Historia socjologii

Historia socjologii, w zależności od sposobu widzenia jej przedmiotu, może obejmować różne zakresy. Jerzy Szacki wyróżnia trzy zakresy historii socjologii:

1. Historia socjologii jako takiej, czyli wszelkich działań prowadzonych pod szyldem „socjologii” począwszy od Auguste’a Comte’a – twórcy nazwy nauki. Podejście takie prowadzi jednak, z jednej strony, do przesadnego eksponowania wielu mniej ważnych autorów będących „socjologami” z nazwy, z drugiej – do pomijania innych, którzy nimi nie byli, ale przyczynili się do rozwoju nauki.
2. Historia myśli socjologicznej, która dotyczy zagadnień związanych z rozwojem problemów socjologicznych znajdujących się w ośrodku zainteresowań socjologii współczesnej. Obejmuje myślicieli, którzy podejmowali takie problemy, nawet jeśli sami nie uważali się za socjologów lub nawet nigdy o socjologii nie słyszeli, czy też się od niej odżegnywali.
3. Historia analizy socjologicznej zajmuje się rozwojem naukowej analizy badania zjawisk społecznych, czyli ważniejszymi socjologami i ich wypowiedziami, o ile przyczynili się oni do szczególnych osiągnięć badawczych, odpowiadających przyjętym przez badacza standardom naukowości. Wtedy należałoby dokonać rozdziału pomiędzy właściwą nauką społeczną a wczesną socjologią, która nauką jeszcze nie była, i myślą socjologiczną.

Spór o to, kiedy właściwie zaczyna się historia socjologii jest, zdaniem Szackiego, bezzasadny. Na jednym jego biegunie znajdują się bowiem opinie, że socjologia istniała niemal zawsze i wszędzie, gdyż zgodnie ze słowami Émile’a Durkheima: „Ludzie nie czekali na pojawienie się nauki społecznej, by wytworzyć sobie ideę prawa, moralności, rodziny, państwa, a nawet społeczeństwa, ponieważ bez tych idei nie mogliby się w życiu obejść”. Drugim skrajnym podejściem jest stwierdzenie, że socjologia nie istnieje nawet do tej pory, ponieważ nie spełnia jeszcze zasad naukowości jak np. fizyka (nie dysponuje równie niezawodnymi metodami naukowymi). Każde ze stanowisk zależy od przyjętego poglądu na to, czym jest socjologia i co jest w niej najważniejsze. Zdaniem Szackiego historia myśli socjologicznej najpełniej przedstawia historyczne tło socjologii współczesnej oraz ukazuje kolejne rewolucje, przez które przeszło myślenie o życiu społecznym. Szacki wymienia cztery takie rewolucje:

• wyodrębnienie porządku ludzkiego z porządku przyrody (starożytni myśliciele greccy);
• odróżnienie społeczeństwa od państwa (czasy nowożytne, zwłaszcza XVII i XVIII wiek);
• uczynienie społeczeństwa przedmiotem systematycznej refleksji oraz stworzenie pojęcia nauki o społeczeństwie (XIX wiek);
• unaukowienie refleksji o społeczeństwie (wciąż trwa).

Na podstawie

Szacki, Jerzy „Historia myśli socjologicznej”.PWN, Warszawa 2006. ISBN 83-01-13844-0.

Historia ważniejszych odkryć i koncepcji socjologicznych w zestawieniu chronologicznym

Zobacz też

• Książki Socjologiczne XX wieku (ankieta)