Hipacy Pociej

Hipacy Pociej
Adam Pociej
Ilustracja
Kraj działania

I Rzeczpospolita

Data i miejsce urodzenia

12 sierpnia 1541
Rohacze lub Różanka

Data i miejsce śmierci

18 lipca 1613
Włodzimierz

Miejsce pochówku

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej we Włodzimierzu

Metropolita kijowski
Okres sprawowania

1599–1613

Biskup włodzimiersko-brzeski
Okres sprawowania

1593–1613

Wyznanie

prawosławne
katolicyzm

Kościół

Patriarchat Konstantynopolitański
Kościół unicki w I Rzeczypospolitej

Chirotonia biskupia

1593 (jako bp prawosławny)

podpis
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

1593 (jako bp prawosławny)

Konsekrator

Michał Rahoza

Adam Hipacy Pociej

Pociej
Rodzina

Pociejowie

Ojciec

Lew Patejewicz Tyszkowicz

Matka

Hanna Łoza

Żona

Anna z książąt Hołowniów-Ostrożeckich

Dzieci

Jan Pociej
Piotr Pociej
Krzysztof Pociej
Aleksandra z Pociejów Fryderykowa Podhorodeńska
NN (córka)
Katarzyna z Pociejów Rafałowa Leszczyńska

podpis

Adam (Hipacy) Pociej (ur. 12 sierpnia 1541 w Rohaczach lub w Różance, zm. 18 lipca 1613 we Włodzimierzu) – działacz religijny, społeczny i polityczny, polemista religijny, kasztelan brzeski (1588–1593); po śmierci żony wstąpił do klasztoru prawosławnego, przybierając imię Hipacy. Od 1593 prawosławny biskup włodzimierski i brzeski, współtwórca unii brzeskiej (1596), następnie greckokatolicki metropolita halicki i kijowski (1599–1613), jeden z twórców Kościoła unickiego w I Rzeczypospolitej, pisarz ziemski brzeskolitewski.

Życiorys

Urodził się w Rohaczach[1] (Rochaczach[a][2], Rogaczach[3]) lub w Różance[b][4], w rodzinie podlaskiej szlachty prawosławnej posługującej się herbem Waga. Według niektórych historyków studiował na Akademii Krakowskiej, ale brakuje jego nazwiska w albumie studentów[4]. Przebywał na dworze gorącego zwolennika reformacji i gorliwego kalwina Mikołaja Radziwiłła Czarnego, pod którego wpływem przeszedł na kalwinizm. Jako poseł województwa brzeskolitewskiego i przedstawiciel Wielkiego Księstwa Litewskiego podpisał akt unii lubelskiej 1569 roku[5]. Był sekretarzem (do 1572 r.) króla Zygmunta Augusta. Prawdopodobnie uczestniczył w wojnie z Rosją, walcząc m.in. pod Kiesią i Połockiem[4]. W czasie bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego był członkiem sądu kapturowego województwa brzeskiego litewskiego. Sędzia ziemski do 1580 r., kasztelan brzeski (od 1588 r.) i senator. W r. 1574 powrócił do prawosławia, prawdopodobnie pod wpływem żony[4].

Bliski przyjaciel księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego, należał do grupy publicystów i myślicieli przychylnych idei unii prawosławia z katolicyzmem. Owdowiawszy (1592), wstąpił do prawosławnego klasztoru, przybierając imię Hipacy. W 1593 r. dzięki poparciu Ostrogskiego został biskupem (władyką) włodzimiersko-brzeskim. Rzecznik zjednoczenia Kościoła prawosławnego na wschodnich terenach Rzeczypospolitej z Kościołem katolickim. 2 sierpnia 1595 roku projekt unii, pomimo sprzeciwu potężnego Ostrogskiego, zatwierdził król Zygmunt III Waza. 23 grudnia 1595 roku przedstawiciele episkopatu prawosławnego: władyka łucki Cyryl Terlecki i władyka włodzimiersko-brzeski Hipacy Pociej zadeklarowali w Rzymie akt unii, a papież Klemens VIII ogłosił unię Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej. Utworzono osobny obrządek greckokatolicki, zachowujący odrębną liturgię i małżeństwa kapłanów, ale uznający prymat papieża. Na synodzie Kościoła prawosławnego w Brześciu 16–20 października 1596 roku zawarto unię prawosławnych z katolikami. Powstał w ten sposób Kościół unicki. Hipacy Pociej był sygnatariuszem aktu unii brzeskiej w 1596 roku[6].

Jako biskup włodzimiersko-brzeski, a następnie archimandryta Ławry Peczerskiej w Kijowie (1599), i wreszcie metropolita (1600) Pociej działał na rzecz umocnienia Cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej i przyciągnięcia do niej prawosławnej szlachty oraz duchowieństwa, zjednując na rzecz unii biskupstwo przemyskie (1611 r.). Przy pomocy Rutskiego podjął reformę bazylianów i starania o sprowadzanie do Polski karmelitów bosych, aby wsparli reformę i unię.

21 sierpnia 1609 r. przeciwnicy unii dokonali w Wilnie nieudanego zamachu na życie Pocieja. Zmarł 18 lipca 1613 r. we Włodzimierzu, gdzie został pochowany w Soborze Uspieńskim. Jego następcą na stanowisku metropolity unickiego został Józef Welamin Rutski.

Sukcesja apostolska

Od Hipacego Pocieja zaczyna się[c] katolicka linia sukcesji apostolskiej wiodąca do współczesnych biskupów i zwierzchników Kościołów greckokatolickich: chorwackiego (Nikola Kekić[7]), italoalbańskiego (Sotìr Ferrara[8]), macedońskiego (Kiro Stojanow[9]), rumuńskiego (Alexandru Rusu[10]), rusińskiego (Ivan Ljavinec[11]), słowackiego (John Pazak[12], Cyril Vasiľ[13]), ukraińskiego (Światosław Szewczuk[14], Iwan Choma[15], Teodor Majkowicz[16], Isidore Borecky[17] i in.), węgierskiego (Fülöp Kocsis[18]).

Odniesienia w kulturze

Postać Hipacego Pocieja została umieszczona na obrazie Jana MatejkiKazanie Skargi[19][20].

Utwory publicystyczno-polemiczne

Zobacz też

Uwagi

  1. Prawdopodobnie błędny zapis. biał. (tar.) Рагачы, ros. Рогачи.
  2. Część literatury, wbrew świadectwu samego Hipacego Pocieja, jako miejsce jego urodzin podaje Różankę (np. Różanka (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 854.), jednak w tym czasie była to włość (miasteczko i wieś) Ostrożeckich, którą Pociejowi w posagu wniosła jego żona, Anna Hołownia-Ostrożecka. Dopiero potem Różanka stała się gniazdem rodzinnym Pociejów. Przywołani powyżej Jan Dzięgielewski i Jerzy Hawryluk uznają Różankę za własność Lwa Tyszkowicza, na co w żaden sposób nie wskazuje na przykład „Genealogia imienia Pociejów”.
  3. Generalnie od Michała Rahozy, który konsekrował Pocieja jako prawosławnego biskupa.

Przypisy

  1. Adam Hipacyusz Pociej. Genealogia imienia Pociejów. „Przegląd Poznański”. 30, s. 212, 1860. [dostęp 2017-05-26]. 
  2. Izabela M. Jabłońska. Włodawa – kalendarium dziejów. Część pierwsza 1243-1794. „Zeszyty Muzealne Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego we Włodawie”. 12, s. 65, 2004. Włodawa: Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego we Włodawie. 
  3. Rogacze, dawniej Rohacze należały do Łozków, z których wywodziła się matka Pocieja, por. Jerzy Hawryluk: Ruski szlachcic na podlaskiej zagrodzie (s. 25). [w:] Nad Buhom i Narwoju [on-line]. nadbuhom.pl. [dostęp 2017-05-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].; podobnie też Włodzimierz Spasowicz w artykule zamieszczonym w „Ateneum” z 1899.
  4. a b c d Jan Dzięgielewski: Adam Pociej h. Waga. [w:] PSB, t. XVII [on-line]. ipsb.nina.gov.pl, 1982-1983. [dostęp 2015-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  5. Akta Unji Polski z Litwą: 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 356.
  6. В.А. Теплова, З.И.Зуева: Уния в документах. Mińsk: 1997, s. 139.
  7. Bishop Nikola Nino Kekić w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  8. Bishop Sotìr Ferrara w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  9. Bishop Kiro Stojanov w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  10. Bishop Alexandru Rusu w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  11. Bishop Ivan Ljavinec w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  12. Bishop John Stephen Pazak, C.SS.R. w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  13. Archbishop Cyril Vasil’, S.J. w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  14. Archbishop Sviatoslav Shevchuk w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  15. Bishop Ivan Choma w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  16. Bishop Teodor Majkowicz w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  17. Bishop Isidore Borecky w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  18. Bishop Péter Fülöp Kocsis w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
  19. Marian Gorzkowski: Wskazówki do dawniejszego obrazu Jana Matejki Kazanie Skargi. Kraków: Drukarnia „Czasu” Fr. Kluczyckiego i Sp. pod zarządem Józefa Łakocińskiego, 1884, s. 13. [dostęp 2022-08-04].
  20. Stefan Popowski: Kazanie Skargi Jana Matejki. W: Przewodnik po wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, 1926, s. 8. [dostęp 2022-08-04].
  21. Wydanie współczesne: Antirresis abo apologija przeciwko Krzysztofowi Philaletowi, który niedawno wydał książki imieniem starożytnej Rusi, religiej greckiej, przeciw książkom o synodzie brzeskim, napisanym w Roku Pańskim 1597, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997, Seria: Historia, ISBN 83-229-1552-7.

Bibliografia

  • Edward Ozorowski, Pociej Hipacy, [w:] Słownik polskich teologów katolickich, t. 3, Warszawa 1982, s. 385–387.
  • Katarzyna Zechenter, Dzieło Hipacego Pocieja o Unii Brzeskiej, „Analecta Cracoviensia”, XX, 1988, s. 501–516, ISSN 0209-0864.
  • Archbishop Hipacy (Ipatij) Pociej (Potij) w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)

Literatura dodatkowa

  • Adam Hippacy Pociej. „Lwowianin Przeznaczony Krajowym i Zagranicznym Wiadomościom”. 4, s. 73–83, 1840.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Potii.tif
Підпис Іпатія Потія.