Histiocytoza z komórek Langerhansa

Histiocytoza z komórek Langerhansa
Histocytosis X
Ilustracja
Naciek tkanki okołogałkowej
ICD-10

C96.0

Histiocytoza z komórek Langerhansa (choroba Handa-Schüllera-Christiana, ziarniniak kwasochłonny wieloogniskowy, żółtakowatość przewlekła samoistna, choroba Abta-Lettera-Siwego, LCH) – nazwa odnosi się do heterogennej grupy chorób, charakteryzujących się nadmiernym rozrostem histiocytów (histiocytoza), któremu towarzyszą różnorodne objawy kliniczne w zależności od lokalizacji procesu chorobowego.

Patogeneza

Uważa się, że choroba spowodowana jest nadmierną stymulacją immunologiczną komórek Langerhansa, która powoduje ich klonalny rozrost.

Częstość występowania

Około 2 przypadków na 1 milion osób. Średnia wieku w chwili rozpoznania wynosi 3 lata.

Historia

Początkowo rozpoznawano trzy odrębne jednostki chorobowe:

W roku 1953 uznano, że są one manifestacją kliniczną tego samego procesu patomorfologicznego.

Objawy

W zależności od wieku i umiejscowienia choroba może mieć bardzo różny przebieg. Objawy, które mogą sugerować początek choroby:

  • ubytek w kościach sklepienia czaszki (widoczny jako uwypuklenie skóry)
  • trudna do usunięcia „ciemieniucha” u noworodka
  • wysypka grudkowa na skórze tułowia
  • przewlekły wyciek z ucha
  • trudne gojenie się zębodołów po usunięciu zębów
  • bolesność dziąseł z ich naciekiem zapalnym oraz rozchwianiem się i wypadaniem zębów
  • wytrzeszcz gałek ocznych (jedno- lub obustronny)
  • polidypsja i poliuria (objawy moczówki prostej)
  • duszność wysiłkowa i krwioplucie (objawy zajęcia miąższu płucnego)
  • objawy skazy krwotocznej
  • powiększenie węzłów chłonnych
  • hepatomegalia i/lub splenomegalia
  • stany gorączkowe
  • upośledzone łaknienie i zmniejszenie masy ciała
  • nadmierna drażliwość

Leczenie

Część pacjentów ze zlokalizowanymi postaciami LCH nie wymaga żadnego leczenia. U innych konieczna może być wielolekowa chemioterapia oraz leczenie ukierunkowane biologicznie[1]. Nie podjęcie leczenia na czas lub zastosowanie nieadekwatnego schematu zwiększa ryzyku trwałych następstw takich jak niedosłuch, niepełnosprawność intelektualna, zaburzenia hormonalne, stwardniające zapalenie dróg żółciowych. W związku z powyższym leczenie histiocytozy powinno być prowadzone wyłącznie przez ośrodki i onkologów dysponujących:

  • odpowiednim doświadczeniem w tym zakresie;
  • dostępem do nowoczesnej diagnostyki;
  • dostępem do nowoczesnych leków i schematów leczenia;
  • możliwością prowadzenia konsultacji w międzynarodowych zespołach zajmujących się LCH;

Leczenie LCH składa się następujących etapów:[2]

Faza diagnostyczna

Potwierdzenie rozpoznania powinno odbywać się na podstawie badania histopatologicznego tkanek pobranych podczas biopsji. Duże znaczenie prognostyczne i predykcyjne ma określony na podstawie biopsji molekularny profil nowotworu. Szczególnie status mutacji w genie BRAF. Do podjęcia prawidłowej decyzji o leczeniu niezbędne jest precyzyjne określenie, które organy zajęte są chorobą. W tym celu wykonywane są badania obrazowe – między innymi: obrazowanie rezonansem magnetycznym, pozytonowa tomografia emisyjna, tomografia komputerowa, scyntygrafia kości. Konieczna jest także ocena stopnia uszkodzenia funkcji zajętych narządów poprzez badania morfologiczne i biochemiczne krwi i moczu, układu krzepnięcia krwi. Badania obrazowe i czynnościowe są powtarzane w trakcie leczenia jako ocena jego skuteczności oraz jako monitorowanie po leczeniu.

Wnikliwa obserwacja

Niektórzy chorzy jednoukładową LCH ograniczoną do kości, skóry lub węzłów chłonnych nie wymagają stosowania leczenia, a jedynie wnikliwej obserwacji.

Chemioterapia pierwszej linii

W pierwszej linii leczenia stosuje się najczęściej sterydoterapię prednizolonem w połączeniu z cytostatykiem: winblastyną podawaną raz w tygodniu. Intensywna faza leczenia trwa od 6 do 12 tygodni w zależności od oceny współczynnika aktywności choroby. Następnie zastosować można terapię podtrzymująca tymi samymi lekami podawanymi raz na 3 tygodnie przez okres 12 miesięcy[2].

Leczenie opornej LCH i wznów

Jeśli choroba nie ustępuje lub nawraca możliwe jest zastosowanie schematów kolejnych linii zawierających cytostatyki: cytarabina, kladrybina, winkrystyna, metotreksat, merkaptopuryna. W szczególnie opornych przypadkach zastosowanie ma autologiczne przeszczepienie komórek macierzystych z kondycjonowaniem o zredukowanej intensywności[3]. Prowadzone są liczne badania nad zastosowaniem leków ukierunkowanych molekularnie, takich jak: alemtuzumab i dabrafenib[2]. Szczególne znaczenie ma zastosowane wemurafenibu u pacjentów z oporną histiocytozą z mutacją somatyczną w genie BRAF. Lek ten jest swoistym inhibitorem zmutowanej kinazy tyrozynowej B-Raf V600[4].

Leczenie miejscowe

Polega na zniszczeniu ogniska pierwotnego nowotworu. Najlepiej poprzez jego chirurgiczne usunięcie ewentualnie może być połączone z miejscowym podaniem sterydu. W przypadkach ograniczonych do jednego ogniska takie postępowanie może prowadzić do trwałego wyleczenia. Ze względu na możliwość występowania poważnych odległych powikłań radioterapia nie jest obecnie metodą zalecaną w leczeniu LCH u dzieci. Może mieć zastosowanie w szczególnych przypadkach tej choroby u osób dorosłych[2].

Obserwacja po leczeniu

Pacjentom, którzy zakończyli intensywną fazę leczenia wykonuje się regularnie badania kontrolne. Głównie badania krwi, moczu, radiogramy i obrazowanie rezonansu magnetycznego - podobnie jak przy rozpoznaniu choroby. Ma to na celu wczesne wykrycie wznowy choroby oraz monitorowanie jej odległych następstw. Wielu chorych wymaga przewlekłego leczenia następstw choroby takich jak[2]:

  • moczówka;
  • deformacje kręgosłupa;
  • uszkodzenia słuchu;
  • uszkodzenie wątroby i dróg żółciowych;
  • uszkodzenie płuc;

Rokowanie

U dzieci powyżej 2 roku życia w przypadkach zlokalizowanych rokowanie jest jednoznacznie pomyślne. Złe rokowanie jest w postaci uogólnionej, u dzieci młodszych i z dysfunkcją narządów. W takich przypadkach śmiertelność wynosi około 20%.

Przypisy

  1. ↑ Rizzo FM, Cives M, Simone V, Silvestris F. New insights into the molecular pathogenesis of langerhans cell histiocytosis.. „Oncologist”. 19(2), s. 151-163, 2014 Feb 27. DOI: 10.1634/theoncologist.2013-0341. PMID: 24436311. 
  2. ↑ a b c d e Haupt R, Minkov M, Astigarraga I, Schäfer E, Nanduri V, Jubran R, Egeler RM, Janka G, Micic D, Rodriguez-Galindo C, Van Gool S, Visser J, Weitzman S, Donadieu J; Euro Histio Network. Langerhans cell histiocytosis (LCH): guidelines for diagnosis, clinical work-up, and treatment for patients till the age of 18 years.. „Pediatr Blood Cancer”. 60(2), s. 175-184, 2013 Feb. DOI: 10.1002/pbc.24367. PMID: 23109216. 
  3. ↑ Steiner M, Matthes-Martin S, Attarbaschi A, Minkov M, Grois N, Unger E, Holter W, Vormoor J, Wawer A, Ouachee M, Woessmann W, Gadner H. Improved outcome of treatment-resistant high-risk Langerhans cell histiocytosis after allogeneic stem cell transplantation with reduced-intensity conditioning. „Bone Marrow Transplant”. 36(3), s. 215-225, 2005 Aug. DOI: 10.1038/sj.bmt.1705015. PMID: 15937510. 
  4. ↑ Raciborska A, Małas Z, Tysarowski A.. Vemurafenib in refractory Langerhans histiocytosis. „Dev Period Med.”. 22(4), s. 376-378, 2018. PMID: 30636236. 

Bibliografia

  • Kubicka Krystyna, Kawalec Wanda (red.), Pediatria, Warszawa: PZWL, 2010, s. 442-444, ISBN 978-83-200-4169-9.

Linki zewnętrzne


Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
CT of periorbital Langerhans cell histiocytosis.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Countincr z angielskiej Wikipedii, Licencja: CC BY 2.5
en:Langerhans cell histiocytosis involving peri-en:orbital tissue (arrowed), I edited original from University of Cincinnati [1]