Historyzm (filozofia)

Historyzm – stanowisko filozoficzne i metodologiczne postulujące poznawanie rzeczywistości oraz ujmowanie zjawisk, zwłaszcza społecznych i kulturowych, w sposób historyczny, tj. ze względu na ich powstanie, rozwój i warunki dziejowe. Historyzm jest terminem wieloznacznym: określał uwzględnianie kontekstu historycznego w rozważaniach o człowieku i życiu społecznym; była to nazwa światopoglądu; metody badań zjawisk społecznych. Występował w różnych postaciach. Jerzy Topolski wprowadził pojęcie historyzmu absolutnego, którego idee były następujące:

  • uhistorycznienie życia – żadnego faktu ludzkiego świata nie da się wytłumaczyć, dopóki traktować się go będzie jako coś niezmiennego, odrzucając ważność przemian historycznych
  • życie historyczne jako całość – historyzm ukazuje różne sfery kultury jako części zintegrowane w jedną całość, zależącą od splotu okoliczności historycznych i "ducha" społeczeństwa
  • historyzm jako opozycja naturalizmu – badanie nastawione na poznaniu indywiduum: jednostki, narodu, epoki, państwa
  • zatarcie granicy między świadomością naukową a potoczną; humanistyka jest samowiedzą – ekspresją życia nie podlegającą pod metody nauk przyrodniczych
  • idea rozumu historycznego – wiedza humanistyczna jest wartościująca, człowiek poznaje świat jako osobowość zdarzenia w kulturze
  • poznanie świata historycznego to ustanowienie między podmiotem poznającym a przedmiotem jego poznawania więzi duchowej, zwanej rozumem

Zobacz też

Bibliografia

  • Barbara Skarga, Granice historyczności, Warszawa 1989
  • Jerzy Topolski, Świat bez historii, Poznań 1997
  • Krzysztof Zamorski, Dziwna rzeczywistość : wprowadzenie do ontologii historii, Kraków 2008
  • Wojciech Wrzosek, O myśleniu historycznym, Bydgoszcz 2009
  • Wiktor Werner, Historyczność kultury. W poszukiwaniu myślowego fundamentu współczesnej historiografii, Poznań 2009