Hipostaza

Hipostaza – termin wywodzący się od greckiego hypóstasis (ὑπόστᾰσις) – podstawa, czyli to co pod spodem[1][2]. W filozofii Plotyna jest to byt wyemanowany z Absolutu. Filozofia chrześcijańska przejęła ten termin; oznacza ona tutaj każdą z trzech Osób Trójcy Świętej pojmowaną jako różny od pozostałych podmiotów.

Chrześcijaństwo zachodnie

W rozumieniu katolickim (w sensie tego słowa używanym przed wielką schizmą z 1054 r.), a także według protestantów, Trójca jest jednym Bogiem, jedną istotą. Ontycznie, a więc jako „byt, substancja”, Trójca jest jednością, jednym Bogiem, nie ma trzech substancji, trzech bogów. Ojciec i Syn i Duch Święty są „współistotni”[a] (por. nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary). Są natomiast oddzielnymi hipostazami, czyli podmiotami, osobami. Ta prawda wykracza poza ziemskie prawa logiki. Jak stwierdził prawosławny teolog Paul Evdokimov za P. Fłorienskim: „prawda o współistotności [Osób Trójcy] odsłania np. śmiercionośny bezruch prawa tożsamości: «A» jest «A», «A» nie jest «nie-A»”[3].

Pojęcie to zbliżone jest do pojęcia osoby prosopon, które jednak jest unikane w teologii, gdyż pierwotnie oznaczało maskę i wydawało się opierać na pozorach i czymś fikcyjnym[4].

Sobór w Chalcedonie usankcjonował w 451 r. termin „hipostaza”, stwierdzając istnienie w Chrystusie jednej jedynej hipostazy-osoby w dwóch naturach (zob. unia hipostatyczna).

Termin ten prowadzi także do zrozumienia tajemnicy Trójcy Świętej pozwalając na odróżnienie jedynej substancji (natury) Boga od trzech hipostaz (osób): Ojca, Syna i Ducha Świętego.

Filozofia

Hipostaza ma też w filozofii znaczenie:

  • ogólne – oznacza pojęcie abstrakcyjne lub ogólne uznane za konkretny byt jednostkowy[5] (na przykład sprawiedliwość, dobro)[1];
  • potoczne – jest to wszelki przedmiot fikcyjny uznany za istniejący (na przykład czarodziejska różdżka).

W opozycji do hipostazy występuje reizm, który zakłada samodzielne istnienie wyłącznie rzeczy[1].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ gr. homoousioi, homo, „taki sam, jedno-”; ousia, „substancja, byt, istota”

Przypisy

  1. ↑ a b c Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001, s. 128. ISBN 83-88149-41-5.
  2. ↑ Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2018-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-06)].
  3. ↑ Por. „Kobieta i zbawienie świata”, Poznań 1991, W drodze, s. 19
  4. ↑ J. N. D. Kelly, „Początki doktryny chrześcijańskiej”, Warszawa 1988, s. 94.
  5. ↑ Hipostaza, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-29].