Historia Indonezji

Sukarno, twórca niepodległej Indonezji

Wczesna historia

Homo sapiens dotarł do regionu około 43 tys. lat p.n.e. Ludy austronezyjskie, które stanowią większość współczesnej populacji, migrowały do Azji Południowo-Wschodniej z dzisiejszego Tajwanu około 2000 lat p.n.e. Sprzyjające warunki rolnicze i opanowanie uprawy ryżu na wilgotnych polach już w VIII wieku p.n.e. pozwoliły na rozkwit wiosek, miasteczek i małych królestw do I w. n.e. Strategiczne położenie archipelagu nad morzem sprzyjało rozwojowi handlu między wyspami archipelagu jak również Indyjskimi królestwami i chińskimi dynastiami.

Świątynia Prambanan na tle wulkanu Merapi

Od VII w. n.e. królestwo morskie Śriwidźaja kwitło w wyniku handlu oraz wpływów hinduizmu i buddyzmu. Między VIII a X wiekiem buddyjskie dynastie Sailendra i hinduskie Mataram rozkwitały i upadały na Jawie, pozostawiając wspaniałe zabytki religijne, takie jak Borobudur Sailendry i Prambanan Mataramy. Hinduskie królestwo Majapahit zostało założone na wschodniej Jawie pod koniec XIII wieku, a pod rządami Gajah Mada jego wpływy rozciągały się na znaczną część dzisiejszej Indonezji. Okres ten jest często określany jako „złoty wiek” w historii Indonezji[1].

Najwcześniejsze dowody na istnienie islamu na archipelagu pochodzą z XIII w. na północnej Sumatrze. Inne części archipelagu stopniowo przyjęły islam i pod koniec XVI wieku stał się dominującą religią na Jawie i Sumatrze. Islam mieszał się z istniejącymi wpływami kulturowymi i religijnymi, które ukształtowały dominującą formę islamu w Indonezji.

Kolonializm

Od początku XVII wieku wyspy obecnej Indonezji były kolonizowane przez Europejczyków - przede wszystkim Holendrów, związanych z handlową Holenderską Kompanią Wschodnioindyjską (VOC), powstałą w 1602. Punktem, z którego wychodziły przedsięwzięcia Kompanii, stała się założona na Jawie faktoria w Batawii. Części wysp indonezyjskich były zajęte przez inne mocarstwa kolonialne, lecz w miarę upływu czasu Holendrzy skupili władzę zwierzchnią nad lokalnymi władcami. W 1799 Kompania Wschodnioindyjska została zlikwidowana, a jej kolonie zostały po wojnach napoleońskich podporządkowane rządowi Holandii, jako kolonia Holenderskie Indie Wschodnie. W latach 1825–30 miało miejsce powstanie ludności tubylczej na Jawie oraz walki na tle religijnym na Sumatrze (Wojna Padri). Pod koniec XIX wieku kolonie bardzo rozwinęły się gospodarczo[2].

W październiku 1908 roku powstał pierwszy ruch nacjonalistyczny, Budi Utomo[3].Pierwszą masową partią polityczną, jaka powstała na wyspach była natomiast Sarekat Islam założona w 1912 roku. Już w grudniu grupa ta liczyła 93 tysięcy członków[4]. Po I wojnie światowej doszło do rozbudzenia świadomości narodowej Indonezyjczyków, powstały partie polityczne, takie jak: Nacjonalistyczna Partia Indonezji z Sukarno na czele, poddawane holenderskim represjom, w wyniku których do więzienia trafił sam Sukarno, a także Mohammad Hatta i Sutan Sjahir[5]. Po I wojnie światowej najbardziej aktywnym ruchem nacjonalistycznym stała się indonezyjska sekcja III Międzynarodówki[6]. Już w 1914 roku na holenderski socjalista Henk Sneevliet założył Socjaldemokratyczne Stowarzyszenie Indonezji, grupa początkowo miała charakter małego forum holenderskich socjalistów, następnie wraz z radykalizacją w 1924 roku ewoluowało w Komunistyczną Partię Indonezji[7]. Represje i wszelkie tłumienie prób zmian przez rządy kolonialne doprowadziło do wzrostu poparcia dla KPI. W połowie lat 20. KPI zorganizowała nieudaną zbrojną rebelię niepodległościową[8].

W latach 1942–1945 w czasie II wojny światowej archipelag został zajęty przez Japończyków, co tylko wzmocniło żądania niepodległościowe[9].

Po wyzwoleniu od okupantów, 17 sierpnia 1945 Indonezja zadeklarowała niepodległość; nastąpił wybuch walk niepodległościowych przeciw Holandii wspartej przez Wielką Brytanię, wskutek czego w 1949 Holandia uznała niepodległe państwo indonezyjskie. Stolica Indii Holenderskich – Batawia została przemianowana wówczas na Dżakartę i została stolicą republiki.

Historia współczesna

W 1961 armia indonezyjska zdobyła od Holandii zachodnią część wyspy Nowa Gwinea, która weszła w skład Indonezji jako prowincja Irian Zachodni. Prezydentem nowego państwa został Sukarno, przywódca walk o niepodległość. Zanim nowa władza się ukształtowała początkowo doszło do walk wewnętrznych – w 1948 roku odbyła się nieudana rebelia komunistyczna, a w 1949 roku kampanię rebeliancką rozpoczęła skrajnie islamistyczna Durul Islam (opór islamistów złamano ostatecznie w 1962 roku)[10]. W 1955 roku odbyły się wybory, w których zwycięstwo odniosła Nacjonalistyczna Partia Indonezji, bardzo wysokie poparcie otrzymała też Komunistyczna Partia Indonezji[11]. Ze względu na kruchość rządów koalicyjnych, Sukarno w trakcie swoich rządów starał się równoważyć wpływy wojska, islamistów i komunistów[11]. Nacjonalistyczne poglądy członków rządu doprowadziły do radykalizacji polityki zagranicznej kraju, który szybko wpadł w konflikt z Malezją, względem której Indonezja zgłaszała pretensje terytorialne o wyspę Borneo. Indonezja rozpoczęła wspieranie lewicowej partyzantki walczącej na Borneo z rządem malezyjskim (powstanie w Sarawaku)[12]. Pogorszeniu uległy także relacje z Brunei, po tym gdy Indonezja wsparła tam nieudaną rewolucję (rebelia w Brunei). Obawiając się zagrożenia ze strony Holandii, Wielkiej Brytanii lub Stanów Zjednoczonych, Indonezja rozpoczęła proces zakupu broni z ZSRR. Zagrożenie ze strony Zachodu było na tyle prawdopodobne, że CIA wsparło rebelię, która wybuchła w 1958 roku i choć została stłumiona do końca tego samego roku, to nieliczne oddziały partyzanckie funkcjonowały do 1961 roku[13]. KPI zaczęła zdobywać coraz większe poparcie, aż w końcu zagroziła rządowi nacjonalistów, wtedy też USA wycofało swoją pomoc względem Indonezji[14].

Gdy Sukarno znajdował się pod coraz większą presją utrzymania równowagi między wrogimi względem siebie siłami armii i KPI jego autorytet zmalał. W okresie 1965–1966 gen. Suharto stopniowo odsunął Sukarno od władzy i wprowadził wojskową juntę. Suharto wycofał dotychczasową antyimperialistyczną politykę rządu, która zwiększała w Indonezji wpływy ZSRR i Chin. W tym czasie Suharto krwawo stłumił wojskowy zamach stanu, o który oskarżona została KPI. Zamach stanu rozpoczął brutalne czystki i zniszczenie KPI. W represjach junty zginęło około 500 tysięcy ludzi, a ponad milion ludzi trafiło do więzień[15][16][17][18].

Suharto zwrócił się przeciw dotychczasowym sojusznikom Sukarno z lewicowej partyzantki na Borneo i wsparł rząd malezyjski w jej zwalczaniu. Rządy Suharto szybko zyskały przeciwników, w kraju rozwinął się separatyzm, przeciwko rządowi swoją kampanię rozpoczął partyzancki Ruch Wolnej Papui[19]. W 1975 roku Indonezja zajęła byłą kolonię portugalską Timor Wschodni, co spowodowało długoletni konflikt rządu indonezyjskiego z tamtejszym ruchem niepodległościowym FRETILIN zakończony uzyskaniem przez Timor Wschodni niepodległości 20 maja 2002. W 1975 roku rozpoczęła się trwająca do 2005 roku separatystyczna rebelia Ruchu Wolnego Acehu[20]. W maju 1998, dwa miesiące po ostatniej reelekcji, fala protestów społecznych zmusiła Suharto do ustąpienia. W 2001 roku prezydentem Indonezji wybrano córkę Sukarno, Megawati Soekarnoputri[21].

Od początku XXI wieku kraj nękają zamachy terrorystów islamskich m.in. z grupy Dżama’a Islamijja.

Przypisy

  1. ↑ Peter Lewis, Insights from history, „Futures”, 14 (1), 1982, s. 47–61, DOI: 10.1016/0016-3287(82)90071-4 [dostęp 2021-01-10] (ang.).
  2. ↑ Sergiusz Prokurat, Indonezja 1600-2000 : instytucje i idee oraz ich wpływ na biedę i bogactwo narodu, Warszawa: CeDeWu, 2016, s.73-129, ISBN 978-83-7556-875-2, OCLC 971404435.
  3. ↑ Brown (2003), s. 118
  4. ↑ Brown (2003), s. 119
  5. ↑ Brown (2003), s. 129
  6. ↑ C. Hartley Grattan, The Southwest Pacific since 1900 (University of Michigan Press: Ann Arbor, 1963) s. 452.
  7. ↑ Kahin (1952), s. 84
  8. ↑ Kahin (1952), s. 86
  9. ↑ Gert Oostindie and Bert Paasman (1998). Dutch Attitudes towards Colonial Empires, Indigenous Cultures, and Slaves. Eighteenth-Century Studies 31 (3): 349–355. doi:10.1353/ecs.1998.0021.
  10. ↑ Mariusz Agnosiewicz Reżim Suharto: religijny kazus neokolonialny
  11. ↑ a b Witton (2003), s. 26–28
  12. ↑ Greg Poulgrain: The genesis of konfrontasi: Malaysia, Brunei, Indonesia, 1945-1965. C. Hurst & Co. Publishers, 1998. ​ISBN 978-1-85065-513-8​.
  13. ↑ Roadnight, Andrew (2002). United States Policy towards Indonesia in the Truman and Eisenhower Years. New York: Palgrave Macmillan. ​ISBN 0-333-79315-3​.
  14. ↑ Witton (2003), s. 29
  15. ↑ Friend (2003), s. 113
  16. ↑ Robert Cribb (2002). „Unresolved Problems in the Indonesian Killings of 1965–1966”. Asian Survey 42 (4): 550–563. doi:10.1525/as.2002.42.4.550.
  17. ↑ Ricklefs (1993), s. 280–284, 287–290
  18. ↑ Friend (2003), s. 107–109
  19. ↑ Richard Chauvel, Ikrar Nusa Bhakti, The Papua conflict: Jakarta's perceptions and policies, 2004, ​ISBN 1-932728-08-2​, ​ISBN 978-1-932728-08-8​
  20. ↑ Amnesty: Indonesia 'failing to uphold' Aceh peace terms
  21. ↑ Sergiusz Prokurat, Indonezja 1600-2000 : instytucje i idee oraz ich wpływ na biedę i bogactwo narodu, Warszawa: CeDeWu, 2016, s.224, ISBN 978-83-7556-875-2, OCLC 971404435.

Bibliografia

  • Brown, Colin (2003). A Short History of Indonesia. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin.
  • Friend, T. (2003). Indonesian Destinies. Harvard University Press. ​ISBN 0-674-01137-6​.
  • Kahin, George McTurnan (1952). Nationalism and Revolution in Indonesia. Ithaca, NY: Cornell University Press.
  • Prokurat S., Indonezja 1600-2000 - instytucje i idee oraz ich wpływ na biedę i bogactwo narodu, Warszawa: CeDeWu, 2016.
  • Ricklefs, M. C. (1993). A History of Modern Indonesia Since c. 1300 (2nd ed.). London: MacMillan. ​ISBN 978-0-333-57689-2​.
  • Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia. New Haven and London: Yale University Press. ​ISBN 0-300-10518-5​.
  • Whitten, T.; Soeriaatmadja, R. E.; Suraya, A.A. (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions.
  • Indonesia, Patrick Witton, wyd. 7th ed, Melbourne: Lonely Planet, 2003, ISBN 1-74059-154-2, OCLC 53966465.
Historia państw Azji

Media użyte na tej stronie

Soekarno 1959.jpg
Sukarno, pierwszy prezydent Indonezji
Prambanan Java243.jpg
Autor: Arabsalam, Licencja: CC BY-SA 4.0
Prambanan mit Merapi im Hintergrund