Historyczne pojazdy Komunikacji Miejskiej w Krakowie

(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Skład tramwajów LH Standard oraz Sanok PN2 we wnętrzu Muzeum Inżynierii Miejskiej.

Historyczne pojazdy komunikacji miejskiej w Krakowie – zbiór zabytkowych tramwajów, autobusów oraz pojazdów zaplecza technicznego, które służyły dawniej w obsłudze komunikacji miejskiej w Krakowie. Obejmuje ona pojazdy posiadane przez MPK S.A. w Krakowie oraz Muzeum Inżynierii Miejskiej.

Historia

MAN Tw (SN3) wyremontowany w Krakowie dla przewoźnika w Norymberdze.

Pierwsze starania o stworzenie kolekcji zabytkowych pojazdów komunikacji miejskiej w Krakowie miały miejsce na początku lat 50., kiedy odrestaurowano wagon tramwaju konnego. Niestety, przez kilka kolejnych dekad archiwizowanie zarówno dokumentów, jak i zachowywanie starych pojazdów jako obiekty muzealne było uważane za niepotrzebne, przez co wiele unikalnych obiektów zostało zniszczonych. W latach 80. nastąpiły zmiany w tej materii, częściowo zapoczątkowane poprzez remont i sprzedaż do Norymbergi ostatniego w pełni zachowanego wagonu SN3 na cele muzealne. Od tamtego momentu nastąpiła inwentaryzacja oraz archiwizowanie zachowanych dokumentów, a także powstały plany utworzenia kolekcji zabytkowych pojazdów nie tylko z Krakowa, ale i z całej Polski. W związku z tym, sprowadzono przeznaczone do kasacji wagony z Wrocławia, Warszawy, Gdańska i Poznania. Rozpoczęto też odzyskiwanie wagonów krakowskich, które przetrwały na torach odstawczych zajezdni oraz na terenie ogródków działkowych i ośrodków wypoczynkowych. Od lat 90., w miarę możliwości finansowych, kolekcja jest stale rozbudowywana i kolejne pojazdy są włączane do ruchu, a także są sprowadzane kolejne tramwaje i autobusy do odbudowy^[1].

Tabor czynny

Tabor czynny, obejmujący tramwaje oraz autobusy jest wykorzystywany do przejazdów okolicznościowych, wynajmów, imprez oraz organizowania Krakowskiej Linii Muzealnej.

Tramwaje

Zdjęcie	Typ	Numery taborowe	Rok produkcji/ modernizacji	Rok wycofania	Rok odbudowy	Uwagi i przypisy
	Sanok SN1	37	1912	1960	1995	Odbudowany na podstawie części z trzech zachowanych egzemplarzy[2].
–	MAN PN3	555	1908	b.d.	2008	Odrestaurowana niemalże od podstaw w 2008 roku. W Krakowie tramwaje eksploatowane od 1941 roku[3].
–	Lindner SN4	151	1910	1959	2016	Pierwotnie wóz używany sporadycznie w ruchu pasażerskim, sprowadzony do Krakowa w 1941 roku[4].
	LH Standard	1076	1925	1984	2006	Wagon sprowadzony sprawny z Wrocławia w 1984 roku na potrzeby filmu, a także zasilenia zbiorów muzealnych[5].
	DWF Tw269	272	1930	1959	2017	Tramwaj z Gdańska, sprowadzony w 1984 do Krakowa na potrzeby zasilenia zbiorów muzealnych. Stylizowany na końcowy okres eksploatacji[6].
	Sanok SN2	87	1939	1971	1991	Po odstawieniu wagon służył jako pług. Wóz przywrócony do stanu zbliżonego do oryginalnego[1].
–	Sanok PN2	530	1938	1975	1992	Wóz przywrócony do stanu zbliżonego do oryginalnego[7].
	Sanok PN2	524	1938	1975	2008	Doczepka doprowadzona do wyglądu z późniejszych lat eksploatacji[8].
	WIwK K	437	1941	1969	2019	Wagon w latach 1969-2017 pełnił rolę pługa. Odkupiony latem 2017 przez MPK S.A. w Krakowie celem odbudowy na wagon historyczny. Wagon odremontowany według prawdopodobnego stanu, jaki te wagony by prezentowały fabrycznie po dostawie, gdyby nie wybuch II Wojny Światowej.[9][1]
	Konstal N	26	1954	bB.d.	1992	Wagon użyty podczas remontu został kupiony od WPK Katowice w 1989 roku. W latach 1992–2006 tramwaj znajdował się w muzeum tramwajów w Norymberdze. Doprowadzony jest do wyglądu z pierwszych lat eksploatacji[10].
	Konstal ND	538	1952	b.d.	1992	Wóz zrekonstruowany do pary z tramwajem N #26. Prezentuje stan z pierwszych lat eksploatacji w Krakowie[11].
	Konstal N	20	1954	1988	2001	Doprowadzony do wyglądu z okresu modernizacji przeprowadzanych w latach 70.[12]
-	Konstal ND	511	1952	b.d.	2012	Doczepa w stanie przedstawiającym modernizacje prowadzone w latach 70. XX w. Wóz zrekonstruowany na bazie wozu silnikowego[13].
-	Konstal 4ND	573	1960	1983	2018	Tramwaj odbudowany na bazie oryginalnego wózka z wagonu 573 oraz pudła tramwaju technicznego nr 1301[14]
	Konstal 102N	203	1969	1997	1994/2008	W roku 1994 odrestaurowano jeden z pozostałych wagonów 102N i nadano mu pierwotny numer 203. Wagon ten, mimo iż przeznaczony na historyczny, pojawiał się liniowo do 1997 roku[15].
	Konstal 102Na	210	1970	2001	2001	Najstarszy tego typu wagon w Polsce, od samego początku eksploatacji posiadający ten sam numer taborowy[16].
–	MAN B4	527	1960	2002	2003/2018	Używany skład z Norymbergi zakupiony przez MPK Kraków w 1994 roku. Doczepa po kilku latach postoju, ponownie odremontowana w 2018 roku[17].
	MAN T4	220	1958	–	2004	Dawny wagon techniczny przysłany z Norymbergi na części dla wagonów typu GT6 w 2004 roku. Dzięki zachowaniu w idealnym stanie został natychmiast przekwalifikowany na muzealny[1].
–	MAN T4	127	1958	2002	2018	Oryginalny wóz silnikowy od doczepy B4 #527[18] Po kilku latach postoju, wagon odrestaurowany pod koniec 2018 roku i przywrócony do ruchu[19].
	MAN GT6	187	1962	2010	2010	Wagon sprowadzony w 2004 roku w miejsce skasowanego w wyniku wypadku tramwaju #187, który zachował kremową malaturę z racji bycia najstarszym wozem GT6 z Norymbergi. Jest to ostatni wóz GT6 sprowadzony do Krakowa[20].
	Konstal 102NaD	155	1970/1985	1997	2018	Doczepa czynna powstała w wyniku modernizacji tramwaju Konstal 102Na polegającej na usunięciu kabiny motorniczego. Kursowały one w składach z tramwajami 102Na do 1997 roku w liczbie pięciu sztuk. Jako historyczną zachowano doczepę o numerze 155.[21]

Autobusy

Zdjęcie	Marka	Numery taborowe	Rok produkcji	Rok wycofania	Rok odbudowy	Uwagi i przypisy
	Durant Rugby Express L	19	1929	1932	2009	Najstarszy autobus w Polsce. Oryginalnie eksploatowany w Krakowie, a następnie dalekobieżnie na trasie Kraków-Zakopane[22].
	San H01B	86	1958	1966	2007	Pojazd odrestaurowany na bazie nadwozia zachowanego na lotnisku w Krośnie oraz podzespołów mechanicznych ze Stara 25.[1]
	Nysa N59M	28	1959	1966	2007	Pojazd stylizowany na mikrobusy Nysa eksploatowane w latach 60.[23]
–	Ikarus 620.54	118	1964	1968	2017	Pojazd z 1964 roku, nawiązujący częściowo do wyglądu serii z 1959, eksploatowanej kilka lat w Krakowie[24].
–	Karosa B40	600	-	-	2018	Odkupiona na północy Polski, prawdopodobnie eksploatowana dawniej w jednym z oddziałów PKS. Przeznaczona do Ikarusa 620. Nigdy nie eksploatowano tego typu w Krakowie[25].
	Jelcz 272MEX	341	1971	1985	2002	Autobus odrestaurowany w Jelczańskich Zakładach Samochodowych na bazie Jelcza 043.[26]
	Jelcz P-01	608	1975	1977	2002	Oryginalna krakowska przyczepa P-01.[26]
	Jelcz 021	549	1975	1980	2012	Jedyny przegubowy autobus na bazie konstrukcji RTO w Polsce i jeden z niewielu na świecie. Odbudowany na bazie oryginalnego podwozia oraz nadwozia z dwóch zachowanych Jelczy 043.[27]
–	Nysa 522M	80.3'	1978	1985	2017	Pojazd kupiony od jednego z kolekcjonerów. Prezentuje stan mikrobusów tego typu eksploatowanych w latach 80. XX w.[28]
–	Ikarus 260.04	45151	1985	2000	2015	Pojazd nauki jazdy sprowadzony z MZA Warszawa, odremontowany jako zabytkowy w związku ze złym staniem wozu nr PH118. Własność Muzeum Inżynierii Miejskiej[29].
	Ikarus 280.26	34260	1988	2007	2009	Oryginalny krakowski Ikarus 280.26 z 1988 roku[30].
–	Ikarus 280.26	24575	1988	–	2015	Pojazd z Siedlec, pierwotnie przeznaczony na części zamienne do autobusu nr 34260, ostatecznie częściowo wyremontowany i włączony do kolekcji[31].
–	Jelcz M11	12240	1988	2001	2017	Autobus sprowadzony z Sochaczewa z przeznaczeniem na zabytkowy i wyremontowany w 2017 roku[32].
	Scania CN113ALB	38030	1996	2015	-	Pojazd zabytkowy, stopniowo przywracane są mu oryginalne elementy[33].
	Scania CN113CLL	49001	1994	2018	–	Przeznaczony na zabytkowy[34].
	Autosan H6-20.02	10108	1996	2008	-	Gruntownie wyremontowany w 2010 roku[35].
	Jelcz M121MB	DJ680	2003	2018	–	Przeznaczony na zabytkowy[34].
	Solaris Urbino 12	BU820	2004	2018	–	Przeznaczony na zabytkowy[34].
	Jelcz M081MB/3	DH381	2005	2018	–	Przeznaczony na zabytkowy[34].
	Jelcz M181MB/3	DD493	2007	2018	–	Przeznaczony na zabytkowy[34].

Pojazdy techniczne

Zdjęcie	Marka	Funkcja	Numery taborowe	Rok produkcji/ przebudowy	Rok wycofania	Rok odbudowy	Uwagi i przypisy
	Linke-Hofmann BT-1	Holownik/ elektrowóz manewrowy	G-051	1901/1920	Lata 60. XX wieku	2016	Wagon wrocławski, w 1984 roku przetransportowany do Krakowa. Własność Muzeum Inżynierii Miejskiej[36]. Pomimo technicznej oraz prawnej możliwości, tramwaj nie kursuje z wagonami pasażerskimi.
–	Sanok ND	Lora	1110	1948 / lata 80. XX wieku	lata 90. XX wieku	2016	Wagon transportowy na bazie wózka wagonu ND z pierwszej dostawy do Krakowa. Własność Muzeum Inżynierii Miejskiej[37].
_	Konstal N	Pług wirnikowy	1201	1954/1972	_	-	Wagon techniczny, w dalszym ciągu pozostający w eksploatacji. Przewidziany na zabytkowy[1].
–	Ikarus 280/A	Pogotowie techniczne	856	b.d.	2017	2018	Pojazd pogotowia technicznego na bazie pierwszego członu Ikarusa 280.26[1]
–	Star 266	Dźwig tramwajowy	43	b.d.	2016	-	Wycofany z regularnej służby w 2016 roku. Zaprezentowany ponownie przez MPK na otwarciu wystawy "Motohistorie"[38][39].

Tabor nieczynny

Tabor nieczynny obejmuje dwie grupy pojazdów. Pierwszą są pojazdy zachowane w dobrym stanie, których eksploatacja na ten moment jest niemożliwa. Druga grupa to zgromadzone wraki, które czekają na potencjalne przywrócenie do ruchu w przyszłości.

Tramwaje

Zdjęcie	Typ	Numery taborowe	Rok produkcji/ modernizacji	Rok wycofania	Rok odbudowy	Uwagi
	Tramwaj konny (PW1)	112	1882/1901	1917/1950	1950/1996	Oryginalny wagon wąskotorowy. W 1901 przebudowany na doczepny do wagonów elektrycznych Sanok SW1. Po około 1917 roku wykorzystywany jako techniczny, w 1950 odbudowany jako zabytkowy i wykorzystywany turystycznie do 1959 na nieczynnych torowiskach. W 1996 roku ponownie wyremontowany i udostępniony zwiedzającym. Ze względu na zachowany rozstaw 900mm, wagon nie jest na chwilę obecną czynnie wykorzystywany[1].
	Uerdigen KSW Bw	126B	1944	1971	-	Wagon eksploatowany w Grazu w latach 1944–1971. Do 2017 roku przebywał w muzeum w Mariazell, odkupiony przez MPK Kraków z przeznaczeniem na zabytkowy[18][1].
–	PKE P1D	388	1929	1972	-	Tramwaj z Poznania. Wagon produkcji warsztatów własnych Poznańskiej Kolei Elektrycznej. W 1989 przekazany do Muzeum Inżynierii Miejskiej, oczekuje renowacji[18].
–	Lilpop C	260	1925	1959/1989	–	Wagon z Warszawy, w latach 1959–1989 służył jako techniczny. W 1989 przekazany do Muzeum Inżynierii Miejskiej[18]. W 2020 roku rozstrzygnięto przetarg, w wyniku którego przeprowadzona będzie odnowa wagonu przy zachowaniu stanu nieczynnego[40].
–	MAN PN3	546	1908	1969	-	Oczekuje renowacji. Własność Muzeum Inżynierii Miejskiej[18][34].
–	Sanok SN1	31	1912	1959	-	Pierwszy normalnotorowy tramwaj w Krakowie. Zachowane samo pudło, bez wózka[18].
–	KMKE SN1	59	1922	1959	-	Wagon typu SN1 produkcji własnej Krakowskiej Miejskiej Kolei Elektrycznej. Zachowane samo pudło, bez wózka[18].
	MAN SN3	–	1908	–	-	Liczne elementy tego typu tramwajów zachowane w Krakowiei[1]. Od 2020 roku realizowana jest odbudowa wagonu krakowskiego i norymberskiego we współpracy z Freunde der Nürnberg-Fürther Straßenbahn e.V[41].
–	Konstal N	105	1949	1988	-	Wagon z pierwszej dostawy wozów „N” do Krakowa, obecnie w stanie po modernizacji. Oczekuje renowacji[18].
–	Konstal ND	670	1952	1988	-	Wagon sprowadzony z Warszawy w 1969 roku i włączony do eksploatacji po remoncie. Oczekuje renowacji[18].
	Konstal 4N	-	–	–	-	W broszurze informacyjnej, MPK Kraków zapowiedziało odbudowę wagonu typu 4N1. Obecnie w Krakowie znajdują się tramwaje tego typu z Poznania oraz ze Szczecina[34].
	Konstal 105N	271+266	1975	–	-	W 1984 przebudowany na 105Na. Obecnie eksploatowany jako skład techniczny, przewidziany do remontu na zabytkowy[1].

Autobusy

Zdjęcie	Marka	Numery taborowe	Rok produkcji	Rok wycofania	Rok odbudowy	Uwagi
	MAN SL200	16604	1976	1993	-	Pojazd na stanie Muzeum Inżynierii Miejskiej[18].
	Scania CR111M	47740	1978	1995	-	Pojazd na stanie Muzeum Inżynierii Miejskiej[18].
	Ikarus 260.04	PH118	1985	2000	-	Wrak pojazdu na stanie Muzeum Inżynierii Miejskiej, oczekuje odbudowy[18].
	Jelcz M11	BC191	1985	2001	–	Autobus na stanie Muzeum Inżynierii Miejskiej, oczekuje odbudowy[18].
	Jelcz 120M	BF304	1992	2008	–	Pojazd od 2008 roku garażowany, oczekuje przywrócenia do ruchu[42].
–	MAN SG242	BM700	1992	2013	–	Pierwszy nowy autobus kupiony za "żelazną kurtyną” w Polsce. Obecnie nieczynny[43].

Pojazdy techniczne

Zdjęcie	Marka	Funkcja	Numery taborowe	Rok produkcji/ przebudowy	Rok wycofania	Rok odbudowy	Uwagi
	Star 660D	Dźwig tramwajowy	51	b.d.	b.d.	-	Pojazd nieczynny, Pojazd na stanie Muzeum Inżynierii Miejskiej[1].
	Jelcz RTO	Holownik autobusowy	70..7	b.d.	b.d.	-	Pojazd nieczynny, Pojazd na stanie Muzeum Inżynierii Miejskiej. Dźwig na bazie Jelcza 272MEX.[1]
	Wagon doczepny	Piaskarka	1108	b.d.	b.d.	-	Wagon do posypywania peronów przystankowych piaskiem. Na bazie zestawów kołowych wagonu SN3.[1]
	Wagon doczepny	Wagon z ławą skrętną	1103	b.d.	b.d.	-	Wagon do transportu długich elementów infrastruktury w parze z wagonem silnikowym z ławą skrętną. Na bazie zestawów kołowych wagonu SN3.[1]

Inne pojazdy

Tutaj prezentowana jest lista zachowanych pojazdów o wyjątkowej wartości historycznej, których przyszłość nie jest znana. Obejmuje pojazdy odstawione i sporadycznie wykorzystywane, które ze względu na wiek bądź unikalność są interesującymi obiektami, jednak na chwilę obecną względem nich nie ma żadnych oficjalnych decyzji dotyczących zachowania, bądź kasacji.

Zdjęcie	Marka	Funkcja	Numery taborowe	Rok produkcji/ przebudowy	Rok wycofania	Rok odbudowy	Uwagi
–	Konstal N	Szlifierka torowa	834	1954/1971	2015	-	Pojazd techniczny będący własnością ZUE S.A.. Ustawiony jako pomnik techniczny na terenie zakładu[44][45].
	Konstal 105NT	Holownik	1001 (TT021)	1989	–	–	Pojazd techniczny na stanie MPK S.A., od dłuższego czasu niewykorzystywany. Ostatni istniejący wagon tyrystorowy typu 105NT, sprowadzony w 2007 roku z GOP[46].
–	MAN GT6	Mobilna kawiarnia	Cafe tram	1962/2007	–	–	Własność Biura Podróży Jordan. Wykorzystywany jako atrakcja turystyczna. Obecnie przyszłość inicjatywy nie jest znana, z powodu problemów formalnych z wykonywaniem przewozów[47][48].
–	MAN GT6	Stacjonarna kawiarnia	173	1963	2011	–	Tramwaj ustawiony na terenie Politechniki Krakowskiej. W środku urządzona jest kawiarnia[47][49].
–	Konstal N	Pług wirnikowy	1101 (HT011)	1949/1978	–	–	Czynny pług na terenie Zajezdni Nowa Huta[50]
	Konstal N	Szlifierka torowa	1304	1956/1972	–	–	Wagon odstawiony na terenie Zajezdni Nowa Huta[51].
–	Konstal 4N	Pasażerski	257	1959	1999	–	Wagon pochodzący ze Szczecina, sprowadzony w 2001 roku[52].
–	Konstal 4N	Techniczny	2025	1958	b.d.	–	Wagon pochodzący z Poznania, sprowadzony w 2017 roku[53].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Krakowska Linia Muzealna