Historia Unii Europejskiej

Rozwój Unii Europejskiej
European Union History.svg

Idee przed 1945 rokiem

Próby zjednoczenia narodów Europy miały wielokrotnie miejsce w historii kontynentu od upadku Cesarstwa Rzymskiego.

Początki europejskiej idei integracji międzynarodowej sięgają już starożytności. W wypowiedziach myślicieli starożytnych, m.in. Talesa z Miletu, na temat potrzeby jednoczenia się ludzi w coraz szersze organizmy społeczne – państwa, występują dwie przesłanki:

  • jedna dotyczy skutków likwidacji granic między dotychczasowymi małymi państwami, skutków wyrażających się likwidacją przyczyn prowadzenia wojen o poszerzenie terytorium;
  • druga natomiast – wzmocnienia siły w stosunku do otoczenia zewnętrznego, szczególnie jeśli jest ono niebezpieczne i nieprzyjazne dla niezintegrowanych jeszcze sąsiadujących i często walczących ze sobą małych państw; integracja międzynarodowa miała być podstawą wewnętrzną i zewnętrzną bezpieczeństwa uczestników integracji.

Podobnie jak w starożytności, dyskusje na temat zjednoczonej Europy w średniowieczu miały również dwa aspekty: obronny i ekspansjonistyczny.

  • Podobnie było w przypadku aspektu ekspansjonistycznego, który przewidywał pokonanie Turcji i schrystianizowanie jej. Przykładem misji ekspansjonistycznej były wyprawy krzyżowe na Bliski Wschód, mające na celu zjednoczenie władców krajów katolickich.

Frankońskie imperium Karola Wielkiego i Święte Cesarstwo Rzymskie na setki lat połączyły wielkie obszary pod luźną administracją. W XIX wieku taką próbą była unia celna pod władzą Napoleona, a w XX wieku działania wojenne III Rzeszy – jednak obie zakończyły się niepowodzeniem. Różnorodność językowa i kulturowa Europy czyniły próby oparte na prawach dynastycznych albo narzucone przez podboje wojenne niepewnymi i skazanymi na niepowodzenie.

Gdy Arabowie podbili starożytne centra chrześcijaństwa w Syrii i Egipcie w VIII stuleciu, pojęcie „chrześcijaństwa” stawało się zasadniczo pojęciem zjednoczonej Europy, ale zawsze bardziej ideałem niż rzeczywistością. Wielka schizma między prawosławiem a katolicyzmem uczyniła dyskusyjnym samo pojęcie „chrześcijaństwa”. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 r., pojawiła się propozycja pokojowego zjednoczenia Europy przeciw wspólnemu nieprzyjacielowi – Jerzemu z Podiebradów, husyckiemu królowi Czech. W 1464 r. zaproponowano natomiast utworzenie unii chrześcijańskich narodów przeciw Turkom.

Otton III marzył o odrodzeniu Cesarstwa Rzymskiego, w którym cesarzowi podlegałyby równe sobie królestwa. W Ewangeliarzu Ottona III zachowała się miniatura przedstawiająca cztery postacie w koronach, składające Ottonowi III dary. Owe postacie to personifikacje królestw: Rzymu, Galii, Germanii i Sklawinii. Bolesław I Chrobry miał zapewne, w myśl zamiarów Ottona III, być królem tej ostatniej.

W 1728 opat Charles de Saint-Pierre zaproponował utworzenie europejskiej ligi 18 suwerennych państw, ze wspólnym skarbem, bez granic i z unią gospodarczą[1][2].

Po rewolucji amerykańskiej 1776 r. i ogłoszeniu Deklaracji Niepodległości, wizja Stanów Zjednoczonych Europy podobnych do Stanów Zjednoczonych Ameryki była podzielana przez kilku wybitnych Europejczyków, zwłaszcza La Fayette’a i Tadeusza Kościuszkę. W 1795 r. propozycję kongresu dla wiecznego pokoju wniósł Immanuel Kant.

Kontynentalny system Napoleona Bonaparte, ogłoszony w listopadzie 1806 w postaci embarga dla brytyjskich towarów w interesie francuskiej hegemonii, wykazał skuteczność, ale też i niedostatki ponadnarodowego systemu ekonomicznego dla Europy.

Po upadku Napoleona w 1815 r. na kongresie wiedeńskim powstał Związek Niemiecki (Deutscher Bund), czyli luźne stowarzyszenie trzydziestu ośmiu niemieckich krajów. W 1834 r. powstała niemiecka unia celna (Zollverein), która miała ułatwić handel i zmniejszyć wewnętrzną konkurencję.

W okresie Królestwa Kongresowego wyłoniło się z polskiego oświecenia szereg koncepcji sfederalizowania Europy wśród takich jak: Hugo Kołłątaj lub Stanisław Staszic. Ten drugi popierał federację na podstawie narodów[3]. Podczas gdy Józef Hoene-Wroński z Paryża widział te podstawy w państwach[4]. Uczestnik powstania listopadowego, botanik Wojciech Jastrzębowski użył swe wojskowe przeżycia, pisząc już z Anglii, jako podstawę do traktatu o pokoju między narodami opublikowanego w 1831 r. w Kurierze Polskim i o Konstytucji dla Europy zawartej w 77 artykułach[5].

W 1843 r. włoski pisarz i polityk Giuseppe Mazzini zaproponował utworzenie federacji republik europejskich, a w 1847 r. pojawiła się najbardziej znana wczesna propozycja pokojowego zjednoczenia, na bazie współpracy i równości członkostwa, wysunięta przez Wiktora Hugo. Początkowo wyszydzona, powróciła w 1851 r.

Teodor Korwin Szymanowski, autor napisanej w 1885 r. i wydanej po francusku w Paryżu w 1888, a odnalezionej na początku obecnego wieku pracy pod tytułem Przyszłość Europy w zakresie gospodarczym, społecznym i politycznym (fr. L’avenir économique, social et politique en Europe), odbijającej całkiem od uprzednich propozycji dla starego kontynentu, podkreślając pewien absolutyzm oświecony, proponuje on Europę zjednoczoną przy umowie celnej, z centralnym bankiem zorganizowanym na zasadzie premii wpłacanych z każdego państwa, pozwalając na pożyczki rządowe i posługując się wyłącznie jedną walutą obiegową, najlepiej frankiem francuskim. Całość oparta byłaby na zebraniu statystyk szczegółowych z wszystkich partycypujących państw[6].

Dyskusje nad integracją międzynarodową prowadzone na przełomie XVIII i XIX wieku, w tzw. epoce przyspieszonego rozwoju kapitalizmu w Europie Zachodniej, zostały wzbogacone o dwa ważne elementy: o problematykę ekonomiczną oraz o kwestię suwerenności narodowej państwa. Te dwa aspekty pozostają aktualne, zarówno we współczesnych dyskusjach, jak i praktycznych przedsięwzięciach integracyjnych.

Po kataklizmie I wojny światowej kilku europejskich myślicieli wysunęło ponownie ideę zjednoczonej politycznie Europy. W 1923 r. austriacki książę Coudenhove-Kalergi założył Ruch Paneuropejski i w 1926 r. gościł w Wiedniu pierwszy Kongres Paneuropejski. Wysunięta doktryna Paneuropy, uważana za podstawę bazową wszystkich europejskich wspólnot.

W 1929 Aristide Briand, francuski premier, wygłosił mowę na forum Ligi Narodów, w której zaproponował ideę federacji narodów europejskich opartej na solidarności i współpracy politycznej i społecznej, co spotkało się z poparciem wielu wybitnych ekonomistów, wśród nich Johna Maynarda Keynesa.

W 1931 r. francuski polityk Édouard Herriot opublikował książkę Stany Zjednoczone Europy.

Wielka depresja, rozwój faszyzmu i późniejsza II wojna światowa zahamowały ruch na rzecz unifikacji Europy.

W 1940 r. sukcesy wojenne Niemiec i plany utworzenia tysiącletniej Rzeszy zachęciły niemieckich ekonomistów do wysunięcia propozycji scentralizowanej unii europejskiej z jednolitym europejskim obszarem gospodarczym i ustalonymi wewnętrznymi kursami wymiany walut. W 1943 r. niemiecki minister spraw zagranicznych Joachim von Ribbentrop ostatecznie zaproponował utworzenie takiej instytucji ze strukturą wykazującą kilka podobieństw do współczesnej Unii Europejskiej, oczywiście bez jej demokratycznych struktur. Byłaby to wspólna waluta, bank centralny w Berlinie, zasada regionalizmu, wspólna polityka pracy i porozumienia gospodarcze. Proponowano włączyć do niej Niemcy, Włochy, Francję, Danię, Norwegię, Finlandię, Słowację, Węgry, Bułgarię, Rumunię, Chorwację, Serbię, Grecję i Hiszpanię.

Idea nowej Europy była poruszana przez okupantów:

  • minister bez teki rządu Rzeszy Niemieckiej Arthur Seyss-Inquart powiedział: Nowa Europa solidarności i współpracy między wszystkimi jej obywatelami szybko doprowadzi do pomyślności, gdy zostaną usunięte narodowe granice ekonomiczne;
  • francuski minister w rządzie Vichy Jacques Benoist Mechin powiedział, że Francja musi porzucić nacjonalizm i uzyskać honorowe miejsce we Wspólnocie Europejskiej.

Taka kierowana przez Niemcy Europa miałaby być przeciwwagą dla komunistycznego Związku Radzieckiego i brytyjskiej dominacji w handlu światowym. Jednak niemiecka inicjatywa była dominacją opartą na hitlerowskich podbojach i dlatego trudno ją uznać za prawdziwego poprzednika przyszłej Unii Europejskiej.

Pomysł stworzenia wspólnej Europy zrodził się też podczas II wojny światowej[7]. Wtedy to po raz pierwszy w manifeście z Ventotene[7] w roku 1941[7] Altiero Spinelli[7] i Ernesto Rossi[7] głosili o potrzebie stworzenia organizacji, która zapobiegnie nieustającym wojnom w Europie[7]. Początkowo miała to być federacja składająca się z państw europejskich[7], a sama organizacja miała pełnić funkcje wyłącznie konstytutywne[7]. Z czasem przerodzić się miała w organ władzy ustawodawczej – parlament federacji[7]. Na początku zakładano również, że zgromadzenie nie będzie wybierane w sposób bezpośredni przez mieszkańców federacji, a poprzez przedstawicieli poszczególnych parlamentów narodowych[7].

W 1943 r. Jean Monnet, członek francuskiego Narodowego Komitetu Wyzwolenia rządu Wolnych Francuzów na uchodźstwie w Algierze, uważany przez wielu za architekta europejskiej jedności, oświadczył: ...Pokój w Europie nie zostanie osiągnięty, jeżeli państwa odbuduje się na bazie suwerenności narodowej. Kraje Europy są zbyt małe, aby mogły gwarantować swoim obywatelom dobrobyt i rozwój społeczny. Państwa europejskie muszą stworzyć między sobą federację...

Nowy impuls po 1945 roku

Pałac d’Orsay w Paryżu, gdzie Schuman przedstawił swój plan

Szczególnie szybki rozwój idei integracyjnej w Europie nastąpił w II poł. XX wieku, po zakończeniu II wojny światowej. Pojawiło się silne dążenie do utworzenia wspólnoty europejskiej, która pozwoliłaby odbudować Europę po katastrofalnych wydarzeniach drugiej wojny światowej i zapobiec wojnie w przyszłości. Po 1945 ludzie najbardziej potrzebowali nadziei, toteż idea jedności europejskiej miała większe niż kiedykolwiek szanse poparcia. Wszystkie kraje Europy miały świadomość swoich kłopotów i słabości. Odpowiedzią na te problemy mogła być tylko, i to praktycznie realizowana, idea jedności politycznej i gospodarczej. Skoro dość szybko okazało się, że kraje Europy Środkowowschodniej zostały przemocą wyłączone, przez ZSRR, z możliwości budowy demokracji i z uczestnictwa w ogólnoeuropejskiej integracji, skoncentrowano się na Europie Zachodniej.

Pierwszą jaskółką zwiastującą jednoczenie się państw Europy Zachodniej był powołany do życie w czerwcu 1947 w Paryżu Komitet Koordynacyjny Ruchów Międzynarodowych na Rzecz Jedności Europejskiej. W grudniu 1947 organizacja ta przybrała nazwę Międzynarodowy Komitet Ruchów na Rzecz Jedności Europejskiej.

Punktem przełomowym był kongres haski (AIA), zorganizowany przez Józefa Retingera[8] i Duncana Sandysa[8] w Hadze[8] w dniach 7–10 maja[8] 1948 roku[8]. Spotkali się na nim przedstawiciele 25 krajów europejskich[8]. Kongres jednomyślnie wyraził pragnienie utworzenia zjednoczonej Europy. Wszystkie kraje w nim uczestniczące zdawały sobie sprawę, że upieranie się przy narodowej niepodległości i utrzymywanie narodowej suwerenności to rzecz przestarzała. Historyczny kongres haski wytyczył w podstawowych zarysach politykę zjednoczenia Europy. Jak pisał Józef Retinger: w Hadze położono fundamenty pod wszystko to, co miało wyznaczać postęp idei europejskiej w następnym dziesięcioleciu. Wszystkie wielkie traktaty europejskie wyrosły z podatnego gruntu tego śmiałego zebrania. Jednocześnie ustanowiono zasady i doktryny jedności europejskiej. Kongres nadał ton i rozmach działalności europejskiej na przyszłe lata.

Rzym, Muzeum Kapitolińskie gdzie podpisano w 1957 traktaty rzymskie

Aby to urzeczywistnić, wielu polityków wspierało ideę utworzenia jakiejś formy europejskiej federacji czy rządu. Winston Churchill 19 września 1946 wygłosił na uniwersytecie w Zurychu mowę, w której wezwał do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy, podobnych do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Bezpośrednim wynikiem tego przemówienia było utworzenie w 1949 Rady Europy. Rada Europy była (i dalej pozostaje) instytucją o raczej ograniczonych prerogatywach, jako swoisty ekwiwalent Narodów Zjednoczonych, aczkolwiek wypracowała pewne formy uprawnień w dziedzinie praw człowieka, jak Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Inauguracyjne posiedzenie Rady Europy odbyło się w Strasburgu 8 sierpnia 1949. Obok flag dwunastu państw członkowskich (jeszcze bez Niemiec i Austrii) była również flaga Ruchu Europejskiego: zielone E na białym tle. Według projektodawców Rada Europy miała być pierwszym instytucjonalnym krokiem do utworzenia ponadnarodowego rządu Europy. W ramach Rady wyodrębniono Komitet Ministrów, Parlamentarne Zgromadzenie Doradcze i niezależny Sekretariat, prototypy rządu, parlamentu i administracji publicznej. Działacze Ruchu pragnęli aby Zgromadzenie funkcjonowało jak prawdziwy Parlament Europejski. W budowie nowej Europy, na razie tylko w niecałej części zachodniej, Ruch Europejski odgrywał rolę kluczową. Nastroje panujące w Radzie Europy oddają słowa Paula Henriego Spaaka, który 26 sierpnia 1949 powiedział: najbardziej niezdecydowani, najwięksi sceptycy muszą uznać fakt, że od dziś istnieje świadomość europejska.

Po kongresie haskim rozpoczęła się seria konferencji Ruchu Europejskiego. Pierwsza, która odbyła się w Brukseli w lutym 1949, poświęcona była sprawom politycznym i organizacyjnym. W dwa miesiące później w Westminsterze zorganizowano wielką konferencję na temat polityki gospodarczej. Jako cel na przyszłość wysunięto propozycję utworzenie wspólnego rynku. W grudniu tego samego roku w Lozannie odbyła się konferencja poświęcona kulturze. W rezolucjach wezwano do utworzenia Europejskiego Centrum Kultury, Uniwersytetu Europejskiego oraz Europejskiego Centrum Badań Jądrowych. Z czasem powołano do życia wszystkie te ośrodki. W czerwcu 1950 w Rzymie odbyła się konferencja poświęcona polityce socjalnej.

Ziarno idei integracji rzucone w nowych powojennych realiach na kongresie haskim zaowocowało już wkrótce, w latach pięćdziesiątych i później, kolejnymi formami i etapami integracji międzynarodowej w Europie, i tak jest do chwili obecnej mimo różnych zahamowań i kryzysów. Punktem przełomowym dla idei integracji Europy było podpisanie przez państwa zachodniej Europy traktatów rzymskich w 1957, na mocy których powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza i EURATOM.

Trzy wspólnoty

6 państw członkowskich EWWiS

Unia Europejska wyrosła z Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (European Coal and Steel Community), powołanej na podstawie traktatu paryskiego, podpisanego w 1951 r. przez sześciu członków założycieli: Belgię, Holandię i Luksemburg (kraje Beneluksu), Niemcy Zachodnie (RFN), Francję i Włochy. Celem EWWiS było utworzenie wspólnej puli produkcji węgla i stali, aby zapobiec wojnie gospodarczej. Było to urzeczywistnienie planu opracowanego przez Jeana Monneta, a upowszechnionego przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana. 9 maja 1950 Schuman przedstawił propozycję utworzenia zorganizowanej Europy twierdząc, że jest to niezbędne do utrzymania pokojowych stosunków. Propozycja ta, znana jako Deklaracja Schumana, jest uważana za początek dzisiejszej Unii Europejskiej, która potem wybrała dzień 9 maja za Dzień Europy. Brytyjczycy zostali zaproszeni do uczestnictwa, ale odmówili, aby nie rezygnować z narodowej suwerenności.

W ślad za EWWiS poszły próby utworzenia, przez te same kraje, Europejskiej Wspólnoty Obronnej (European Defence Community) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (European Political Community). Celem EWO było ustanowienie wspólnej europejskiej armii pod wspólną kontrolą, aby Niemcy Zachodnie mogły się ponownie bezpiecznie uzbroić i stawić czoła radzieckiemu zagrożeniu. EWP miała być zaczątkiem federacji państw europejskich. Jednak francuskie Zgromadzenie Narodowe odmówiło ratyfikowania traktatu EWO, co doprowadziło do zaniechania pomysłu, a potem odłożenia na półkę także EWP. Idea obu instytucji żyje jednak, choć w zmodyfikowanej formie, w późniejszych opracowaniach, jak Europejska Współpraca Polityczna (European Political Co-operation), filar o nazwie Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (Common Foreign and Security Policy) ustanowiony przez traktat z Maastricht, czy Europejskie Siły Szybkiego Reagowania (European Rapid Reaction Force), obecnie w trakcie formowania.

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (European Atomic Energy Community) została powołana do życia w 1957 r. Euratom miał z kolei połączyć narodowe zasoby nuklearne tych krajów. Głównymi celami tej organizacji było wspólne pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, rozwój badań, ustalenie jednolitych norm ochrony radiologicznej.

Po niepowodzeniu inicjatyw EWO i EWP sześć krajów założycielskich spróbowało dalszej integracji, tworząc w 1957 r. kolejną instytucję – Europejską Wspólnotę Gospodarczą (European Economic Community) funkcjonującą jako międzynarodowa organizacja gospodarcza. EWG przyczyniła się do rozwoju ekonomicznego państw członkowskich, zacieśniania współpracy między nimi, ustanowienia swobody przepływu towarów, osób, usług i kapitału (unia celna między krajami członkowskimi, oparta na czterech wolnościach). EWG stała się najważniejszą z 3 europejskich wspólnot integracyjnych, do tego stopnia, że jej nazwa została potem zmieniona na Wspólnotę Europejską, która została formalnie ustanowiona w traktacie z Maastricht w 1992 r. i weszła w życie 1 listopada 1993 r. Sygnatariuszami byli przedstawiciele:

KrajOsoby podpisujące
 BelgiaPaul-Henri Spaak, Jean Charles Snoy et d’Oppuers
 FrancjaChristian Pineau, Maurice Faure
 HolandiaJoseph Luns, Hans Linthorst Homan
 LuksemburgJoseph Bech, Lambert Schaus
 NiemcyKonrad Adenauer, Walter Hallstein
 WłochyAntonio Segni, Gaetano Martino

Przekształcenie się tych wspólnot w dzisiejszą Unię Europejską składa się z dwóch równoległych procesów.

  • Pierwszym procesem jest ewolucja strukturalna i zmiany instytucjonalne w kierunku utworzenia ściślejszego bloku z większą ilością kompetencji na poziomie ponadnarodowym, co można nazwać pogłębianiem Unii.
  • Drugim procesem jest rozszerzanie wspólnot (i potem Unii) z 6 do 28 państw członkowskich, co określamy mianem poszerzania Unii.

Ojcowie współczesnej Europy

Powstanie Unii Europejskiej nie byłoby możliwe bez ludzi, których nazywa się Ojcami współczesnej Europy. W poczet Ojców integracji europejskiej[9] zalicza się ośmiu polityków, którzy mieli największy wpływ na powstanie Wspólnot Europejskich:
(w kolejności alfabetycznej)

Instytucje Unii Europejskiej

UE jako organizacja o zasięgu międzynarodowym posiada organy mające na celu usprawnić pole do dialogu między członkami UE i pomagać we wspólnym zarządzaniu Unią. Główne instytucje to:

Instytucje te wspierane są przez organy pomocnicze, takie jak:

Kalendarium

Tablica przed wejściem do Parlamentu Europejskiego w Brukseli
This file is not in the public domain. Therefore you are requested to use the following next to the image if you reuse this file: © Yann Forget / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
Siedziba EBC we Frankfurcie

Historia rozszerzania Unii Europejskiej

Uzyskanie członkostwa w UE wymaga spełnienia szeregu warunków, tzw. kryteria kopenhaskie. Kraj starający się o przynależność do europejskiej wspólnoty musi w części znajdować się na terytorium Europy, mieć demokratyczny rząd i wolnorynkową gospodarkę oraz przestrzegać praw Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych Wolności. Zobowiązany jest także do zaakceptowania i wprowadzenia w życie prawodawstwa UE oraz wszystkich układów traktatowych. Jak napisano w traktacie z Maastricht, każdy kraj członkowski oraz Parlament Europejski muszą zgodzić się na każde planowane rozszerzenie wspólnoty. Samo przystąpienie w poczet członków Unii Europejskiej określa się mianem akcesja (ang. accession). Jest to przyjęcie nowych państw do UE.

Rozszerzenia UE

EUenl.gif
Historia rozszerzeń UE


EUenl-EU6.png
1952–58 – państwa założycielskie: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy


EUenl-EU9.png
1973 – pierwsze rozszerzenie: Dania, Irlandia, Wielka Brytania


EUenl-EU10.png
1981 – drugie rozszerzenie: Grecja


EUenl-EU12.png
1986 – trzecie rozszerzenie: Hiszpania i Portugalia


EUenl-EU15.png
1995 – czwarte rozszerzenie: Austria, Finlandia, Szwecja


EUenl-EU25.png
2004 – piąte rozszerzenie, część I: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry


EUenl-EU27.png
2007 – piąte rozszerzenie, część II: Bułgaria, Rumunia


European Union Croatia Locator.svg
2013 – szóste rozszerzenie, Chorwacja


EU Members Candidates 2004 2007.png
Oficjalni i potencjalni kandydaci do Unii Europejskiej


Państwa założycielskie

Przyjęte państwaData akcesjiCharakter rozszerzenia
 Belgia23 lipca 1952państwa założycielskie
 Francja
 Holandia
 Luksemburg
 Niemcy
 Włochy

Pierwsze rozszerzenie

Wielka Brytania, obawiając się wstąpienia do Wspólnoty z powodu ryzyka zaszkodzenia jej handlowi ze Wspólnotą Narodów, ustanowiła w 1960 r. alternatywną organizację, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association). Był to jedynie obszar wolnego handlu, a nie unia celna. Do EFTA weszły też w tym czasie Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwecja i Szwajcaria, a Islandia przystąpiła w 1970 r.

Ponieważ handel ze Wspólnotą Narodów malał, a rósł udział handlu europejskiego, Wielka Brytania zdecydowała się przystąpić do wspólnoty, oczekując korzyści ekonomicznych. Irlandia i Dania, zależne w dużej mierze od handlu z Brytyjczykami, poszły w ślad za Zjednoczonym Królestwem. Pierwsza próba przystąpienia (wniosek o przyjęcie został złożony 9 sierpnia 1961), jeszcze za rządów konserwatywnego premiera Harolda Macmillana, została zawetowana przez prezydenta de Gaulle’a. Kolejny rząd, kierowany przez labourzystowskiego premiera Harolda Wilsona zgłosił wniosek o przyjęcie (11 maja 1967 roku), jednak i tym razem de Gaulle sprzeciwił się. Dopiero rząd, na którego czele stał Edward Heath, zdołał wprowadzić kraj do EWG.

Grenlandia wystąpiła w 1985 r. z EWG i nie należy do UE.

Przyjęte państwaData akcesjiCharakter rozszerzenia
 Dania1 stycznia 1973pierwsze państwa północne
 Irlandia
 Wielka Brytania

Społeczeństwo Norwegii odrzuciło propozycję rządu (53,3% przeciw) i Norwegia nie weszła do Unii – podobnie stało się 20 lat później, gdy rząd norweski zaproponował wejście do Unii razem z Austrią, Szwecją i Finlandią.

Drugie rozszerzenie

W latach 80. XX w. do EWG dołączyły kolejne kraje. Wejście Grecji w 1981 r. zapoczątkowało tzw. rozszerzenia śródziemnomorskie lub południowe. Ze względu na swoje położenie geograficzne i burzliwą historię oraz stosunkowo niski poziom rozwoju społecznego oraz gospodarczego, kraj ten nie uczestniczył w głównym nurcie integracji europejskiej, mimo że był członkiem założycielem OEEC. Do Rady Europy przystąpiła z chwilą jej utworzenia, nie miała jednak wspólnych granic z krajami szóstki.

Przyjęte państwoData akcesjiCharakter rozszerzenia
 Grecja1 stycznia 1981pierwsze państwo południowe

Trzecie rozszerzenie

Kolejnymi krajami z tzw. rozszerzenia śródziemnomorskiego lub południowego były Hiszpania i Portugalia. Wspólnie z Grecją miały podobne doświadczenia – m.in. niedawne rządy dyktatorskie oraz poziom rozwoju gospodarczego znacznie odbiegający od średniego krajów Wspólnoty[11]. Wejście tych krajów oznaczało nowe zadania dla EWG, podniosło znaczenie tych państw i przeniosło punkt ciężkości Wspólnoty ze stabilnych, mocno zindustrializowanych i demokratycznych krajów na południe Europy.

Przyjęte państwaData akcesjiCharakter rozszerzenia
 Hiszpania1 stycznia 1986kolejne państwa śródziemnomorskie
 Portugalia

Rozszerzenie niepełne

Zjednoczenie NRD i RFN w jeden organizm państwowy spowodowało powiększenie się obszaru EWG. Ekonomiczną ceną zjednoczenia były blisko 2 biliony euro, jakie zachodnie Niemcy przekazały do 2014 roku wschodnim krajom związkowym w celu dostosowania wschodnioniemieckiej gospodarki i infrastruktury do poziomu zachodnich krajów związkowych[12][13].

Przyjęte państwoData akcesjiCharakter rozszerzenia
 NRD3 października 1990Zjednoczenie Niemiec,
pierwsze państwo Europy środkowej

Czwarte rozszerzenie

Austria, Finlandia i Szwecja przystąpiły już do Unii Europejskiej, powstałej na mocy Traktatu o Unii Europejskiej podpisanego 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii. Fakt dołączenia nowych członków odzwierciedlał radykalną zmianę polityki każdego z nich. W przypadku Austrii i Finlandii przyczyną były stosunki z ZSRR, natomiast Szwecji jej przywiązanie do neutralności i unikanie zaangażowania w kwestie bezpieczeństwa europejskiego.

Przyjęte państwaData akcesjiCharakter rozszerzenia
 Austria1 stycznia 1995kolejne państwa Europy północnej i środkowej
 Finlandia
 Szwecja

Referendum w Norwegii: 52,2% głosujących było przeciw. Wraz z przyjęciem Austrii, Szwecji i Finlandii do UE, tylko Norwegia, Islandia, Szwajcaria i Liechtenstein pozostały członkami EFTA.

Piąte rozszerzenie (cz. I)

Zmiany polityczne w Europie w 1989 r. (tzw. Jesień Ludów) doprowadziły do możliwości wstąpienia w szeregi UE krajów z tzw. bloku wschodniego. Sytuacja gospodarcza byłych krajów Europy Środkowo-Wschodniej znacznie odbiegała od średniego poziomu krajów UE, co stało się dla UE wyzwaniem do wyrównania poziomu życia i przekazywania funduszy strukturalnych na ten cel.

Przyjęte państwaData akcesjiCharakter rozszerzenia
 Cypr1 maja 2004kolejne państwa Europy środkowej i wschodniej
oraz śródziemnomorskiej
 Czechy
 Estonia
 Litwa
 Łotwa
 Malta
 Polska
 Słowacja
 Słowenia
 Węgry

Piąte rozszerzenie (cz. II)

Przyjęte państwaData akcesjiCharakter rozszerzenia
 Bułgaria1 stycznia 2007państwa Europy południowo-wschodniej
 Rumunia

Rozszerzenie niepełne

Przyjęte państwaData akcesjiCharakter rozszerzenia
Francja Saint-Barthélemy1 grudnia 2009w dniu wejścia w życie traktatu lizbońskiego oba terytoria ponownie stały się częścią Unii (do 21 lutego 2007 były częścią Unii jako część Gwadelupy, 22 lutego 2007 stały się osobnymi terytoriami)
Francja Saint-Martin

Szóste rozszerzenie

Przyjęte państwaData akcesjiCharakter rozszerzenia
 Chorwacja1 lipca 2013państwa Europy południowo-wschodniej

Zobacz też

Przypisy

  1. Admin, Abbé de Saint-Pierre, www.thefederalist.eu [dostęp 2018-05-10] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-12] (ang.).
  2. Abbé de Saint-Pierre Facts, biography.yourdictionary.com [dostęp 2018-05-10] (ang.).
  3. K.K.Daszyk, 'Idea Europy wolnych i zjednoczonych narodów w polskiej myśli politycznej XIX wieku’ w Europa unii i federacji. Idea jedności narodów i państw od średniowiecza do czasów współczesnych, red. K. Ślusarka, Kraków, 2004, s. 234–236.
  4. J.M. Hoene-Wroński, 'Społeczność powszechna, czyli federacja państw’ w 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna w latach 1834–1864, pod redakcją A. Walickiego, Warszawa 1977, s. 120–127.
  5. Peter Oliver Loew, Polskie wizje Europy w XIX i XX wieku, Wrocław 2004, s. 60–69.
  6. Teodor Korwin-Szymanowski: Przyszłość Europy w zakresie gospodarczym, społecznym i politycznym / L’avenir économique, social & politique en Europe. Opracowanie i posłowie Radosława Żurawskiego vel Grajewskiego. Wyd. 2. Warszawa: MSZ, 2015. ISBN 978-83-63743-22-2. [dostęp 2015-10-17]. (fr. • pol.)
  7. a b c d e f g h i j Od źródeł do Traktatu Rzymskiego: Parlament Wspólnoty. W: Luciano Bardi, Piero Ignazi: Parlament Europejski. przeł. Piotr Dyrda. Kraków: Oficyna Wydawnicza Arché: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2005, s. 12. ISBN 83-922001-0-1.
  8. a b c d e f Nowe ruchy i organizacje integracyjne. W: Kazimierz Łastawski: Od idei do integracji europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, 2003, s. 119–120. ISBN 83-88278-37-1.
  9. EUROPA – Historia Unii Europejskiej.
  10. Die Grenze, [w:] Günther Stocker, Doris Neumann-Rieser, Stefan Maurer, Diskurse des Kalten Krieges. Eine andere Österreichische Nachkriegsliteratur., Wiedeń: Böhlau, 2017, s. 22-29, DOI10.7767/9783205207085, ISBN 978205203803 (niem.).
  11. W 1977 r. PKB Grecji na 1 mieszkańca wynosiło 46,6% średniej wspólnotowej, Hiszpanii – 51,6%, natomiast Portugalii – 27,4%, Por.: Loukas Tsoukalis, The European Community and its Mediterraneum Enlargment, George Allen & Unwin, London 1981, s. 9, passim dla debat dotyczących członkostwa.
  12. Piotr Jendroszczyk: Dwa biliony euro na byłe NRD (pol.). rp.pl, 2014-05-07. [dostęp 2015-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-03)].
  13. Zjednoczenie Niemiec pochłonęło dwa biliony euro. Ale wschód wcale nie dogonił zachodu (pol.). tvn24bis.pl, 2014-05-04. [dostęp 2015-02-25].

Bibliografia

  • Portal Unii Europejskiej
  • Dzienniki Urzędowe Unii Europejskiej (pol.)
  • Gazzetta ufficiale dell’Unione Europea (wł.)
  • 50th anniversary of the Treaty of Rome (ang.)
  • Official Journal of the European Union (ang.)
  • Europe direct
  • Biografia Jean’a Monnet’a. jean-monnet.ch. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-23)]. (ang.)
  • Babaszek K.: Podstawy funkcjonowania Unii Europejskiej, Gdańsk 2001
  • Burzyńska B.: Fundusze strukturalne w Unii Europejskiej, Gdańsk 2001
  • Budnikowski A., pod. red.: Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, Warszawa 2000
  • Grabska W.: Koncepcja i praktyka integracji w EWG, Warszawa 1988
  • Kwilecki A.: Idea zjednoczenia Europy, Poznań 1969
  • Lis M.: Prawo Europejskie w Europie. Cześć 1. Międzynarodowe publiczne prawo, Wrocław 1998
  • Marszałek A.: Z historii europejskiej idei integracji międzynarodowej, Łódź 1996
  • Mikołajczyk M.: Jak rodziła się UE, [w:] Tygodnik Polityka nr 17 z 28 kwietnia 2001
  • Nicoll W., Salmon T. C.: Understanding the European Union, Mancherstr 2001.
  • Urwin D.: Political History of Western Europe since 1945, London 1997
  • Wistrich E.: Droga Europy do zjednoczenia, [w:] Sprawy Międzynarodowe 1990 nr 10
  • Wojciechowski J. A.: Instytucje i porządek prawny Wspólnot Europejskich, Warszawa 1995
  • Zawolska E., Mikłaszewicz A.: Koszty zacofania Polski, korzyści integracji z Unią, [w:] Fakty 5/97

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references
Flag of Portugal.svg
Flag of Portugal, created by Columbano Bordalo Pinheiro (1857-1929), officially adopted by Portuguese government in June 30th 1911 (in use since about November 1910). Color shades matching the RGB values officially reccomended here. (PMS values should be used for direct ink or textile; CMYK for 4-color offset printing on paper; this is an image for screen display, RGB should be used.)
Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
European Central Bank.jpg
This file is not in the public domain. Therefore you are requested to use the following next to the image if you reuse this file: © Yann Forget / Wikimedia Commons, CC-BY-SA-3.0
Eurotower, former European Central Bank from up
EU Roma Musei Capitolini hall.jpg
Autor: Hadi, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Hall in the Musei Capitolini (Capitoline Museums) in Rome, where the European Constitution was signed on 29 October 2004 and where the European Economic Community had formally been founded in 1957 with the Treaty of Rome (picture of hall with visitors)
EU Roma Musei Capitolini close-up.jpg
Autor: Hadi, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Hall in the Musei Capitolini (Capitoline Museums) in Rome, where the European Constitution was signed on 29 October 2004 and where the European Economic Community had formally been founded in 1957 with the Treaty of Rome (close-up of statue and table)
EU 2020.png
Autor: Aotearoa, Licencja: CC BY 3.0
Unia Europejska w 2013; bez terytoriów zamorskich.
EUenl.gif
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Roke~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Founding and enlarging the EU. Image made using the freely licenced maps at commons: EU-6, EU-9, EU-10, EU-12, EU-15, EU-25, EU-27

EU-28
Quai d'Orsay.jpg
Autor: User:EU, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Quai d'Orsay (Paris). The Salon de l'Horloge. It was here that, on 1950, Robert Schuman gave the speech launching the plan for a European Coal and Steel Community.
Entrance European Parliament.jpg
Autor: gildemax, Licencja: CC BY-SA 2.5
Black Board on the entrance of the European Parliament (Rue Wiertz), Brussel
Lifeintheeu.png
Own work. Merge of existing images: Image:Universität Sussex.jpg, Image:European flag.svg and Image:Europeanflag at Seine.jpg. Intended use, title bar of Life in the European Union Template on the English Wikipedia. (uploaded their first: [1])
EGKS.png
Autor: Immanuel Giel, Licencja: CC-BY-SA-3.0
The "Europe of the Six": Belgium, Luxembourg, the Netherlands, France, West Germany and Italy were the founding members of the European Coal and Steel Community (1951), the European Economic Community and the European Atomic Energy Community (both 1957).
EC-EU-enlargement animation.gif
Rozszerzenie Unii Europejskiej (animacja)
  Wspólnoty Europejskie
  Unii Europejskiej
European Union Croatia Locator.svg
The European Union and Croatia
European Union History.svg
Autor: Silver Spoon, Licencja: CC0
Geschiedenis van de Europese Unie