Hispano-Suiza

Hispano-Suiza
Ilustracja
przedwojenne logo Hispano-Suiza
Państwo

 Hiszpania

Siedziba

Bezons, Francja

Data założenia

1904

Data likwidacji

2016

Forma prawna

spółka zależna

Prezes

Eric Valentin

Udziałowcy

Safran (100%)

Zatrudnienie

53 (2015)[1]

brak współrzędnych
Marc Birkigt, współzałożyciel Hispano-Suiza
przedwojenna fabryka Hispano-Suiza

Hispano-Suiza – dawny hiszpański producent sprzętu lotniczego, broni i samochodów luksusowych z siedzibą w Bezons działający w latach 1904–2016. Należał do francuskiego koncernu lotniczego Safran.

Historia

Początki

Historia przedsiębiorstwa sięga roku 1898, kiedy to hiszpański kapitan artylerii Emilio de la Cuadra rozpoczął w Barcelonie produkcję samochodów elektrycznych[2] pod nazwą La Cuadra. W 1903 przedsiębiorstwo upadło, jednak pomysłodawca nie zarzucił swojej działalności koncentrując się odtąd na wytwarzaniu silników spalinowych[2]. W 1904 firma została reaktywowana pod zmienioną nazwą La Hispano–Suiza Fábrica de Automóviles z inicjatywy Damiána Mateu i szwajcarskiego inżyniera Marca Birkigta[3]. Rok później zakłady w Barcelonie opuścił pierwszy samochód[3], koncentrując się odtąd na konstruowaniu luksusowych samochodów konkurujących m.in. z brytyjskim Rolls-Royce'm[2].

W 1911 utworzono nową fabrykę na przedmieściach Paryża w Levallois-Perret, a w 1914 do dużych zakładów w Bois–Colombes[3]. W międzyczasie Hispano-Suiza skonstruowało i opracowało samochód na specjalne zamówienie ówczesnego hiszpańskiego monarchy, Alfonsa XIII Burbona[3], którego nazwano na jego cześć Hispano-Suiza Alfonso XIII[3]. W 1919 roku rozpoczęła się produkcja najpopularniejszego i najdłużej wytwarzanego pojazdu marki Hispano-Suiza w postaci wytwarzanego przez kolejne 14 lat modelu Hispano-Suiza H6[2]. Wraz z początkiem I wojny światowej firma rozpoczęła produkcję silników lotniczych[3]. W 1938 roku zakłady produkcyjne pod Paryżem opuścił ostatni w historii samochód Hispano-Suizy, model J12[4]. Na początku II wojny światowej firma wstrzymała produkcję silników samochodowych i samochodów, lecz rozpoczęła produkcję silników lotniczych. Po zakończeniu się wojny firma nie powróciła już nigdy do produkcji samochodów osobowych[2].

Okres powojenny

W okresie powojennym, z połową lat 40. XX wieku Hispano-Suiza stało się firmą branży lotniczej, wytwarzając samoloty, a przede wszystkm - silniki lotnicze. Znana był także z produkcji armat przeciwlotniczych małego kalibru (jej najbardziej znaną konstrukcją było działko HS.404)[5]. W 1968 roku Hispano-Suiza zostało przejęte przez francuskiego producenta silników lotniczych nazywającego się wówczas SNECMA[4], z kolei w 1999 przeniesiono produkcję turbin poza Hiszpanię do fabryki w podparyskim Bezons we Francji. W 2005 przedsiębiorstwo wszło w skład nowej grupy powstałej po fuzji SNECMA z Sagemem o nazwie Safran Group[6]. Po 2005 roku, Hispano-Suiza wywodzące się z pnia oryginalnej hiszpańskiej firmy powstałej w 1904 roku istniało jeszcze przez kolejne 11 lat. W maju 2016 roku francuski właściciel podjął przełomową decyzję o zakończeniu stosowania nazwy Hispano-Suiza, zastępując ten oddział nowym o nazwie Safran Transmission Systems[7].

Modele samochodów

Hispano-Suiza Alfonso XIII (1911)
Hispano-Suiza H6 B; Model Torpedo (1923)
Hispano-Suiza J12 (1935)
Hispano-Suiza H6B Dubonnet Xenia (1938)

Historyczne

  • HP (1904–1909)
  • Alfonso XIII (1911–1914)
  • T21 (1913–1914)
  • T22 (1913–1914)
  • T23 (1913–1914)
  • T26 (1913–1915)
  • T30 (1915–1924)
  • L6 (1924)
  • T48 (1928)
  • H6 (1919–1933)
  • T64 (1929–1933)
  • T60 (1932–1933)
  • T49 (1924–1936)
  • T56 (1928–1936)
  • T64 (1929–1936)
  • K6 (1934–1937)
  • J12 (1931–1938)
  • H6B Dubonnet Xenia (1938)

Studyjne

  • Hispano-Suiza HS21 (2000)
  • Hispano-Suiza K8 (2001)
  • Hispano-Suiza HS21 GTS (2002)

Lotnictwo

Hispano-Suiza E-30 (1930)
silnik Hispano-Suiza

Samoloty

  • Hispano Barrón (1919)
  • Hispano-Suiza E-30 (1930)
  • Hispano-Suiza E-34 (1935)
  • Hispano HS-42 (1942)
  • Hispano HA-100 (1954)
  • Hispano HA-1112 (1954)
  • Hispano HA-200 (1955)

Silniki lotnicze

  • Hispano-Suiza 6M
  • Hispano-Suiza 6P
  • Hispano-Suiza 8A
  • Hispano-Suiza 8B
  • Hispano-Suiza 8E
  • Hispano-Suiza 8F
  • Hispano-Suiza 9Q
  • Hispano-Suiza 9T
  • Hispano-Suiza 9V
  • Hispano-Suiza 12B
  • Hispano-Suiza 12G
  • Hispano-Suiza 12H
  • Hispano-Suiza 12J
  • Hispano-Suiza 12K
  • Hispano-Suiza 12L
  • Hispano-Suiza 12M
  • Hispano-Suiza 12N
  • Hispano-Suiza 12X
  • Hispano-Suiza 12Y
  • Hispano-Suiza 12Z
  • Hispano-Suiza 14AA
  • Hispano-Suiza 14AB
  • Hispano-Suiza 14H
  • Hispano-Suiza 18R
  • Hispano-Suiza 18S
  • Hispano-Suiza 24Z
  • Hispano-Suiza 48H
  • Hispano-Suiza 48Z
  • Hispano-Suiza R.300
  • Hispano-Suiza R.800
  • Hispano-Suiza Tay
  • Hispano-Suiza Verdon
  • Latécoère-Hispano-Suiza 36Y

Reaktywacje

Hispano-Suiza K8 (2001)
Hispano-Suiza HS21 GTS (2002)
Hispano-Suiza V10 (2010)
Hispano-Suiza Carmen (2019)

Mazel Inginieros

Początek XXI wieku przyniósł pojawienie się pierwszych od 60 lat prób wznowienia produkcji samochodów marki Hispano-Suiza, po raz ostatni użytej w 1938 roku przy zakończeniu produkcji modelu Hispano-Suiza J12[8]. W roku 2000 hiszpańskie przedsiębiorstwo inżynieryjne Mazel Ingenieros wykorzystało prawa do stosowania nazwy w celu opracowania w kolejnych latach linii trzech prototypów mających zwiastować pierwsze nowożytne samochody Hispano-Suiza. Na Geneva Motor Show] w marcu przedstawiono studium luksusowego coupe o nazwie Hispano-Suiza HS21[9].

Rok później na tej samej szwajcarskiej wystawie przedstawiono prototyp dużej, niemal 5-metrowej luksusowej limuzyny Hispano-Suiza K8[10]. Ostatnim z trzech prototypów była zapowiedź wyczynowego supersamochodu Hispano Suiza HS21 GTS, który przedstawiony został podczas Geneva Motor Show w marcu 2002 roku[11]. Żaden z pojazdów nie trafił do seryjnej produkcji.

Hispano-Suiza Automobilmanufaktur

W 2010 roku marka samochodowa Hispano-Suiza powróciła do użytku z inicjatywy austriackiego projektanta Erwina Leo Himmela, który po latach pracy dla m.in. Volkswagen Group i Subaru zdecydował się opracować własną wizję nowożytnego samochodu Hispano-Suiza w ramach wówczas istniejącej firmy o nazwie Delmar 04[12]. Podczas Geneva Motor Show w marcu 2010 roku przedstawiono prototyp średniej wielkości samochodu sportowego wyposażonego w silnik V10 Lamborghini[13]. Po prezentacji prototypu koordyujące prace na pojazdem przedsiębiorstwo z siedzibą w Szwajcarii[12] zmieniło nazwę na Hispano-Suiza Automobilmanufaktur[12], które pracowało nad wdrożeniem prototypu z 2010 roku do produkcji[13], co nie doszło do skutku przez kolejne lata[13]. Doszło za to do konfliktu ze spadkobiercami założycieli dawnego hiszpańskiego Hispano-Suiza, którzy stwierdzili, że Erwin Leo Himmel bezprawnie korzysta z nazwy[12].

Zmianie uległo to w 2019 roku, gdy szwajcarskie Hispano-Suiza z powodzeniem przedstawiło produkcyjny model wyczynowego hipersamochodu Hispano-Suiza Maguari HS1 GTC. Przedsiębiorstwo planuje wyprodukować łącznie ok. 300 sztuk samochodów zbudowanych na indywidualne zamówienie, z ceną 2,2 miliona euro za każdy egzemplarz[14].

Hispano-Suiza Cars

Równolegle z przywróceniem do użytku nazwy Hispano-Suiza w 2019 roku przez szwajcarskie przedsiębiorstwo dla pierwszego od 1938 roku seryjnego samochodu, tego samego dokonała zupełnie inna, niepowiązana grupa inwestorów z dawnego kraju pochodzenia firmy - Hiszpanii. Przez ostatnią dekadę procesowali się oni z Erwinem Leo Himmelem, zarzucając mu bezprawne stosowanie nazwy Hispano-Suiza[12], jednakże hiszpański sąd oddalił wszystkie oskarżenia[12]. Hispano-Suiza Cars założył prawnuk założyciela historycznego przedsiębiorstwa, Miguel Suqué Mate, za swój produkt obierając sportowy samochód elektryczny utrzymany w estetyce retro-futurystycznej o nazwie Hispano-Suiza Carmen[15], który wprost swoim wyglądem nawiązuje do ostatniego w dotychczasowej historii pojazdu dawnego Hispano Suiza - zbudowanego w jednej sztuce w 1938 roku Hispano-Suiza H6C Dubonnet Xenia[15]. Planowane jest zbudowanie limitowanej serii 19 egzemplarzy[15].

Bibliografia

  • Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 85. ISBN 83-86028-01-7.

Przypisy

  1. Hispano-Suiza Information. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
  2. a b c d e 14.06.1904 Założenie marki Hispano-Suiza. [dostęp 2021-12-12]. (pol.).
  3. a b c d e f Hispano Suiza—A Brief History. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
  4. a b PAST – THE LEGEND. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
  5. Cipliński, Woźniak 1994 ↓, s. 85.
  6. Dolina Lotnicza. dolinalotnicza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-01)]..
  7. Hispano-Suiza zmienia nazwę. Teraz to Safran Transmission Systems. [dostęp 2021-12-12]. (pol.).
  8. Famous luxury automotive brand returns – Hispano Suiza to present Maguari HS1 GTC. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
  9. Hispano-Suiza HS21. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
  10. 2001 Hispano Suiza K8. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
  11. 2002 Hispano-Suiza HS21-GTS Prototype. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
  12. a b c d e f Who has the right to use the Hispano Suiza name?. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
  13. a b c Der Storch fliegt wieder. [dostęp 2021-12-12]. (niem.).
  14. Hispano Suiza Maguari HS1 GTC - szwajcarskie superauto o mocy 1070 KM. [dostęp 2021-12-12]. (pol.).
  15. a b c Hispano Suiza powraca – i to dwa razy!. [dostęp 2021-12-12]. (pol.).

Media użyte na tej stronie

2002 Hispano-Suiza HS-21 GTS (6322105323).jpg
Autor: Hugh Llewelyn , Licencja: CC BY-SA 2.0
2002 Hispano-Suiza HS-21 GTS, 7 litre V8, at the Salamanca Motor Museum, 04/08.
Hispano Suiza New Logo.png
Autor: CalifornWiki, Licencja: CC0
Logo of the company «Hispano Suiza»
"IMG 9630"-Hispano-Suiza H6 B (1923).jpg
Autor: Kuroczynski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hispano-Suiza H6 B - Model: Torpedo (1923), 6 597 cm3, 135 PS, max. 120 km/h
1935 Hispano Suiza J12 Kellner Pillarless Sedan - fvl.jpg
Autor: Rex Gray, Licencja: CC BY 2.0
Pebble Beach Concours dElegance, Aug 16, 2009
Hispano-Suiza V10 Supercharged.jpg
Autor: Amx566, Licencja: CC BY-SA 4.0
2010 Hispano-Suiza V10 Supercharged
Hispano-Suiza Alfonso XIII.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Hispano-Suiza Alfonso XIII 15/45 CV
Hispano-Suiza K8.jpg
Autor: Tamorlan, Licencja: CC BY 3.0
Hispano-Suiza K8
Hispano-suiza-h6b-xenia.jpg
Autor: Alden Jewell, Licencja: CC BY 2.0
1938 Hispano-Suiza H6B Dubonnet Xenia at the 2012 Pebble Beach Concours d'Elegance
Hispano-Suiza Carmen Genf 2019 1Y7A5641.jpg
Autor: Alexander Migl, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hispano-Suiza Carmen at Geneva Motor Show 2019
Hispano E-30 -Aeronautica Naval H-5.jpg
Autor: Xufanc, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hispano E-30 of the Aeronautica Naval
Fàbrica Hispano-Suiza.JPG
Autor: Auledas, Licencja: CC BY-SA 4.0
Interior de la fàbrica Hispano-Suiza entre 1905 i 1915 retretat per Frederic Ballell.
Hispano-Suiza-H300.jpg
Autor: FlugKerl2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wright-Hisso H