja, Hygea, Hygia, Zdrowie; stgr. Ὑγίεια Hygíeia ‘zdrowie’, łac. Hygea, Salus ‘zdrowie’) – w mitologii greckiej bogini i uosobienie zdrowia^[1][2].

Mitologia grecka

Uchodziła za córkę boga Asklepiosa i Epione oraz za siostrę Panakei (Panacei), Iaso, Ajgle, Akeso, Podalejriosa i Machaona^[1][2][3][4], przypuszczalnie także Telesforosa (Akesisa)^[5]. Czczona była wraz z Asklepiosem. Należała do jego orszaku^[1][6]. Jej rzymską odpowiedniczką była Salus^[7][8]. W sztuce przedstawiana jest zwykle jako młoda kobieta z atrybutami – miską (lub czarą albo pucharem) i wężem (ze względu na swe linienie – „odradzanie się” – symbolizuje ciągłą samoodnowę życia, ozdrowienie, długowieczność, uzdrawianie) – które obecnie stanowią symbol (emblemat) farmacji^{[2][9][10][11]}. Wyobrażenie o bogini przejawia się w sztukach plastycznych, między innymi w greckim malarstwie wazowym i rzeźbie (np. rzeźby w parkach uzdrowiskowych)^[2]. Wizerunek Higjei jak i puchar Higjei są symbolami farmacji i aptek. Ignacy Kraszewski pisze w Dzieciach Wieku w 1869 roku: „Pan Skalski od dawna zamyślał i kłopotał się jakby pozybyć apteki [..] ale ilekroć przychodziło do pozbycia się oficyny sanitatis, na której starych okiennicach odmalowanym był Eskulap i Hygia, żal się robiło [..]”^[12].

Od Hygiei pochodzi nazwa dziedziny medycyny o wpływie środowiska na zdrowie ludzkie – higiena^[2][13][14]. Imieniem bogini została nazwana jedna z planetoid – (10) Hygiea.

Polonica

Polskie nazewnictwo

Poradnik językowy z 1920 roku omawia użycie słowa Higiea (albo Hygiaea) twierdząc, że pisownia Hygiaea nie jest ani łacinska (Hygea i Hygia), ani nie jest transkrypcją formy greckiej, więc „jej bezwarunkowo używać nie można”. Wyrazy pokrewne higjena, higjeniczny „domagałyby się jednolitej pisowni: Higjea”. Autor argumentuje, że w Słowniku wyr. obcych M. Arcta (1913, s. 302). przejrzanym i poprawionym przez prof. H. Ułaszyna „użyte jest: Higjea”^[15].

Fontanna Higiei w Poznaniu (XIX wiek)

Rzeźba Hygea w stylu art déco w Krakowie (1932)

Posąg Higiei w Poznaniu

Posąg Higiei noszący rysy żony fundatora, hr. Konstancji z Potockich Raczyńskiej umieszczony został w Poznaniu w roku 1908^[16]. Na posągu jest też charakterystyczny kielich Higiei.

Przypisy

Bibliografia

• Aaron J. Atsma: Hygeia (ang.). theoi.com. [dostęp 2010-05-07].
• Hygeia (ang.). mythindex.com. [dostęp 2010-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-27)].
• Hezjod: Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7255-040-9.
• Carlos Parada: Hygia (ang.). maicar.com. [dostęp 2010-10-13].
• Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 311–312: Hygieia (ang.). ancientlibrary.com. [dostęp 2010-11-25].
• William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Hygieia (ang.). perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-03-28].
• Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Hygiēa (ang.). perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-03-28].