Historia Pakistanu

Historia Pakistanu sięga połowy XX wieku. Oficjalnie zaczęła się gdy kraj uzyskał niepodległość w 1947 roku.

Historia samego ludu pakistańskiego jest o wiele starsza i sięga II w. p.n.e., kiedy ludy stepowe północy wyparły Hindusów[1]. Dla historii tego obszaru Azji przed 1947 r. zobacz Historia Afganistanu, Historia Indii, Historia Iranu.

Utworzenie kraju

Pakistan odłączył się od Indii Brytyjskich w 1947. Pomysł utworzenia państwa o takiej nazwie przypisuje się Choudrze Rahmatowi Alemu, który utworzył ją od pierwszych liter nazw prowincji: Pendżab, Afgan, Kaszmir i Sind oraz końcówki nazwy Beludżystan. Drugim wytłumaczeniem tej nazwy jest jej zakorzenienie lingwistyczne w języku urdu, w którym słowo pakistan oznacza „kraj czystości”. Gdy Brytyjczycy zorganizowali na przełomie 1945 i 1946 wybory do władz ustawodawczych, Liga Muzułmańska zdobyła większość w rządach Bengalu i Sindhu, zaś w Pendżabie utworzyła rząd koalicyjny. Tym samym roszczenia muzułmanów do stworzenia państwa islamskiego stały się uzasadnione. W 1947 ostatni wicekról Indii, lord Louis Mountbatten, opracował plan, na podstawie którego kolonia brytyjska podzielona została na dwa suwerenne państwa: Indie i Pakistan, który otrzymał następujące prowincje: Bengal, Pendżab, Sind, Beludżystan oraz Północno-Zachodnią Prowincję Graniczną. 14 sierpnia 1947 Pakistan uzyskał niepodległość (do 1956 jako dominium brytyjskie z generalnym gubernatorem reprezentującym brytyjskiego monarchę; w 1956 proklamowano republikę), jednak kwestią sporną między tym krajem a Indiami zostały trzy księstwa: Dżanagadh, Hajdarabad oraz Kaszmir. Zostawiono im czas na przeprowadzenie plebiscytu, lecz władcy tych małych księstewek, licząc na uzyskanie znacznej autonomii, zwlekali z przeprowadzeniem referendum. W Dżanagadh oraz w Hajdarabadzie władcy byli muzułmanami, zaś cała ludność była hinduska, toteż po upływie czasu przeznaczonego na plebiscyt Indie wkroczyły do tych księstw ze swoimi wojskami, co zostało oprotestowane przez Pakistan na arenie międzynarodowej. W Kaszmirze sytuacja była odwrotna, ludność była głównie muzułmańska, zaś sfery rządzące były religii hinduskiej. Hari Singh, maharadża rządzący w Kaszmirze, nie chciał przyłączać się do żadnego z państw: w Indiach jego władza zostałaby znacznie uszczuplona, zaś w Pakistanie mogłoby dojść do zamieszek na tle religijnym.

Jesienią 1947 wybuchała rewolta o podłożu religijnym, do Kaszmiru wkroczyły pathańskie plemiona z Pakistanu, więc maharadża Singh zmuszony był poprosić o pomoc Indie. 26 października podpisał on akt wstąpienia Kaszmiru do Indii. Pakistan nie uznał faktu przyłączenia się Kaszmiru do Indii. Muhammad Ali Jinnah, przywódca Pakistanu zwrócił się z prośbą do lorda Mountbattena o mediację. Louis Mountbatten poprosił Singha o przeprowadzenie plebiscytu wśród ludności, jednak maharadża tę prośbę odrzucił. W ten sposób zaczął się konflikt indyjsko-pakistański, trwający do dziś.

W 1954 roku odbyły się wybory, które pokazały duże rozbieżności między wschodnią a zachodnią częścią kraju. Na zachodzie wyborcze zwycięstwo odniosła proamerykańska Partia Republikańska natomiast na wschodzie ugrupowanie lewicowe tj. Pakistańska Partia Komunistyczna, Liga Awami czy Partia Robotnicza. W rezultacie rządy we wschodnim Pakistanie objęła radykalna lewica[2]. Sprawujący władzę w drugiej połowie lat 50. premier Huseyn Shaheed Suhrawardy i jego lewicujący rząd ustanowił prozachodni i proamerykański kurs kontynuowany przez późniejsze rządy[3]. W tym czasie nawiązano również przyjazne stosunki z Chinami i znormalizowano relacje ze Związkiem Radzieckim, które wcześniej były negatywne ze względu na pakistańsko-afgański konflikt graniczny. Reformy gospodarcze rządu zmierzające do utworzenia gospodarki planowanej i państwa socjalistycznego nie udały się na zachodzie kraju, gdzie większą popularnością cieszył się model zachodni, gospodarka wschodniego Pakistanu została natomiast niemalże w całości scentralizowana. W 1957 roku krótkotrwałe rządy lewicy zakończyły się, a do władzy powróciła Liga Muzułmańska[4][5].

W 1958 roku w wyniku bezkrwawego zamachu stanu władzę autorytarną przejął wojskowy – Muhammad Ayub Khan, który postawił na dobre relacje z USA. Dzięki ogromnej pomocy finansowej rządu amerykańskiego Pakistan przeżywał kilkuletni okres ożywienia gospodarczego i stabilizacji politycznej[6]. Równocześnie zawarto przyjazne stosunki z krajami Europy m.in. Polską[7][8]. Ministrem spraw zagranicznych jego rządu został Zulfikar Ali Bhutto. W 1966 stolica została przeniesiona z Karaczi do Islamabadu. Przegrana w II wojnie o Kaszmir przyczyniła się do gwałtownego spadku poparcia społecznego dla Ayub Khana. Pogorszył się również stan jego zdrowia. Ulegając namowom wojskowych, w 1969 ustąpił na rzecz generała Yahyi Khana[9]. W 1970 wycofał się z życia politycznego[10]. Po konfliktach z przywódcami kraju, Bhutto opuścił rząd i stanął na czele opozycji. 26 marca 1971 Pakistan Wschodni odłączył się tworząc niepodległy Bangladesz. Doszło do tego po tym, gdy Yahya Khan, dyktator kraju, zarządził akcję wojskową pod kryptonimem Searchlight skierowaną przeciwko bengalskim separatystom. Akcja nie udała się, a w wyniku kompromitacji rządu nowym premierem został Bhutto[11][12].

W latach 1971–1977 premierem Pakistanu był Zulfikar Ali Bhutto. W okresie rządów Bhutto Pakistan stał się „Republiką Islamską” z parlamentarną formą rządów. Bhutto jako prezydent zerwał z wcześniejszą prozachodnią polityką – wycofał Pakistan z udziału w SEATO i brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Zapoczątkował program rozwoju energii atomowej i otworzył pierwszy pakistański reaktor atomowy. Rząd w okresie Bhutto prowadził ekonomię w stylu socjalistycznym. Rząd znacjonalizował część przemysłu. Rząd zbudował Port Kasim, Huty Pakistańskie, Kompleks Przemysłu Ciężkiego i kilka cementowni[13][14] i zapoczątkował reformę ograniczającą własność ziemi i przejęcie przez rząd ponad miliona akrów feudałów które zostały rozdystrybuowane bezrolnymi chłopom[15].

W lutym 1973 roku w Islamabadzie po tym, jak siły pakistańskie miały rzekomo odkryć skład broni pochodzącej z Iraku, rząd rozwiązał Zgromadzenie Prowincji Beludżystanu[15]. Operacja przeprowadzona przez generała Tikka Khana, przerodziła się w pięcioletni konflikt z beludżystańskimi separatystami. Do sporadycznych walk między partyzantką a armią dochodziło już w 1973 roku, jednak największa konfrontacja odbyła się we wrześniu 1974 roku. Marynarka Pakistanu, pod przywództwem Patricka Juliusa Simpsona, zablokowała porty morskie Beludżystanu. Marynarka prowadziła osobne operacje mające zajmować przesyłki wysyłane jako pomoc dla wojsk separatystów. Do akcji przyłączyły się również Pakistańskie Siły Powietrzne, wspierające marynarkę i armię. Iran, obawiając się rozprzestrzeniania się tendencji separatystycznych w irańskim Beludżystanie wspomógł Pakistańczyków[16].

W 1977 roku rząd Bhutto obalony został w wyniku wojskowego zamachu stanu wspartego przez islamistów. Władzę dyktatorską objął generał Muhammad Zia ul-Haq, który cofnął reformy Bhutto i przywrócił sojusz z USA. Współcześnie kwestią sporną jest zaangażowanie USA w pucz przeciwko Bhutto[17]. Rządom wojskowym towarzyszyła islamizacja życia politycznego[18]. Prawo Koranu uczyniono wykładnią prawa państwowego (wprowadzono m.in. całkowitą prohibicję karaną pod groźbą chłosty publicznej[19]). Po interwencji ZSRR w Afganistanie w 1979 roku junta ogłosiła, że Pakistan stał się państwem frontowym, narażonym bezpośrednio na imperializm komunistyczny. Rząd rozpoczął wówczas akcję pomocy militarnej i finansowej dla afgańskich mudżahedinów. Udzieliła także schronienia 3 milionom afgańskich uchodźców. Oprócz tego junta wsparła sikhijskich separatystów w Indiach i dostarczała im broń[19]. W 1980 roku w trakcie trwania wojny iracko-irańskiej, Pakistan poparł stronę irańską. W 2003 poparł inwazję Stanów Zjednoczonych na Irak[20].

Na przełomie lat 80. i 90. przywrócono demokrację. Przez pewien czas premierem była córka Bhutto – Benazir Bhutto, ale także ona została oskarżona o nadużycia i odsunięta od władzy przez swojego następcę. W 1998 roku opuściła Pakistan i udała się na emigrację do Dubaju. Rząd Pakistanu poparł inwazję Stanów Zjednoczonych na Irak w 2003 roku[20]. W 2004 doszło do wybuchu konfliktu w północnych regionach kraju, gdzie armia zmagała się z talibami. Prezydent Pervez Musharraf objął władzę po bezkrwawym zamachu stanu w grudniu 1999. Benazir Bhutto do kraju powróciła po 9 latach, w październiku 2007, w związku z przygotowywaniem Pakistańskiej Partii Ludowej do wyborów parlamentarnych. 27 grudnia 2007 w Rawalpindi podczas wiecu kończącego kampanię wyborczą została zastrzelona przez zamachowca samobójcę, który następnie wysadził się w powietrze zabijając kilkanaście osób. Wybory parlamentarne odbyły się 18 lutego 2008 w trakcie kryzysu politycznego, wywołanego śmiercią Benazir Bhutto. Najwięcej głosów zdobyły Pakistańska Partia Ludowa i Pakistańska Liga Muzułmańska Nawaz (PML- N), której liderem jest Nawaz Sharif, wyraźnie wyprzedzając dotychczas rządzącą Pakistańską Ligą Muzułmańską (PML-Q) wspierającą Perveza Musharrafa. 18 sierpnia 2008 Pervez Musharraf zrezygnował z pełnienia funkcji prezydenta Pakistanu. 6 września 2008 Asif Ali Zardari, wdowiec po Benazir Bhutto, został wybrany trzynastym prezydentem głosami większości pakistańskiego Kolegium Elekcyjnego.

Przypisy

  1. Walter Żelazny, Etniczność: ład--konflikt--sprawiedliwość, Wydawn. Poznańskie, 2004, s. 68, ISBN 978-83-7177-265-8 [dostęp 2019-12-17] (pol.).
  2. Beaumont, edited by Christophe Jaffrelot; translated by Gillian (2004). A history of Pakistan and its origins (New ed. ed.). London: Anthem. ISBN 1-84331-149-6.
  3. General Survey (2002). Far East and Australasia: Pakistan. Berlin, Germany: Europa Publications. s. 1657 onwards. ISBN 1-85743-133-2.
  4. „Government of Suhrawardy”. HS Suhrawardy.
  5. [Bahree, Megha. „China In Pakistan”. Forbes].
  6. Słownik najnowszej historii świata 1900 – 2007 a-czecho. Warszawa: Rzeczpospolita, Prószyński i S-ka, 2008, s. 59. ISBN 978-83-7469-683-8.
  7. Hancock, Ewa. „Friendly Relations: Pakistan and Poland” (JPG). Eva Hancock. Warsaw Voice.
  8. „Pakistan in Europe” (JPG). Ministry of Foreign Affairs.
  9. Słownik najnowszej historii świata 1900 – 2007 a-czecho. Warszawa: Rzeczpospolita, Prószyński i S-ka, 2008, s. 59. ISBN 978-83-7469-683-8.
  10. Atlas historyczny PWN – edycja 2004.
  11. Blood, Archer, Transcript of Selective Genocide Telex, Department of State, United States.
  12. Hassan, Doctor of Philosophy (PhD), Dr. Professor Mubashir, „§Zulfikar Ali Bhutto: All Power to People! Democracy and Socialism to People!”, The Mirage of Power, Oxford University, United Kingdom: Dr. Professor Mubashir Hassan, professor of Civil Engineering at the University of Engineering and Technology and the Oxford University Press, s. 100–393, ISBN 0-19-579300-5.
  13. Raza, Member of Sindh Provincial Assembly., Syed Rasul (2008), „§Chaper II: Industrial Reforms and Development Philosophy. The Era of Nationalization.”, Zulfiqar Ali Bhutto; The Architect of New Pakistan, Karachi, Sindh: The Economic Policies, s. 17–20.
  14. Barons, Robber. „Bhutto’s Nationalization”. Robber Barons, researcher at the Sustainable Development Policy Institute. Sustainable Development Policy Institute. „The Bhutto government’s credit allocation policy made it mandatory on banks to divert credit into areas which otherwise would not have received credit under normal commercial banking. The rationing of credit might look unreasonable in 1997 but it was revolutionary, considering the situation in 1977 when banks were serving only industrial clients of a privileged class... Robber Barons”.
  15. a b US Country Studies. „Zulfikar Ali Bhutto” (PHP).
  16. BBC, News page (2005). „Pakistan risks new battlefront”. BBC News.
  17. Panhwar, Member of Sindh Provincial Assembly., Sani (5 kwietnia, 1979). „CIA Sent Bhutto to the Gallows”. The New York Time i Sani H. Panhwar „I [Ramsey Clark] do not believe in conspiracy theories in general, but the similarities in the staging of riots in Chile (where the CIA allegedly helped overthrow President Salvadore Allande) and in Pakistan are just too close, Bhutto was removed from power in Pakistan by force on July 5, after the usual party on the 4th at the U.S. Embassy in Islamabad, with U.S. approval, if not more, by General Zia-ul-Haq. Bhutto was falsely accused and brutalized for months during proceedings that corrupted the Judiciary of Pakistan before being murdered, then hanged. As Americans, we must ask ourselves this: Is it possible that a rational military leader under the circumstances in Pakistan could have overthrown a constitutional government, without at least the tacit approval of the United States?”.”.
  18. Michael Heng Siam-Heng; Ten Chin Liew (2010). State and Secularism: Perspectives from Asia. Singapore: World Scientific. s. 202. ISBN 978-981-4282-37-6.
  19. a b Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy. Bellona, 2007, s. 306–311. ISBN 978-83-11-11443-2.
  20. a b Laurie Mylroie (20050844741698.). Study of Revenge: The First World Trade Center Attack and Saddam Hussein’s War Against America. United States: Summary Publishing ltd. ISBN 0-8447-4169-8.

Media użyte na tej stronie

Zulfikar Ali Bhutto.jpg
Autor: FOCR, Licencja: Attribution
Aspecte din timpul vizitei oficiale de prietenie a preşedintelui Consiliului de Stat al României, Nicolae Ceauşescu împreună cu Elena Ceauşescu în Pakistan.(ianuarie 1973).