Historia kolei w Skandynawii

Jazdy próbne na Hovedbanen pod Krystianią (późn. Oslo) w 1853 r.

Kopenhaga, hala pierwszego dworca Hovedbanegård z 1864 r.

Malmbanan: stacja Rautas na północ od Kiruny

Elektrowóz kolei szwedzkich z 1925 r.

• 1844 – pierwsza kolej w monarchii duńskiej powstała w Holsztynie (wówczas w unii personalnej z Danią) na odcinku Altona – Kilonia: Christian VIIIs Nordøstersøjerbane; inwestycja kapitału i technologii brytyjskiej;
• 26 VI 1847 – pierwsza linia w Danii właściwej: Kopenhaga – Roskilde (Zelandia); Det sjællandske Jernbaneselskab;
• 5 V 1849 – pierwsza kolej w Szwecji: wąskotorowa Fryckstads Järnväg, dł. 8 km między Klarälven i Fryksta a Frykensjöarna (Värmland); tor 1101 mm;
• 1 IX 1854 – pierwsza kolej w Norwegii – linia Christiania (późn. Oslo) – Eidsvoll, 67 km; Norsk Hoved-Jernbane;
• 5 III 1856 – pierwsza kolej normalnotorowa w Szwecji: linia Nora – Ervalla (Nora Ervalla Järnväg); w XII otwarcie odcinków Göteborg – Jonsered i Malmö – Lund kolei państwowych Statens Järnvägar (SJ);
• 1860 – pierwsza kolej w Finlandii: linia Helsinki – Hämeenlinna (tor 1524 mm, „rosyjski”);
• 1863 – otwarcie tramwajów konnych w Kopenhadze; 1875 w Christianii; 1877 w Sztokholmie; 1891 w Helsinkach;
• 1888 – otwarcie Malmbanan między Gällivare i Luleå; 1903 odcinek Kiruna – Narvik; 1915 elektryfikacja odcinka Kiruna – Riksgränsen, jako pierwszej magistrali w Szwecji;
• 1894 – tramwaj elektryczny w Christianii, pierwszy w Skandynawii; 1899 w Kopenhadze (1897 próbowano tramwajów akumulatorowych); 1900 w Helsinkach; 1901 w Sztokholmie;
• 1895 – (S) elektryfikacja kolei dojazdowej Sztokholm – Djursholm;
• 1901 – (N) warsztaty w Hamar budują pierwszy parowóz;
• 1908 – (N) otwarcie elektrycznej kolei Thamshavnbanen (tor 1000 mm);
• 1909 – (N) kolej dociera do Bergen;
• ...
• 1925 – (S) elektryfikacja linii Sztokholm – Göteborg, ~16 kV 50 Hz; kolej SJ;
• 1928 – (N) w Oslo otwarcie zachodniej części średnicy metra, ukończonej 1987, pociągi przechodzące wprowadzane stopniowo od 1993 w miarę ujednolicania systemu zasilania zachodniej i wschodniej części sieci;
• 1934 – (DK) otwarcie pierwszych linii sieci S-tog w aglomeracji Kopenhagi; pierwsza elektryfikacja sieci krajowej w kraju (=1500 V);
• 1935? – (DK) otwarcie mostu przez Mały Bełt;
• ...
• 1950 – (S) pierwszy odcinek metra w Sztokholmie (T-bana); jeden z modelowych przykładów powiązania rozwoju miasta z SKM; na fragmencie trasy kolej użyła tunelu tramwajowego, zbudowanego 1933;
• 1962 – (N) otwarcie linii Nordlandsbanen do Bodø;
• 1967 – (S, DK) wprowadzenie prawostronnego ruchu ulicznego stało się pretekstem do likwidacji sieci tramwajowej w kilku miastach szwedzkich, m.in. w Sztokholmie; 1972 zamknięcie sieci w Kopenhadze;
• 1980 – (N): otwarcie tunelu średnicowego kolei NSB w Oslo;
• 1982 – (FIN) otwarcie metra w Helsinkach;
• 1986 – (DK) elektryfikacja pierwszej duńskiej linii dalekobieżnej Kopenhaga – Elsynor; 25 kV 50 Hz; lata 90. XX wieku – ukończenie elektryfikacji linii Kopenhaga – Fredericia – Padborg (granica niem.);
• 1988 – (S) rozdzielenie zarządu infrastruktury (Banverket) od przewoźnika (SJ) pierwsza tego rodzaju operacja w Europie;
• 1990 – (S) początek wprowadzania EZT „X2000”, szybkich pociągów międzyregionalnych z wychylnym pudłem;
• 1998 – (DK) otwarcie przeprawy przez Wielki Bełt: Østtunnelen i Vestbroen;
• 1998-99 – (N) otwarcie linii dużych prędkości Gardermobanen (Lillestrøm – Eidsvoll – Oslo), umożliwiającej integrację Oslo z nowym lotniskiem; na linii znajduje się najdłuższy tunel kolejowy Norwegii, „Romeriksporten” (14,6 km);
• 2000 – (DK / S) otwarcie Øresundsbroen / Öresundsbron;
• 2002 – (DK) otwarcie metra w Kopenhadze;
• 2010 – (S) planowane otwarcie linii Nyland – Umeå (Botniabanan) dla szybkiego ruchu pasażerskiego (do 250 km/h) i ciężkiego towarowego;
• 2011 – (S) planowane otwarcie tunelu średnicowego pod Malmö (między Öresundsbanan i dworcem Malmö Centralen), budowanego od 2005;
• ok. 2017 – (S) druga średnica (podziemna) Sztokholmu – tzw. Citybanan; projektowana.

Linki zewnętrzne

• Rolf Sten, Historiskt om Svenska Järnvägar