Historyzm (filozofia)
Historyzm – stanowisko filozoficzne i metodologiczne postulujące poznawanie rzeczywistości oraz ujmowanie zjawisk, zwłaszcza społecznych i kulturowych, w sposób historyczny, tj. ze względu na ich powstanie, rozwój i warunki dziejowe. Historyzm jest terminem wieloznacznym: określał uwzględnianie kontekstu historycznego w rozważaniach o człowieku i życiu społecznym; była to nazwa światopoglądu; metody badań zjawisk społecznych. Występował w różnych postaciach. Jerzy Topolski wprowadził pojęcie historyzmu absolutnego, którego idee były następujące:
- uhistorycznienie życia – żadnego faktu ludzkiego świata nie da się wytłumaczyć, dopóki traktować się go będzie jako coś niezmiennego, odrzucając ważność przemian historycznych
- życie historyczne jako całość – historyzm ukazuje różne sfery kultury jako części zintegrowane w jedną całość, zależącą od splotu okoliczności historycznych i "ducha" społeczeństwa
- historyzm jako opozycja naturalizmu – badanie nastawione na poznaniu indywiduum: jednostki, narodu, epoki, państwa
- zatarcie granicy między świadomością naukową a potoczną; humanistyka jest samowiedzą – ekspresją życia nie podlegającą pod metody nauk przyrodniczych
- idea rozumu historycznego – wiedza humanistyczna jest wartościująca, człowiek poznaje świat jako osobowość zdarzenia w kulturze
- poznanie świata historycznego to ustanowienie między podmiotem poznającym a przedmiotem jego poznawania więzi duchowej, zwanej rozumem
Zobacz też
Bibliografia
- Barbara Skarga, Granice historyczności, Warszawa 1989
- Jerzy Topolski, Świat bez historii, Poznań 1997
- Krzysztof Zamorski, Dziwna rzeczywistość : wprowadzenie do ontologii historii, Kraków 2008
- Wojciech Wrzosek, O myśleniu historycznym, Bydgoszcz 2009
- Wiktor Werner, Historyczność kultury. W poszukiwaniu myślowego fundamentu współczesnej historiografii, Poznań 2009