Historia Filipin

Prehistoria(do 900)

Istnieją dowody na to, że wczesne homininy żyły na terenie dzisiejszych Filipin już 709 000 lat temu[1]. Najstarsze szczątki ludzkie znalezione na wyspach pochodzą z jaskiń Tabon na Palawan, datowane są na 47 000 ± 11–10 000 lat.[2]

Wczesne państwa (900-1565)

Najwcześniejszym znanym zachowanym zapisem pisemnym znalezionym na Filipinach jest inskrypcja z Laguna Copperplate. Do 1300 roku wiele dużych osad przybrzeżnych wyłoniło się jako centra handlowe i stało się centralnym punktem zmian społecznych. Uważa się, że handel z Chinami rozpoczął się w czasach dynastii Tang, ale rozwinął się w czasach dynastii Song[3]. Indyjskie cechy kulturowe, takie jak terminy językowe i praktyki religijne, zaczęły rozprzestrzeniać się na Filipinach w X wieku, prawdopodobnie za pośrednictwem hinduskiego imperium Majapahit[4]. W XV wieku islam przybył na archipelag Sulu i stamtąd się rozprzestrzenił[5].

Państewka założone na Filipinach od X do XVI wieku to Maynila, Tondo, Namayan, Pangasinan, Cebu, Butuan, Maguindanao, Lanao, Sulu i Ma-i.[6]

Kolonizacja (1565–1946)

Manila w 1847 roku

W 1521 portugalski odkrywca Ferdynand Magellan przybył na Filipiny i przyłączył je do Królestwa Hiszpanii[7]. Kolonizacja wysp rozpoczęła się od momentu pojawienia się na nich Miguela Lópeza de Legazpi, który przybył na nie z Meksyku w 1565. Założył wówczas pierwszą europejską osadę Cebu. W 1571 została założona Manila jako stolica Hiszpańskich Indii Wschodnich.

Od 1565 do 1821 r. Filipiny były rządzone w ramach znajdującej się w Meksyku Wicekrólestwa Nowej Hiszpanii, zarządzanej później z Madrytu po meksykańskiej wojnie o niepodległość[8]. Podczas swoich rządów Hiszpania stłumiła różne bunty, a także broniła się przed zewnętrznymi wyzwaniami militarnymi[9].

Siły brytyjskie okupowały Manilę w latach 1762-1764 podczas wojny siedmioletniej. Hiszpańskie rządy zostały przywrócone na mocy traktatu paryskiego z 1763 r. Hiszpanie uważali swoją wojnę z muzułmanami w Azji Południowo-Wschodniej za przedłużenie rekonkwisty. Konflikt z Moro trwał kilkaset lat. W ostatniej ćwierci XIX wieku Hiszpania podbiła części Mindanao i Jolo, a muzułmanie Moro w Sułtanacie Sulu formalnie uznali suwerenność Hiszpanii[10].

Andrés Bonifacio w 1892 roku założył wojownicze tajne stowarzyszenie o nazwie Katipunan, które szukało niezależności od Hiszpanii poprzez zbrojną rewoltę.

Stowarzyszenie Katipunan rozpoczęło rewolucję filipińską w 1896 r. Wewnętrzne spory doprowadziły do wyborów, w których Bonifacio stracił swoją pozycję, a Emilio Aguinaldo został wybrany na nowego przywódcę rewolucji[11]. W 1897 r. pakt z Biak-na-Bato doprowadził do wygnania przywództwa rewolucji do Hongkongu. W 1898 roku rozpoczęła się wojna hiszpańsko-amerykańska, która dotarła na Filipiny. Aguinaldo powrócił, wznowił rewolucję i ogłosił niepodległość od Hiszpanii 12 czerwca 1898 r. Pierwsza Republika Filipin została ustanowiona 21 stycznia 1899 r.[12]

Generał Douglas MacArthur schodzi na brzeg podczas bitwy pod Leyte 20 października 1944 r

Wyspy zostały scedowane przez Hiszpanię Stanom Zjednoczonym wraz z Portoryko i Guamem w wyniku zwycięstwa USA w wojnie amerykańsko-hiszpańskiej[13]. Gdy stawało się coraz jasne, że Stany Zjednoczone nie uznają Pierwszej Republiki Filipin, wybuchła wojna filipińsko-amerykańska[14]. Wojna spowodowała śmierć od 250 000 do 1 miliona cywilów, głównie z powodu głodu i chorób. Po klęsce Pierwszej Republiki Filipin ustanowiono amerykański rząd cywilny. Siły amerykańskie nadal zabezpieczały i rozszerzały swoją kontrolę nad wyspami, zabezpieczając Sułtanat Sulu, i ustanawiając kontrolę nad wewnętrznymi obszarami górskimi, które opierały się hiszpańskiemu podbojowi[15].

Rozwój kulturowy wzmocnił ciągły rozwój tożsamości narodowej, a język tagalski zaczął dominować nad innymi lokalnymi językami[16].

Podczas II wojny światowej Cesarstwo Wielkiej Japonii zaatakowało, a Druga Republika Filipińska, pod wodzą Jose P. Laurela, została ustanowiona jako państwo marionetkowe. Od 1942 japońskiej okupacji Filipin przeciwstawiała się podziemna działalność partyzancka na dużą skalę. Okrucieństwa i zbrodnie wojenne zostały popełnione podczas wojny, w tym Bataański Marsz Śmierci i masakra w Manili. Wojska alianckie pokonały Japończyków w 1945 roku. Szacuje się, że pod koniec wojny zginęło ponad milion Filipińczyków[17]. 11 października 1945 roku Filipiny stały się jednym z członków założycieli Organizacji Narodów Zjednoczonych. 4 lipca 1946 roku Filipiny zostały oficjalnie uznane przez Stany Zjednoczone za niepodległe państwo na mocy traktatu z Manili, za prezydentury Manuela Roxasa[18].

Okres postkolonialny (od 1946)

Po zakończeniu wojny o niepodległość, w 1948 wybuchło powstanie chłopskie zorganizowane przez partyzantów Hukbong, w dużej mierze wywodzących się z ruchu oporu w czasie okupacji. Powstanie zostało stłumione na początku lat 50. Głównym celem powstańców była reforma rolna i zerwanie stosunków z USA, których Filipiny były niegdyś kolonią. W 1962 roku Filipiny poparły rebelię w Brunei oraz udzieliły schronienia jej przywódcom. Wynikało to z filipińskich pretensji do tego regionu oraz niechęci do włączenia Brunei w skład Malezji[19].

Erupcja wulkanu Pinatubo w 1991 roku była drugą co do wielkości erupcją wulkanu XX wieku.

W 1965 roku dyktatorskie rządy wprowadził Ferdinand Marcos. Nieudolne i skorumpowane rządy stały się przyczyną licznych wystąpień, strajków oraz kampanii partyzanckich przygotowanych przez lewicową Nową Armię Ludową oraz separatystyczny Narodowy Front Wyzwolenia Moro i Islamski Front Wyzwolenia Moro. Konflikt partyzancki zapoczątkowany w 1969 roku i trwający do dziś pochłonął około 40 tysięcy ofiar[20][21].

W 1986 w kraju dokonał się pokojowy przewrót, w wyniku którego obalona została dyktatura Marcosa, a władzę objęła Corazon Aquino, zwyciężczyni wyborów prezydenckich. W latach 1992–1998 na stanowisku szefa państwa zasiadał Fidel Ramos. W 1998 odbyły się kolejne wybory prezydenckie, wygrane przez Josepha Estradę. W styczniu 2001 Estrada został pozbawiony urzędu w wyniku oskarżenia o malwersacje finansowe. Jego miejsce zajęła wiceprezydent Gloria Macapagal-Arroyo, która wygrała wybory również w 2004. W 2010 na stanowisku zastąpił ją Benigno Aquino III. W 2016 wybory wygrał Rodrigo Duterte, który zaczął swoje rządy 30 czerwca.

Przypisy

  1. T. Ingicco i inni, Earliest known hominin activity in the Philippines by 709 thousand years ago, „Nature”, 557 (7704), 2018, s. 233–237, DOI10.1038/s41586-018-0072-8, ISSN 1476-4687, PMID29720661 [dostęp 2022-04-21].
  2. Florent Détroit i inni, Upper Pleistocene Homo sapiens from the Tabon cave (Palawan, The Philippines): description and dating of new discoveries, „Comptes Rendus Palevol”, 3 (8), 2004, s. 705–712, DOI10.1016/j.crpv.2004.06.004, ISSN 1631-0683 [dostęp 2022-04-21] (ang.).
  3. Ian Glover i inni, Southeast Asia: From Prehistory to History, Psychology Press, 2004, ISBN 978-0-415-29777-6 [dostęp 2022-04-21] (ang.).
  4. Mark V. Wiley, Arnis : history and development of the Filipino martial arts, Boston: Tuttle Pub, 2012, ISBN 978-1-4629-0742-7, OCLC 804662093 [dostęp 2022-04-21].
  5. Robert Day McAmis, Malay Muslims: The History and Challenge of Resurgent Islam in Southeast Asia, Wm. B. Eerdmans Publishing, 9 lipca 2002, ISBN 978-0-8028-4945-8 [dostęp 2022-04-21] (ang.).
  6. Sarah Jessica E. Wong, Philippine electoral almanac, wyd. Revised and expanded edition, San Miguel, Manila 2015, ISBN 978-971-95551-6-2, OCLC 1196821092 [dostęp 2022-04-21].
  7. Gregorio F. Zaide, Sonia M. Zaide: Philippine History and Government, Sixth Edition. All-Nations Publishing Company, 2004.
  8. Pedro Luengo Gutierrez (龙彼得), DISSOLUTION OF MANILA-MEXICO ARCHITECTURAL CONNECTIONS BETWEEN 1785 AND 1810 [dostęp 2022-04-22].
  9. Keat Gin Ooi, Southeast Asia: A Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, ABC-CLIO, 2004, ISBN 978-1-57607-770-2 [dostęp 2022-04-22] (ang.).
  10. James Francis Warren, The Sulu Zone, 1768-1898: The Dynamics of External Trade, Slavery, and Ethnicity in the Transformation of a Southeast Asian Maritime State, NUS Press, 2007, ISBN 978-9971-69-386-2 [dostęp 2022-04-22] (ang.).
  11. Cecilio D. Duka, Struggle for freedom : a textbook on Philippine history, wyd. 1st ed, Manila: Rex Book Store, 2008, ISBN 978-971-23-5045-0, OCLC 958017661 [dostęp 2022-04-22].
  12. J. Barton Starr, The United States Constitution: Its Birth, Growth, and Influence in Asia, Hong Kong University Press, 1 września 1988, ISBN 978-962-209-201-3 [dostęp 2022-04-22] (ang.).
  13. Andrew Sloan Draper, The Rescue of Cuba: An Episode in the Growth of Free Government, Silver, Burdett, 1899 [dostęp 2022-04-22] (ang.).
  14. Brian McAllister Linn, The Philippine War, 1899-1902, University Press of Kansas, 2000, ISBN 978-0-7006-1225-3 [dostęp 2022-04-22] (ang.).
  15. Ma. Luisa Aguilar-Cariño, The Igorot as Other: Four Discourses from the Colonial Period, „Philippine Studies”, 42 (2), 1994, s. 194–209, ISSN 0031-7837, JSTOR42633435 [dostęp 2022-04-22].
  16. P.N. Abinales, Donna J. Amoroso, State and Society in the Philippines, Rowman & Littlefield, 2005, ISBN 978-0-7425-1024-1 [dostęp 2022-04-22] (ang.).
  17. Gordon L. Rottman, World War II Pacific Island Guide: A Geo-military Study, Greenwood Publishing Group, 2002, ISBN 978-0-313-31395-0 [dostęp 2022-04-22] (ang.).
  18. Konrad G. Bühler, State Succession and Membership in International Organizations: Legal Theories Versus Political Pragmatism, Martinus Nijhoff Publishers, 8 lutego 2001, ISBN 978-90-411-1553-9 [dostęp 2022-04-22] (ang.).
  19. W.S. Southmayd (1962). Revista Visión. Vol. 24.
  20. „The Never Ending War in the Wounded Land: The New People’s Army on Samar”. University of Calgary.
  21. Ivan Molloy. „Revolution in the Philippines – The Question of an Alliance Between Islam and Communism”.

Media użyte na tej stronie

Pinatubo91eruption plume.jpg
The June 12, 1991 eruption column from Mount Pinatubo taken from the east side of Clark Air Base. U.S. Geological Survey Photograph taken on June 12, 1991, 08:51 hours, by Dave Harlow.
Vista del Puente de Manila (1847).png
Vista del Puente de Manila (1847) showing the Puente de España of Manila (now replaced by Jones Bridge)
Douglas MacArthur lands Leyte1.jpg
Gen. Douglas MacArthur wades ashore during initial landings at Leyte, Philippine Islands.