Historia kolei w Belgii

Liège (Leodium), widok pierwszego dworca Guillemins

Brugia: nieistniejący, drugi dworzec (z 1878 r.) – jeden z najwybitniejszych dworców neogotyckich na świecie

Antwerpia, dworzec Centraal z 1905 r.

Raeren, typowa linia „vicinalu” (zdjęcie z 1930 r.)

Bruksela: perony linii 3 premetra na stacji De Brouckère. W ostatnich latach obniżono peron środkowy, pierwotnie przewidziany do użytku dopiero po konwersji na metro (odłożono ją tym samym ad calendas graecas)

W utworzonym w 1830 r. w południowych Niderlandach Królestwie Belgów budowa kolei stała się szybko wielkim narodowym zadaniem, mającym pchnąć kraj na drogę nowoczesnego rozwoju. W krótkim czasie powstał wielki system kolei państwowej, który w apogeum rozwoju dał Belgii największą gęstość sieci kolejowej na świecie.

Ważniejsze wydarzenia

• 5 V 1835 – pierwsza kolej wyłącznie trakcji parowej w Europie: linia Bruksela – Mechelen (Malines), parowozy brytyjskie Stephensona i Tayleura; element sieci kolei państwowych (Chemins de fer de l'État) realizowanej według z góry założonego planu; pierwszy taki przypadek na świecie; 1836 – przedłużenie do Antwerpii;

Do 1843 r. sieć kolejowa miała już późniejsze główne magistrale, m.in. od Brukseli po Ostendę (przez Gandawę, Brugię), Akwizgran (przez Lowanium, Liège), po granicę Francji przez Mons, a tempo budowy nowych linii było nadal wysokie. Ostatecznie kolejowy system belgijski, liczący 11029 km długości, zajął pierwsze miejsce na świecie pod względem gęstości sieci.

• 1851 – budowa kolei prywatnej Liège – Namur; kapitał bryt., odkupiona przez franc. CF Nord (odtąd kolej CF Nord-Belge);
• 1861 – sieć liczy 1935 km, z czego 750 km to kolej państwowa Etat belge;
• 1869 – Bruksela: pierwszy tramwaj konny w Belgii; kapitał belgijski odegrał wielką rolę przy zakładaniu tramwajów konnych w wielu krajach europejskich;
• 1877 – tramwaj parowy w Brukseli;
• 1894 – Bruksela: pierwszy tramwaj elektryczny w Belgii; zastosowano zasilanie podjezdniowe (w eksploatacji do 1942);

Systemem uzupełniającym kolejową sieć krajową stały się kolejki dojazdowe (chemins de fer vicinaux), budowane i zarządzane przez przedsiębiorstwo Société nationale des chemins de fer vicinaux / Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen (SNCV / NMVB), utworzone w 1884 r. Kolejki te były przeważnie wąskotorowe, trakcji parowej, elektrycznej lub spalinowej. W dużych aglomeracjach tworzyły systemy elektrycznych tramwajów podmiejskich, a nawet miejskich. W 1925 r., w apogeum rozwoju, sieć „vicinali” liczyła 5200 km. Sieć została niemal w całości zlikwidowana w latach 50. i 60.

• 1920 – umowa o eksterytorialności przechodzących przez Niemcy odcinków Vennbahn (pochodzącej z 1889; odcinek między Eupen i Monschau), która została przyznana Belgii po włączeniu do niej powiatów Eupen i Malmedy; obecnie kolej zamknięta, ale jej status eksterytorialności nadal formalnie obowiązuje;
• 1926 – utworzenie Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) / Société Nationale des Chemins de Fer Belges (SNCB);
• l. 30. XX w. – otwarcie linii szybkiej Bruksela – Gandawa: 53,4 km trasy pociągi parowe pokonywały w 32 min (średnia prędkość 100,8 km/h); przy użyciu tej trasy dystans 117 km między Ostendą i Brukselą wymagał 74 min (95,1 km/h)^[1];
• 1935 – elektryfikacja linii Bruksela – Antwerpia (=3000 V);
• 1952 – Bruksela: otwarcie sześciotorowej, w większości podziemnej linii średnicowej Jonction Nord-Midi / Noord-Zuidverbinding, budowanej od 1935; budowa wiaduktów i płytkiego tunelu, z nowymi dworcami Midi/Zuid, Nord/Noord i podziemnym Central/Centraal, wymagała przeniesienia 12 tys. osób oraz masowych wyburzeń historycznej zabudowy centrum^[2];
• ...
• 1969 – Bruksela: otwarcie pierwszego tunelu premetra (obecnie część linii 1 metra); 1975 – premetro w Antwerpii;
• 1976 – Bruksela: otwarcie pierwszego odcinka metra (częściowo konwersja tunelu premetra);
• 1976 – Charleroi: otwarcie pierwszego odcinka premetra przebudowanego z „vicinalu”; błędy planistyczne, upadek przemysłu i spowodowane nimi odejście mieszkańców od używania tramwaju są rzadkim na świecie przypadkiem niepowodzenia modernizacji kolei miejskiej;
• ...
• 1994 – otwarcie połączenia Bruksela – Londyn pociągami Eurostar (przez Eurotunel);
• 1997 – otwarcie pierwszej linii wysokich prędkości (LGV / HSL 1) między Lille i Brukselą;
• 2002, 2006 – otwarcia dwóch etapów linii wysokich prędkości Lowanium – Liège – Akwizgran;
• 2005 – podział SNCB/NMBS na zarząd infrastruktury Infrabel i przewoźnika SNCB/NMBS.
• 2007 – otwarcie podziemnej średnicy w Antwerpii, ułatwiającej przejazd szybkich pociągów korytarza transeuropejskiego Paryż – Bruksela – Amsterdam; inwestycja obejmowała gruntowną przebudowę zabytkowego dworca Antwerpia Centralna.

Ważniejsi producenci taboru

• John Cockerill (Leodium – Seraing), parowozy od lat 30. XIX w.
• La Brugeoise (Brugia)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Michel Marin, Histoire des Chemins de Fer en Belgique
• Guy Demeulder, Les gares belges d’autrefois – historyczne zdjęcia dworców belgijskich
• La Jonction – o linii średnicowej w Brukseli