Hiob Poczajowski

Święty
Hiob Poczajowski
święty mnich
Ilustracja
Data i miejsce urodzeniaok. 1551
Kołomyja
Data i miejsce śmierci28 października 1651
Poczajów
Czczony przezCerkiew prawosławną
Kanonizacja1883
przez Rosyjski Kościół Prawosławny
Wspomnienie28 sierpnia i 28 października[a]

10 września i 10 listopada[b]

Atrybutyrozwinięty zwój
Ikona Świętego Hioba na jednym z budynków Ławry Poczajowskiej

Hiob Poczajowski, cs. Prepodobnyj Iow, igumien Poczajewskij (ros. Jow), imię świeckie: Jan (ros. Joann) Żelezo (ur. ok. 1551 w Kołomyi, zm. 28 października 1651 w Poczajowie) – zakonnik, igumen i święty prawosławny.

Źródła informacji o postaci

Informacje biograficzne o świętym Hiobie pochodzą z Żywota błogosławionego ojca naszego Hioba Żelazo, świętej cudotwórczej Ławry Poczajowskiej ihumena, wydanego w Ławrze Poczajowskiej w 1791. Tekst ten został opracowany przez bazylianów z myślą o przedstawieniu Hioba jako kandydata do kanonizacji (mimo faktu, że był on mnichem prawosławnym)[1]. Prawdopodobnie autorem tekstu był prawosławny mnich Dosyteusz, uczeń duchowy Hioba, a bazylianie dokonali jedynie redakcji starszego dzieła[2]. W żywocie zawarto również informacje o cudach, przypisywanych wstawiennictwu Hioba, które odnotowywano w stosownej księdze w Ławrze Poczajowskiej. Za znaczące źródło informacji o Hiobie uważa się także anonimowy zbiór opowieści o klasztorze i Poczajowskiej Ikonie Matki Bożej pt. Góra Poczajowska, który także powstał w kręgu bazylianów w 1742, a następnie był wielokrotnie przedrukowywany[2]. Archiwum Ławry Poczajowskiej, archiwa sądów grodzkich w Łucku i Krzemieńcu i archiwum obwodowe w Tarnopolu zawierają dokumenty sądowe z okresu, gdy Hiob Poczajowski był przełożonym monasteru i reprezentował go w sporach prawnych[2].

Życiorys

Młodość i wczesna działalność

Przyszły duchowny pochodził z rodziny szlacheckiej Iwana i Agaty (Agafiji) Żelezo (także spotykane warianty: Zalezo, Żelazo); wśród jego przodków i krewnych byli duchowni. Urodził się we wsi Otynija k. Kołomyi, tam też spędził pierwsze lata życia[2]. Niektóre źródła wskazują jako miejsce stałego zamieszkania rodziny Uhorniki[2].

Przyszły święty został posłusznikiem w wieku dziesięciu lat[2][3]. Prawdopodobnie rozpoczął życie zakonne w monasterze Przemienienia Pańskiego w pobliżu Trembowli. Wieczyste śluby mnisze złożył po niecałych dwóch latach nowicjatu, jednak święcenia kapłańskie mógł przyjąć dopiero jako trzydziestolatek[2]. Następnie złożył śluby mnisze wielkiej schimy, przyjmując imię Jan; nadal posługiwał się jednak imieniem zakonnym małej schimy – Hiob[2].

Pobyt w monasterze w Dubnie

Na prośbę księcia Konstantego Ostrogskiego Hiob przeniósł się za zgodą przełożonego do monasteru Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Dubnie[3]. Miało to miejsce w latach 90. XVI w.[2] Według Żywota natychmiast po przybyciu do Dubna został wybrany na przełożonego monasteru i wprowadził w niej nową, cenobityczną regułę. Według informacji z Żywota Hiob pozostawał przełożonym przez dwadzieścia lat, przeczą temu jednak dokumenty klasztorne, które od 1598 wskazują już innych ihumenów. Prawdopodobnie Hiob kierował wspólnotą tylko przez kilka lat, w ostatniej dekadzie XVI stulecia[2]. Jego głównym zajęciem w monasterze było kierowanie działalnością wydawniczą wspólnoty, w tym opracowywaniem i drukiem przekładów tekstów Ojców Kościoła na język cerkiewnosłowiański[2]. Monaster w Dubnie odgrywał znaczną rolę w polemice wyznaniowej między prawosławnymi a unitami[3].

Przełożony Ławry Poczajowskiej

Hiob Poczajowski (1551-1651) igumen monasteru Poczajowskiego. Z końca XIX w. Ze zbiorów Muzeum ukraińskich ikon domowych w Zamku Radomyśl[4]

Według żywotów Hiob zyskał ogromny szacunek wśród miejscowej ludności prawosławnej, toteż, pragnąc uniknąć ziemskiej sławy i nadal prowadzić życie ascety, opuścił monaster w Dubnie i udał się do monasteru Zaśnięcia Matki Bożej w Poczajowie jako zwykły mnich[2]. Prawdopodobnie mnich opuścił Dubno także dlatego, iż jego protektor Konstanty Ostrogski zaczął dążyć do porozumienia z unitami. Z pewnością Hiob przeniósł się do Poczajowa jeszcze za życia Ostrogskiego, a zatem przed rokiem 1608. W 1607 odnotowano znaczny wzrost liczby mnichów w monasterze w Poczajowie, co może sugerować przeniesienie się do niego grupy zakonników z Dubna, w której mógł być Hiob[2].

W Poczajowie Hiob szybko ponownie zyskał szacunek innych zakonników i między rokiem 1617 a 1623 został wybrany przez mnichów na nowego przełożonego klasztoru, piątego od czasu wprowadzenia w monasterze reguły cenobitycznej. Według żywota także po objęciu godności ihumena nie porzucił praktyk ascetycznych, spędzając całe dnie w pieczarze, na wielogodzinnych modlitwach[2].

Na okres kierowania przez Hioba monasterem w Poczajowie przypadł ostry konflikt wspólnoty mniszej z A. Firlejem, kasztelanem bełskim, protestantem i jedynym spadkobiercą opiekunki monasteru Anny Hojskiej. Według Żywota… w 1617 Firlej, który już wcześniej odebrał mnichom część majątku, postanowił zniszczyć klasztor i zdławić kult Poczajowskiej Ikony Matki Bożej, toteż zabronił mnichom czerpać wodę ze źródła w Poczajowie (monaster nie posiadał własnego źródła). Wówczas Hiob miał wskazać na samym wzgórzu klasztornym miejsce, które faktycznie, wbrew powszechnemu mniemaniu, okazało się być zdatnym do wydrążenia studni[2]. W 1623 Firlej najechał na monaster, obrabował jego świątynię i siłą odebrał mnichom cudowny wizerunek[5]. Dokumenty opisujące napad są zarazem pierwszymi, które wymieniają z imienia Hioba jako ihumena poczajowskiego[2].

Za jego czasów monaster został znacznie rozbudowany – powstały nowe mury oraz siedem cerkwi, w tym główny sobór Św. Trójcy. W drukarni powstałej przy monasterze publikował swoje i cudze teksty teologiczne oraz przeznaczone dla szerokiego grona odbiorców teksty przybliżające prawosławne prawdy wiary lub polemizujące ze zwolennikami unii brzeskiej. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko jedna księga-zbiór tych prac. Ihumen Hiob spędzał całe noce na modlitwie, w ciągu dnia pracując razem z innymi mnichami. Regularnie udawał się do swojej jaskini, by modlić się i medytować. Z powodu pogorszenia się stanu zdrowia przekazał obowiązki przełożonego wspólnoty mnichowi Samuelowi (Dobrzańskiemu), jednak do końca życia pozostawał największym duchowym autorytetem w monasterze[3].

Kult

W roku 1883 Hiob Poczajowski został kanonizowany przez Rosyjski Kościół Prawosławny, chociaż nieoficjalny kult jego relikwii funkcjonował już od 1659 roku, tj. od momentu ich otwarcia i ogłoszenia, że nie uległy rozkładowi[3].

Wspomnienie liturgiczne świętego mnicha obchodzone jest w Cerkwi prawosławnej dwukrotnie:

Święty jest adresatem modlitw o uchronienie przed najazdem wrogów i innowierców.
Największym kultem cieszy się na Ukrainie i w Polsce.

W ikonografii święty przedstawiany jest jako starzec z krótką, siwą brodą, odziany w czarne szaty mnicha wielkiej schimy. Zwykle prawą ręką błogosławi, w lewej trzyma rozwinięty zwój.

W okresie przynależności Ławry Poczajowskiej do katolickiego zakonu bazylianów jego kult nadal funkcjonował wśród miejscowych unitów, zaś mnisi Ławry podejmowali starania na rzecz oficjalnego włączenia Hioba w poczet świętych katolickich[3]. Bazylianie jako pierwsi wydali również żywot mnicha, publikując w 1791 Żywot błogosławionego ojca naszego Hioba Żelazo, świętej cudotwórczej Ławry Poczajowskiej ihumena[1].

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

  1. a b W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 395. ISBN 978-83-227-2672-3.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p Zielenina J., Pidgajko W.: Jow Poczajewskij. W: Prawosławnaja Encikłopiedija. T. X. Moskwa: Cerkowno-Naucznyj Centr „Prawosławnaja Encikłopiedija”, s. 267-280. ISBN 1-57231-718-3.
  3. a b c d e f W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 3952-393. ISBN 978-83-227-2672-3.
  4. Bogomolets O. Radomysl Castle-Museum on the Royal Road Via Regia”. – Kyiv, 2013 ISBN 978-617-7031-15-3
  5. W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 391-393. ISBN 978-83-227-2672-3.
  6. podwójne datowanie

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Hiob Poczajowski.JPG
Autor: Юрий Рудницкий, Licencja: CC BY-SA 3.0
Hiob of Pochaiv (1551-1651), the abbot of Pochaivski monastery. Oil, canvas, the end of the 19th c. From the collection the Museum of Uklrainian home icons, Radomysl Castle
Jov.jpg
Saint Job of Pochayiv
Почаїв (34).JPG
Saint Job of Pochayiv. Pochayiv monastery, Ternopil oblast, western Ukraine.