Historia Bułgarii

Historia Bułgarii – obejmuje dzieje państwa i narodu bułgarskiego.

Historia Bułgarii przed utworzeniem państwa bułgarskiego

Malowidła naskalne z jaskini Kozarnika nieopodal Widyńia

Skarb panagjurski z okresu IV-III p.n.e. odkryty w 1949 nieopodal miejscowości Panagjuriszte jeden z najbardziej znanych zabytków kultury trackiej

Mezja na mapie Cesarstwa Rzymskiego, 15-86 r. n.e.

W połowie IV tysiąclecia p.n.e. rozpoczął się napływ na tereny obecnej Bułgarii plemion koczowniczych z Azji Środkowej. W V wieku p.n.e. utworzyły one Królestwo Tracji. Tereny te zdobyli Rzymianie i w połowie I wieku powstała tam rzymska prowincja Mezja, która później stała się miejscem najazdów Hunów i Gotów.

Narodziny państwa

(c) Hxseek z angielskiej Wikipedii, CC BY 3.0

Mapa Bułgarii w okresie największego rozwoju terytorialnego państwa za panowania cara Symeona

W VI wieku tereny te zaczęły osiedlać pasterskie plemiona słowiańskie, które zostały podbite ok. roku 680 przez Protobułgarów. Bułgaria powstała w 681 roku, założona przez Asparucha. Chan Borys I Michał został ochrzczony przez duchowieństwo greckie w przeddzień Zielonych Świąt 25 maja 866 roku. Otrzymał na cześć Michała III, swojego ojca chrzestnego imię Michał. Powstało potężne państwo ze stolicą w Plisce (od 895 w Presławiu), które trwało w okresie 681–1018. W 915 r. Symeon przyjął tytuł cara. Od 1018 tereny Bułgarii zostały ostatecznie podbite przez Bizancjum, i pozostawały pod władzą Bizantyjczyków do 1185 mimo antybizantyjskich powstań ludowych.

Drugie państwo bułgarskie i rządy osmańskie

W latach 1186–1398 istniało drugie państwo Bułgarów, po czym jego terytorium stało się częścią państwa osmańskiego.

Państwowość nowożytna

Aleksander I Battenberg, pierwszy władca Księstwa Bułgarii

Niepodległość uzyskana w 1878 jako Księstwo Bułgarii, a w pełni w 1908, po oficjalnym przyłączeniu Rumelii Wschodniej jako Carstwo Bułgarii, zapoczątkowała ścieranie się wpływów niemieckich i rosyjskich. Na skutek wojen bałkańskich (1912–1913) Bułgaria uzyskała mniej terytorium, niż oczekiwała, toteż przystąpiła do I wojny światowej po stronie państw centralnych. W następstwie utraciła część wcześniejszych zdobyczy, najboleśniej odczuwając ambicjonalnie utratę dostępu do Morza Egejskiego.

W II wojnie światowej opowiedziała się (m.in. wraz z Węgrami, Rumunią i Finlandią) po stronie państw Osi. W rezultacie otrzymała niewielkie nabytki we wschodniej części Jugosławii oraz inkorporowała do państwa bułgarskiego greckie terytorium wokół Salonik i grecką Trację Zachodnią, ale bez prefektury Evros. Bułgaria, w przeciwieństwie do innych państw Osi, w 1941 r. nie wzięła udziału w agresji na ZSRR.

Ludowa Republika Bułgarii

Zajęcie w 1944 Bułgarii przez Armię Czerwoną wywołało obalenie monarchii i ustanowienie republiki ludowej w 1946 roku, po czym władzę objęła Bułgarska Partia Komunistyczna (generalni sekretarze: Georgi Dymitrow, Wyłko Czerwenkow, Todor Żiwkow).

Bułgaria była członkiem RWPG i Układu Warszawskiego. Masowe demonstracje w listopadzie i grudniu 1989 wpłynęły na utworzenie demokratycznej republiki parlamentarnej (pierwsze wolne wybory 13 października 1991).

Bibliografia

• Czekalski, Tadeusz: Bułgaria. Warszawa: Wyd. „Trio”, 2010. ISBN 978-83-7436-252-8.
• Lang, David Marshall: Bułgarzy : Od czasów pogańskich do podboju przez Turcję Osmańską. Przekł. z ang. Olędzka, Hanna. Warszawa: PIW, 1983. ISBN 83-06-00831-6.
• Leszka, Mirosław J.; Marinow, Kirił: Carstwo bułgarskie : Polityka, społeczeństwo, gospodarka, kultura 866–971. Warszawa: WN PWN, 2015. ISBN 978-83-01-18224-3.
• Malinowski, Andrzej: Kwestia macedońska w Bułgarii w latach 1878–1918. Toruń: Wyd. „Mado”, 2006. ISBN 83-89886-42-1.
• Rubacha, Jarosław: Bułgarski sen o Bizancjum : Polityka zagraniczna Bułgarii w latach 1878–1913. Warszawa: Wyd. „Neriton”, 2004. ISBN 83-88973-84-3.
• Waklinow, Stanczo: Kultura starobułgarska (VI–XI w.). Przekł. z bułg. Wierzbicka, Katarzyna. Warszawa: PIW, 1984. ISBN 83-06-01043-4.
• Wasilewski, Tadeusz: Historia Bułgarii. Wyd. 2. Wrocław: Ossolineum, 1988. ISBN 83-04-02466-7.