Himantoglossum

Himantoglossum
Ilustracja
Morfologia himantoglossum cuchnącego
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

storczykowe

Rodzaj

himantoglossum

Nazwa systematyczna
Himantoglossum K. P. J. Sprengel
Syst. Veg. 3: 675. Jan-Mar 1826[3]
Typ nomenklatoryczny

H. hircinum (Linnaeus) K. P. J. Sprengel

Synonimy
  • Barlia Parl.
  • Comperia K.Koch
  • Loroglossum Rich.[4]

Himantoglossum[5], himantoglosum[6] (Himantoglossum Spreng.) – rodzaj bylin należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Obejmuje 9 gatunków występujących w basenie Morza Śródziemnego sięgając na zachodzie po Wyspy Kanaryjskie, na północy po Wielką Brytanię, a na wschodzie po Iran[4][7].

Morfologia

Himantoglossum caprinum
Pokrój
Rośliny nagie, tęgie, o pędzie osiągającym ponad 1 m wysokości[4].
Część podziemna
Dwie kuliste lub jajowate, niepodzielone bulwy[4].
Liście
Często okazałe, zielone, zawsze bez plam, kształtu podługowato-języczkowatego[4].
Kwiaty
Duże, zebrane w luźne lub gęste, cylindryczne kwiatostany. Kwiaty wsparte są nieco błoniastymi przysadkami. Listki okwiatu zielonkawe do fioletowych, są wąskie i hełmiasto stulone z wyjątkiem warżki. Warżka trójłatkowa, z bocznymi łatkami krótkimi, równowąskimi lub trójkątnymi. Łatka środkowa taśmowata, długa, na szczycie często głęboko rozwidlona. Prętosłup krótki, ze znamieniem tępo czworokątnym lub jajowato-sercowatych, z okazałym rostellum. Zalążnia siedząca i skręcona[4].
Owoc
Wydłużona, siedząca torebka.

Biologia i ekologia

Wszystkie zaliczane tu gatunki występują na glebach wapiennych, w widnych, świetlistych lasach, zaroślach i w murawach[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów plemienia Orchidinae w obrębie podrodziny storczykowych (Orchideae) z rodziny storczykowatych (Orchidaceae)[8]. Storczykowate są kladem bazalnym w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych[2].

Niektóre gatunki z tego rodzaju bywają w wąskich ujęciach proponowane do wyodrębnienia w osobne rodzaje. Dotyczy to takich gatunków jak[9]:

  • Himantoglossum comperianum (Steven) P.Delforge opisanego jako Comperia comperiana (Steven) Asch. & Graebn. w ramach monotypowego rodzaju Comperia.
  • Himantoglossum robertianum (Loisel.) P.Delforge opisanego jako Barlia longibracteata (Rchb.f.) Parl.

Relacje filogenetyczne rodzaju w świetle badań molekularnych[9]:







Himantoglossum sensu stricto



Barlia




Comperia comperianum




Steveniella






Anacamptis



Serapias




Ophrys





Neotinea



Wykaz gatunków (w ujęciu szerokim)[7]
  • Himantoglossum adriaticum H.Baumann
  • Himantoglossum × agiasense (Karatzas) ined.
  • Himantoglossum calcaratum (Beck) Schltr.
  • Himantoglossum caprinum (M.Bieb.) Spreng.
  • Himantoglossum comperianum (Steven) P.Delforge
  • Himantoglossum formosum (Steven) K.Koch
  • Himantoglossum hircinum (L.) Spreng. – himantoglossum cuchnące
  • Himantoglossum metlesicsianum (W.P.Teschner) P.Delforge
  • Himantoglossum montis-tauri Kreutz & W.Lüders
  • Himantoglossum robertianum (Loisel.) P.Delforge
  • Himantoglossum × samariense C.Alibertis & A.Alibertis

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-02-13] (ang.).
  3. ↑ Himantoglossum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-02-13].
  4. ↑ a b c d e f g Himantoglossum Spreng.. [w:] eMonocot [on-line]. [dostęp 2014-02-13].
  5. ↑ Helmut Baumann, Siegfried Künkele, Richard Lorenz: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 118. ISBN 978-83-7073-698-9.
  6. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 100. ISBN 978-83-925110-5-2.
  7. ↑ a b Himantoglossum Spreng.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].
  8. ↑ Genus: Himantoglossum Spreng.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-02-13].
  9. ↑ a b Richard M. Bateman, Peter M. Hollingsworth, Jillian Preston, Luo Yi-Bo, Alec M. Pridgeon, Mark W. Chase. Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae). „Botanical Journal of the Linnean Society”. 142, 1, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x. 

Media użyte na tej stronie