Historyczne miejsca i pomniki w Antarktyce

Historyczne miejsca i pomniki w Antarktyce, HSM (od ang. Historic Sites and Monuments in Antarctica) – miejsca i obiekty w Antarktyce objęte ochroną na mocy Układu Antarktycznego ze względu na wartość historyczną, dokumentującą odkrycia i badania Antarktyki.

Miejsca o uznanej wartości historycznej, które zostały wyznaczone jako szczególnie chronione obszary Antarktyki lub szczególnie zarządzane obszary Antarktyki albo miejsca i pomniki znajdujące się w ich granicach, powinny zostać zaliczone w poczet historycznych miejsc i pomników w Antarktyce. Ponadto takie miejsca mogą być wskazywane przez strony Układu antarktycznego, na podstawie załącznika V do Protokołu o ochronie środowiska (tak zwanego protokołu madryckiego, podpisanego w Madrycie 4 października 1991)^[1].

Strona wskazująca kandydaturę miejsca lub pomnika historycznego musi wykazać, że miejsce lub pomnik spełnia jedno lub więcej z poniższych kryteriów:

1. w miejscu tym miało miejsce zdarzenie znaczące dla historii nauki lub badań Antarktyki
2. istnieje związek miejsca/pomnika z osobą, która odegrała ważną rolę w historii badań
3. istnieje związek miejsca/pomnika z wydarzeniem znaczącym w historii Antarktyki
4. reprezentuje ono, lub stanowi część większej całości, działań ważnych dla poznania Antarktyki
5. w jego konstrukcji, projekcie lub zastosowanych materiałach istnieje techniczna, historyczna lub kulturalna wartość
6. ma wartość naukową lub edukacyjną w kwestii ludzkich działań w Antarktyce
7. ma wartość symboliczną lub pamiątkową dla ludzi z wielu narodów^[2].

Lista

Do 2015 roku zostały wskazane 92 historyczne miejsca i pomniki w Antarktyce^[3][4]. Z listy tej skreślono pięć pozycji, trzy w związku ze zniszczeniem historycznych obiektów, a dwie pozycje zostały połączone.

Nr	Nazwa	Opis	Położenie	Kraj proponujący	Zdjęcie
1	Maszt flagi na biegunie południowym	Maszt ustawiony w grudniu 1965 przez członków argentyńskiej ekspedycji wojskowej	90°S 0°E/-90,000000 0,000000	Argentyna
2	Kopiec Fukushimy	Kopiec skalny i tabliczki koło stacji Syowa, upamiętniające japońskiego polarnika nazwiskiem Shin Fukushima, który zginął w 1960 roku podczas czwartej japońskiej ekspedycji antarktycznej	69°00′S 39°35′E/-69,000000 39,583333	Japonia
3	Kopiec Mawsona, Proclamation Island	Kopiec skalny usypany w 1930 roku, upamiętniający lądowanie Douglasa Mawsona i ekspedycji BANZARE na Proclamation Island u wybrzeża Ziemi Enderby	65°51′S 53°41′E/-65,850000 53,683333	Australia
4	Stacja „Biegun niedostępności”	Budynek stacji, zwieńczony popiersiem Lenina, wraz z tablicą upamiętniającą zdobycie kontynentalnego bieguna niedostępności przez radziecką wyprawę w 1958	82°06′42″S 55°01′57″E/-82,111667 55,032500	Rosja	(c) Cookson69 z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
5	Kopiec Mawsona, Cape Bruce	Kopiec skalny usypany w 1931 roku, upamiętniający lądowanie Douglasa Mawsona i ekspedycji BANZARE na przylądku Bruce’a na Ziemi Mac Robertsona	67°25′S 60°47′E/-67,416667 60,783333	Australia
6	Kopiec Wilkinsa	Kopiec skalny usypany w 1939 roku przez Huberta Wilkinsa w Oazie Vestfold (Ziemia Księżniczki Elżbiety), z metalowym pojemnikiem zawierającym opis wyprawy	68°22′S 78°33′E/-68,366667 78,550000	Australia
7	Kamień Iwana Chmary	Kamień z tablicą na Wyspie Buromskiego, upamiętniający kierowcę-mechanika z pierwszej radzieckiej ekspedycji antarktycznej, który zginął na lodzie morskim w 1956 roku	66°32′04″S 92°59′57″E/-66,534444 92,999167	Rosja
8	Pomnik Anatolija Szczegłowa	Metalowa stela upamiętniająca kierowcę-mechanika, który zginął na służbie, ustawiona 2 km od stacji Mirnyj	66°34′43″S 92°58′23″E/-66,578611 92,973056	Rosja
9	Cmentarz na wyspie Buromskiego	Cmentarz, na którym pochowani zostali obywatele ZSRR, Czechosłowacji, NRD i Szwajcarii, którzy zginęli podczas radzieckich i rosyjskich wypraw antarktycznych	66°32′04″S 93°00′00″E/-66,534444 93,000000	Rosja
10	Obserwatorium stacji Oazis	Obserwatorium magnetyczne w stacji Dobrowolskiego (d. Oazis) w Oazie Bungera, z tabliczką upamiętniającą otwarcie tej stacji w 1956 r.	66°16′30″S 100°45′03″E/-66,275000 100,750833	Rosja
11	Ciągnik na stacji Wostok	Ciężki ciągnik gąsienicowy AT-T nr 11 na stacji Wostok, który brał udział w pierwszej wyprawie do bieguna geomagnetycznego, z tabliczką upamiętniającą otwarcie stacji w 1957 r.	78°27′48″S 106°50′06″E/-78,463333 106,835000	Rosja
12	Krzyż i tablica na Przylądku Denisona (wykreślony)	Włączone w obręb HSM 77	67°00′S 142°42′E/-67,000000 142,700000	Australia
13	Chata na Przylądku Denisona (wykreślony)	Włączona w obręb HSM 77	67°00′S 142°42′E/-67,000000 142,700000	Australia
14	Jaskinia lodowa na Inexpressible Island	Tablica na wyspie w Zatoce Terra Nova, wskazująca położenie jaskini lodowej, w której zimowali członkowie grupy Victora Campbella z Ekspedycji Terra Nova	74°54′S 163°43′E/-74,900000 163,716667	Nowa Zelandia
15	Chata Shackletona	Chata na przylądku Cape Royds na Wyspie Rossa, postawiona przez wyprawę Ernesta Shackletona w 1908 roku, odrestaurowana w 1961 r.; w obrębie ASPA 157	77°33′S 166°10′E/-77,550000 166,166667	Nowa Zelandia
16	Chata Terra Nova	Chata na przylądku Cape Evans na Wyspie Rossa, postawiona przez Ekspedycję Terra Nova pod dowództwem Jamesa Rossa w 1911 roku, odrestaurowana w 1961 r.; w obrębie ASPA 155	77°38′S 166°24′E/-77,633333 166,400000	Nowa Zelandia
17	Krzyż na Wind Vane Hill	Krzyż na wzgórzu na przylądku Cape Evans na Wyspie Rossa, postawiona przez grupę kapitana Aeneasa Mackintosha z Imperialnej Wyprawy Transantarktycznej pod dowództwem Shackletona, ku pamięci trzech towarzyszy, którzy zginęli w 1916 roku; w obrębie ASPA 155	77°38′S 166°24′E/-77,633333 166,400000	Nowa Zelandia
18	Chata Scotta (ekspedycja Discovery)	Chata w Hut Point na Wyspie Rossa, postawiona w 1902 przez członków ekspedycji Discovery pod dowództwem Roberta Scotta; częściowo odtworzona w 1964 roku; w obrębie ASPA 158	77°50′S 166°37′E/-77,833333 166,616667	Nowa Zelandia
19	Krzyż George’a Vince	Krzyż w Hut Point na Wyspie Rossa, postawiony w 1904 przez ekspedycję Discovery ku pamięci członka wyprawy, który zginął w pobliżu	77°50′S 166°37′E/-77,833333 166,616667	Nowa Zelandia
20	Krzyż na Observation Hill	Krzyż na wzgórzu na Wyspie Rossa, postawiony w 1913 ku pamięci grupy Scotta, która zginęła podczas powrotu z bieguna południowego dziesięć miesięcy wcześniej przez pozostałych członków ekspedycji Terra Nova	77°51′S 166°41′E/-77,850000 166,683333	Nowa Zelandia
21	Kamienne igloo Wilsona	Pozostałości schronienia ułożonego z kamieni przez grupę Edwarda Wilsona z ekspedycji Terra Nova, która zimą 1911 wyprawiła się po jaja pingwinów cesarskich	77°31′S 169°22′E/-77,516667 169,366667	Nowa Zelandia
22	Chaty Borchgrevinka	Trzy chaty i inne historyczne przedmioty na Przylądku Adare’a, pozostawione przez wyprawę Borchgrevinka (1899) i grupę północną ekspedycji Terra Nova (1911)	71°18′S 170°12′E/-71,300000 170,200000	Nowa Zelandia
23	Grób Hansona	Grób norweskiego biologa Nicolaia Hansona, członka wyprawy Borchgrevinka (zm. 1900)	71°17′S 170°13′E/-71,283333 170,216667	Nowa Zelandia
24	Kopiec Amundsena	Skalny kopiec usypany 6 stycznia 1912 przez Roalda Amundsena na Mount Betty w paśmie Gór Królowej Maud, w drodze powrotnej z bieguna południowego	85°11′S 163°45′E/-85,183333 163,750000	Norwegia
25	Chata i tablica ekspedycji „Norwegii” (wykreślone)	Chata i tablica na Wyspie Piotra I ustawione w lutym 1929 roku przez kapitana Nilsa Larsena. W latach 80. XX wieku obiekty te już nie istniały.	68°47′S 90°42′W/-68,783333 -90,700000	Norwegia
26	Opuszczona stacja San Martín	Opuszczone instalacje argentyńskiej bazy na Wyspie Barry’ego w Zatoce Małgorzaty, z krzyżem, masztem flagi i monolitem, postawione w 1951 roku	68°08′S 67°08′W/-68,133333 -67,133333	Argentyna
27	Kopiec Charcota (1909)	Kopiec z repliką ołowianej tabliczki na Megalestris Hill na Petermann Island, usypany w 1909 przez członków drugiej ekspedycji Charcota	65°10′S 64°09′W/-65,166667 -64,150000	Argentyna
28	Kopiec Charcota (1904)	Kopiec w Port Charcot, Booth Island, z drewnianą kolumną i tabliczką z imionami członków pierwszej ekspedycji Charcota, którzy zimowali w tej zatoce na pokładzie statku Le Français w 1904	65°03′S 64°01′W/-65,050000 -64,016667	Australia
29	Latarnia morska „Primero de Mayo”	Latarnia morska na wyspie Lambda (Wyspy Melchiora), wybudowana przez Argentyńczyków w 1924 jako pierwsza w Antarktyce	64°18′S 62°59′W/-64,300000 -62,983333	Argentyna
30	Schronienie „Gabriel Gonzalez Videla”	Schronienie zbudowane w 1950 roku w Paradise Harbour, koło chilijskiej bazy González Videla, reprezentatywne dla konstrukcji poprzedzających Międzynarodowy Rok Geofizyczny	64°49′S 62°51′W/-64,816667 -62,850000	Chile
31	Tablica w miejscu dawnego cmentarza wielorybników (wykreślony)	Na cmentarzu na Deception Island w archipelagu Szetlandów Południowych pochowano w I poł. XX wieku 40 norweskich wielorybników; erupcja wulkanu w 1969 roku wywołała lahar, który zniszczył cmentarz	64°59′S 60°34′W/-64,983333 -60,566667
32	Monolit koło bazy Prat	Betonowy monolit ustawiony w 1947 roku obok stacji Capitán Arturo Prat na Greenwich Island. Punkt referencyjny dla chilijskich służb hydrograficznych; reprezentuje istotny dział badań w czasie poprzedzającym Międzynarodowy Rok Geofizyczny	62°28′S 59°40′W/-62,466667 -59,666667	Chile
33	Schronienie González Pacheco	Schronienie i krzyż w pobliżu bazy Arturo Prat (Greenwich Island), nazwane na cześć Gonzáleza Pacheco, chilijskiego dowódcy stacji, który zmarł na posterunku w 1960 roku	62°29′S 59°40′W/-62,483333 -59,666667	Chile
34	Popiersie Arturo Prata	Popiersie chilijskiego bohatera narodowego Arturo Prata, ustawione na stacji nazwanej jego imieniem	62°50′S 59°41′W/-62,833333 -59,683333	Chile
35	Figura NMP z Góry Karmel	Figura Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, patronki Chile oraz drewniany krzyż koło stacji Arturo Prat	62°29′S 59°40′W/-62,483333 -59,666667	Chile
36	Tablica ekspedycji Dallmana	Replika metalowej tablicy umieszczonej w Potter Cove na Wyspie Króla Jerzego przez niemieckiego polarnika Eduarda Dallmanna	62°14′S 58°39′W/-62,233333 -58,650000	Argentyna,  Wielka Brytania
37	Miejsce historyczne O’Higgins	Zespół miejsc historycznych na przylądku Cape Legoupil (Półwysep Antarktyczny): Popiersie generała Bernardo O’Higginsa, pierwszego przywódcy Chile, Zabudowania pierwszej stacji General Bernardo O’Higgins otwartej w 1948 roku, Tablica ku czci poruczników Oscara Inostroza Contreras i Sergio Ponce Torrealba, którzy zginęli na Antarktydzie 12 sierpnia 1957 roku, Grota NMP z Góry Karmel, położona koło stacji.	63°19′S 57°54′W/-63,316667 -57,900000	Chile
38	Chata Nordenskjölda	Drewniana chata na Snow Hill Island wzniesiona w lutym 1902 przez Szwedzką Wyprawę Antarktyczną pod dowództwem Otto Nordenskjölda	64°22′S 56°59′W/-64,366667 -56,983333	Argentyna,  Wielka Brytania
39	Chata w Zatoce Nadziei	Kamienne schronienie wybudowane w Zatoce Nadziei (Trinity Peninsula, Półwysep Antarktyczny) w styczniu 1903 przez uczestników Szwedzkiej Wyprawy Antarktycznej	63°24′S 56°59′W/-63,400000 -56,983333	Argentyna,  Wielka Brytania
40	Popiersie generała San Martína	Popiersie generała José de San Martína, argentyńskiego bohatera narodowego, grota z figurą Matki Bożej z Luján i maszt flagi w stacji Esperanza ustawiony w 1955 wraz z cmentarzem ze stelą upamiętniającą zmarłych członków argentyńskich wypraw polarnych	63°24′S 56°59′W/-63,400000 -56,983333	Argentyna
41	Chata na Paulet Island	Kamienne schronienie wybudowane w 1903 roku przez rozbitków ze statku Szwedzkiej Wyprawy Antarktycznej „Antarctic” pod dowództwem Carla Antona Larsena, którzy spędzili w nim antarktyczną zimę, wraz z grobem członka wyprawy i kamiennym kopcem, usypanym dla zwrócenia uwagi ekspedycji ratunkowej	63°34′S 55°45′W/-63,566667 -55,750000	Argentyna,  Wielka Brytania
42	Chatki nad Scotia Bay	Zabudowania na wyspie Laurie (Orkady Południowe): kamienne schronienie (Omond House) wybudowane w 1903 roku przez szkocką wyprawę pod dowództwem Williama S. Bruce’a, argentyńska stacja meteorologiczna (Moneta House) i obserwatorium magnetyczne z 1905 roku, oraz cmentarz z 12 grobami, w którym najstarszy pochówek pochodzi z 1903 roku	60°46′S 44°40′W/-60,766667 -44,666667	Argentyna
43	Krzyż Generała Belgrano	Krzyż postawiony w 1955 roku 1,3 km od stacji Belgrano I, później przeniesiony do stacji Belgrano II na Ziemi Coatsów	77°52′S 34°37′W/-77,866667 -34,616667	Argentyna
44	Tablica na stacji Dakshin Gangotri	Tablica na pierwszej indyjskiej stacji na Wybrzeżu Księżniczki Astrid na Ziemi Królowej Maud, z nazwiskami członków pierwszej indyjskiej ekspedycji antarktycznej	70°45′S 11°38′E/-70,750000 11,633333	Indie
45	Tablica ekspedycji Gerlache’a	Tablica na Brabant Island, na przylądku Miecznikowa, na 70 m n.p.m. u szczytu moreny, upamiętniająca wyprawę statku Belgica pod dowództwem Adriena de Gerlache, którego załoga zimowała w lodach Antarktyki	64°02′S 62°34′W/-64,033333 -62,566667	Belgia
46	Pozostałości stacji Port-Martin	Ruiny francuskiej stacji na Ziemi Adeli, zbudowanej w 1950 i częściowo zniszczonej przez pożar w nocy z 23 na 24 stycznia 1952	66°49′S 141°24′W/-66,816667 -141,400000	Francja
47	Base Marret	Drewniany budynek na Ile des Pétrels, w którym przezimowało siedmiu ludzi pod dowództwem Mario Marreta, ewakuowanych po pożarze stacji Port-Martin	66°40′S 140°01′E/-66,666667 140,016667	Francja
48	Krzyż Prudhomme’a	Żelazny krzyż na północno-wschodnim przylądku Ile des Pétrels, upamiętniający André Prudhomme’a, naczelnego meteorologa wyprawy w Międzynarodowym Roku Geofizycznym, który zaginął podczas śnieżycy 7 stycznia 1959	66°40′S 140°01′E/-66,666667 140,016667	Francja
49	Filar w Oazie Bungera	Betonowy filar ustawiony w stacji im. A.B. Dobrowolskiego w Oazie Bungera przez pierwszą polską ekspedycję antarktyczną w celu pomiaru przyspieszenia ziemskiego; pomiar ten wykazał wartość (982 439,4 ± 0,4) miligali	66°16′S 100°45′E/-66,266667 100,750000	Polska
50	Tablica z Orłem Białym	Mosiężna tablica z wizerunkiem Orła Białego na półwyspie Fildes nad Zatoką Maxwella na Wyspie Króla Jerzego, upamiętniająca lądowanie ekspedycji Polskiej Akademii Nauk w pobliżu stacji Bellingshausen	62°12′S 59°01′W/-62,200000 -59,016667	Polska
51	Grób Puchalskiego	Grób przyrodnika, fotografa i dokumentalisty Włodzimierza Puchalskiego, który zmarł 19 stycznia 1979 na polskiej stacji im. Arctowskiego, zwieńczony żelaznym krzyżem, położony na wzgórzu na południe od stacji	62°13′S 58°58′W/-62,216667 -58,966667	Polska
52	Monolit stacji Wielki Mur	Monolit upamiętniający otwarcie pierwszej chińskiej stacji Wielki Mur 20 lutego 1985, na Wyspie Króla Jerzego	62°13′S 58°58′W/-62,216667 -58,966667	Chiny
53	Miejsce pamięci Endurance	Popiersie kapitana Luisa Pardo, monolit i tablice w Point Wild na Elephant Island, upamiętniające uratowanie rozbitków ze statku Endurance przez chilijski kuter Yelcho; kopie znajdują się w stacjach Capitán Arturo Prat i Presidente Eduardo Frei Montalva	61°03′S 54°50′W/-61,050000 -54,833333	Chile
54	Popiersie Byrda	Brązowe popiersie Richarda E. Byrda w stacji McMurdo, z opisem dokonań tego polarnika, ustawione w 1965	77°51′S 166°40′E/-77,850000 166,666667	Stany Zjednoczone
55	East Base	Zabudowania amerykańskiej stacji na Stonington Island (Zatoka Małgorzaty) i artefakty znajdujące się w pobliżu, pozostawione przez amerykańskie wyprawy z lat 1939-1941 i 1947-1948	68°11′S 67°00′W/-68,183333 -67,000000	Stany Zjednoczone
56	Chata na Waterboat Point	Pozostałości chaty nad Paradise Harbour, postawionej w 1921 przez Thomasa W. Bagshawe and Maxime’a C. Lestera; współcześnie pozostał fundament futryny i dno łodzi, widoczny jest jedynie zarys chaty. Miejsce znajduje się w sąsiedztwie chilijskiej stacji González Videla	64°49′S 62°51′W/-64,816667 -62,850000	Chile,  Wielka Brytania
57	Tablica MacFarlane’a	Tablica pamiątkowa ku czci kapitana Andrew MacFarlane’a, który w 1820 badał Półwysep Antarktyczny, umieszczona nad Yankee Harbour na Greenwich Island	62°32′S 59°45′W/-62,533333 -59,750000	Chile,  Wielka Brytania
58	Kopiec nad Whalers Bay (wykreślony)	Kopiec w pobliżu cmentarza wielorybników na Deception Island (Szetlandy Południowe) z tablicą pamiątkową ku czci kapitana Adolfa Amandusa Andresena, który jako pierwszy zakotwiczył w 1906 roku w zatoce. Kopiec został pogrzebany w wyniku erupcji wulkanu w lutym 1969.	64°59′S 60°34′W/-64,983333 -60,566667
59	Kopiec San Telmo	Kopiec na Cape Shirreff na Wyspie Livingstona (Szetlandy Południowe) z tablicą upamiętniającą załogę hiszpańskiego okrętu San Telmo, który zatonął we wrześniu 1819 roku; byli to zapewne pierwsi ludzie, którzy zginęli w Antarktyce. Kopiec leży w obrębie ASPA 149	62°28′S 60°46′W/-62,466667 -60,766667	Chile,  Hiszpania,  Peru
60	Kopiec korwety Uruguay	Kopiec i drewniana tablica nad Penguins Bay, Seymour Island, ustawione 10 listopada 1903 przez załogę argentyńskiej korwety Uruguay w miejscu, gdzie odnalazła ona członków szwedzkiej wyprawy pod dowództwem Nordenskjölda	64°16′S 56°39′W/-64,266667 -56,650000	Argentyna
61	Port Lockroy	Brytyjska „baza A” w Port Lockroy (Archipelag Palmera), centrum operacji Tabarin (od 1944) i istotne miejsce badań w Międzynarodowym Roku Geofizycznym 1957/58	64°49′S 63°29′W/-64,816667 -63,483333	Wielka Brytania
62	Base F Wordie House	Brytyjska stacja na Winter Island (Archipelag Wilhelma), przykład wczesnej stacji badawczej	65°15′S 64°16′W/-65,250000 -64,266667	Wielka Brytania
63	Base Y	Brytyjska stacja na Horseshoe Island (Zatoka Małgorzaty), zachowana wraz z kompletnym wyposażeniem z lat 50 XX wieku; częścią stacji jest także refugium (schronienie) położone w pobliżu	67°48′S 67°18′W/-67,800000 -67,300000	Wielka Brytania
64	Base E	Brytyjska stacja na Stonington Island, reprezentująca wczesny okres badań Antarktyki oraz późniejsze działanie British Antarctic Survey (lata 60. i 70. XX wieku)	68°11′S 67°00′W/-68,183333 -67,000000	Wielka Brytania
65	Antarktyczna skrzynka pocztowa	Skrzynka na słupie ustawiona 16 stycznia 1895 na Foyn Island (Possession Islands, Morze Rossa) podczas wyprawy wielorybniczej Henrika Bulla i Leonarda Kristensena na statku Antarctic	71°56′S 171°05′W/-71,933333 -171,083333	Nowa Zelandia,  Norwegia,  Wielka Brytania
66	Kopiec Prestruda	Mały kopiec skalny usypany 3 grudnia 1911 roku przez porucznika K. Prestruda w nunatakach Scotta (góry Aleksandry, Półwysep Edwarda VII), podczas norweskiej wyprawy antarktycznej	77°11′S 154°32′W/-77,183333 -154,533333	Nowa Zelandia,  Norwegia,  Wielka Brytania
67	Granite House	Schronienie skalne na Cape Geology, używane jako kuchnia polowa podczas brytyjskiej ekspedycji z lat 1910–13. Kamienne ściany częściowo się zawaliły, sanie utrzymujące dach z foczej skóry znajdują się obecnie 50 m dalej w stronę morza	77°00′S 162°32′E/-77,000000 162,533333	Nowa Zelandia,  Norwegia,  Wielka Brytania
68	Miejsce składu na morenie Hell’s Gate	Miejsce na morenie w zatoce Terra Nova, w którym znajdowały się sanie pełniące rolę awaryjnego składu zapasów dla ekspedycji Terra Nova. Sanie i zapasy zostały usunięte z tego miejsca w 1994 roku, aby zapobiec ich zniszczeniu	74°52′S 163°50′E/-74,866667 163,833333	Nowa Zelandia,  Norwegia,  Wielka Brytania
69	Skrzynka pocztowa ekspedycji Discovery	Skrzynka na przylądku Crozier (Wyspa Rossa) ustawiona 22 stycznia 1902 roku podczas ekspedycji Discovery, aby pozostawić wiadomości dla załóg statków, które pomogły wyprawie powrócić	77°27′S 169°16′E/-77,450000 169,266667	Nowa Zelandia,  Norwegia,  Wielka Brytania
70	Skrzynka pocztowa Scotta	Metalowy cylinder przybity do czerwonego pala 8 m nad poziomem morza, ustawiony 15 stycznia 1902 roku na Cape Wadworth (Coulman Island) przez Roberta Scotta. Aby skrzynka bardziej zwracała uwagę, skały za skrzynką zostały pomalowane na czerwono i biało	73°19′S 169°47′E/-73,316667 169,783333	Nowa Zelandia,  Norwegia,  Wielka Brytania
71	Whalers Bay	Wybrzeże zatoki na Deception Island (Szetlandy Południowe), na którym znajdują się przedmioty sprzed 1970 roku, dokumentujące wczesny etap wielorybnictwa w Antarktyce, w tym pozostałości stacji wielorybniczej Hektor, cmentarz wielorybników z 35 pochówkami i pomnikiem zaginionych na morzu, oraz pozostałości z okresu brytyjskiej aktywności naukowej i kartograficznej (1944-69); miejsce upamiętnia także tę działalność, która nie pozostawiła materialnych śladów	62°59′S 60°34′W/-62,983333 -60,566667	Chile,  Norwegia
72	Kopiec Mikkelsena	Skalny kopiec z drewnianym masztem w Oazie Vestfold, usypany przez norweską załogę pod dowództwem kapitana Klariusa Mikkelsena. Został odnaleziony w 1957 roku i ponownie w 1995 przez australijczyków	68°22′S 78°24′E/-68,366667 78,400000	Australia,  Norwegia
73	Krzyż na Mount Erebus	Krzyż na Wyspie Rossa, upamiętniający 257 ofiar katastrofy lotniczej z 1979 roku. Znajduje się 3 km od miejsca katastrofy na zboczu wulkanu Erebus	77°25′S 167°27′E/-77,416667 167,450000	Nowa Zelandia
74	Nienazwana zatoczka	Zatoczka na południowo-zachodnim brzegu Elephant Island (Szetlandy Południowe), w której spoczywa wrak dużego żaglowca	61°14′S 55°22′W/-61,233333 -55,366667	Wielka Brytania
75	Chatka A, Scott Base	Chata na Pram Point, koło nowozelandzkiej stacji Scott na Wyspie Rossa, będąca jedynym zachowanym zabudowaniem pozostawionym przez ekspedycję transantarktyczną z lat 1956-57	61°14′S 55°22′W/-61,233333 -55,366667	Nowa Zelandia
76	Ruiny stacji Pedro Aguirre Cerda	Ruiny chilijskiej stacji polarnej na Deception Island, zniszczonej przez erupcje wulkanu w 1967 i 1969 roku	62°59′S 60°40′W/-62,983333 -60,666667	Chile
77	Przylądek Denisona	Przylądek i historyczne artefakty na nim i wodach Boat Harbour, w tym chatki Mawsona	67°00′30″S 142°39′40″E/-67,008333 142,661111	Australia
78	Tablica dziewiątej ekspedycji indyjskiej	Tablica pamiątkowa w India Point w Górach Humboldta, w centralnej Ziemi Królowej Maud, upamiętniająca członków indyjskiej wyprawy, którzy zginęli w wypadku w górach 8 stycznia 1990 r.	71°45′08″S 11°12′30″E/-71,752222 11,208333	Indie
79	Chatka Lillie Marleen	Budynek z prefabrykatów, który zbudowali członkowie niemieckiej ekspedycji na północną Ziemię Wiktorii (GANOVEX I) w sezonie 1979-80. Nazwa pochodzi od pobliskiego lodowca (Lillie Glacier) i piosenki Lili Marleen. Służyła za schronienie ekspedycji GANOVEX II w grudniu 1981, kiedy zatonął jej statek Gotland II	71°12′S 164°31′E/-71,200000 164,516667	Niemcy
80	Namiot Amundsena	Namiot „Polheim” ustawiony 14 grudnia 1911 roku na biegunie południowym przez członków norweskiej wyprawy pod dowództwem Roalda Amundsena, obecnie zagrzebany pod śniegiem	90°S 0°E/-90,000000 0,000000	Norwegia
81	Rocher du Débarquement	Wysepka na której 21 stycznia 1840 roku wylądowała załoga Dumont d’Urville’a, odkrywcy Ziemi Adeli	66°36′18″S 140°03′51″E/-66,605000 140,064167	Francja
82	Pomnik Układu antarktycznego	Pomnik położony w pobliżu baz Frei, Bellingshausen i Escudero na Wyspie Króla Jerzego. Umieszczone pod nim tablice w 4 językach upamiętniają sygnatariuszy traktatu antarktycznego. Pomnik zaprojektował Amerykanin Joseph A. Pearson i przekazał Chilijczykom. Odsłonięcie nastąpiło w 1999 r., w 40. rocznicę podpisania traktatu	62°12′01″S 58°57′41″W/-62,200278 -58,961389	Chile
83	Base W	Brytyjska stacja z 1956 roku na Detaille Island (Wybrzeże Loubeta, Ziemia Grahama). W miejscu tym znajduje się chata, mniejsze budynki magazynowe i dla psów, maszty radiowe i wieżę anemometru. Dobrze zachowana stacja reprezentuje warunki badań i pracy w Antarktyce w latach 50. XX wieku	66°52′S 66°48′W/-66,866667 -66,800000	Wielka Brytania
84	Chata w Damoy Point	Chata i zachowany sprzęt naukowy nad Dorian Bay na Wiencke Island w Archipelagu Palmera. Chata powstała w 1973 roku i byłą używana przez Brytyjczyków w sezonie letnim do 1993 roku	64°49′S 63°31′W/-64,816667 -63,516667	Wielka Brytania
85	Tablica upamiętniająca reaktor PM-3A	Brązowa tablica w stacji McMurdo, w miejscu w którym znajdował się pierwszy reaktor jądrowy na Antarktydzie (obecnie zdemontowany), po zachodniej stronie Observation Hill	77°51′S 166°41′E/-77,850000 166,683333	Stany Zjednoczone
86	Budynek Nr. 1 stacji Wielki Mur	Budynek leżący obecnie w środku chińskiej stacji Wielki Mur na Wyspie Króla Jerzego. Powstał w 1985 i upamiętnia początek chińskich badań Antarktyki	62°13′04″S 58°57′44″W/-62,217778 -58,962222	Chiny
87	Miejsce stacji Georg Forster	Tablica z brązu upamiętniająca pierwszą niemiecką (ściślej wschodnioniemiecką) stację polarną w Oazie Schirmachera na Ziemi Królowej Maud. Stacja działała w latach 1976-1993 i została zdemontowana w 1996 r.	70°46′39″S 11°51′03″E/-70,777500 11,850833	Niemcy
88	Budynki wiertnicze profesora Kudriaszowa	Kompleks budynków przeznaczonych do pobierania rdzeni lodowych, zbudowany w sezonie letnim 1983-84 przez grupę pod kierownictwem Borysa Kudriaszowa	78°28′S 106°48′E/-78,466667 106,800000	Rosja
89	Szczytowy obóz ekspedycji Terra Nova	Miejsce, w którym znajdował się górny obóz w czasie badań wulkanu Erebus w grudniu 1912 roku. Pozostał w nim krąg kamieni, które prawdopodobnie utrzymywały materiał namiotów. Badacze sporządzili mapy i zebrali próbki skał z wulkanu	77°30′21″S 167°10′13″E/-77,505800 167,170383	Wielka Brytania,  Nowa Zelandia,  Stany Zjednoczone
90	Dolny obóz „E” Ekspedycji Terra Nova	Miejsce w którym znajdował się dolny obóz w czasie badań wulkanu Erebus w grudniu 1912 roku. Pozostał w nim usypany żwir i kamienie, które prawdopodobnie utrzymywały materiał namiotów	77°30′21″S 167°10′13″E/-77,505800 167,170383	Wielka Brytania,  Nowa Zelandia,  Stany Zjednoczone
91	Lame Dog Hut	Najstarszy zachowany budynek na Wyspie Livingstona (Szetlandy Południowe), który od 1988 roku był głównym budynkiem bułgarskiej stacji Kliment Ochridski. Obecnie znajduje się w nim radio, urząd pocztowy i ekspozycja muzealna z początków bułgarskich badań	62°38′29″S 60°21′53″W/-62,641389 -60,364722	Bułgaria
92	Ciężki ciągnik Charʹkowczanka	Ciężki ciągnik, używany od 1959 do 2010, zaprojektowany w Charkowie (ZSRR) specjalnie do prac w Antarktyce	69°22′41,0″S 76°22′59,1″E/-69,378056 76,383083	Rosja

Przypisy