Hiszpańsko-polskie związki literackie
.svg) | Ten artykuł od 2021-11 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Początki polsko-hiszpańskich związków literackich datuje się na okres późnego średniowiecza, natomiast znacznie poszerzenie wiedzy Polaków na temat literatury hiszpańskiej nastąpiło pod koniec XVI w.
Historia
Łącznikami między kulturami obydwu krajów byli polscy dyplomaci, jezuici i podróżnicy. W XV w. drukarz Stanisław Polak rozwinął działalność drukarską na terenie Sewilli, później zaś w Alcala de Henares, gdzie zyskał miano mistrza typografii. Wspomnienia o Hiszpanii można odnaleźć u Jana Dantyszka (który był pierwszym stałym polskim posłem w Hiszpanii) i w Diariuszu Anonima. Piotr Dunin Wolski, poseł na dworze hiszpańskim, zgromadził księgozbiór ponad 300 dzieł hiszpańskiej literatury, który ofiarował Bibliotece Jagiellońskiej. W Polsce działał, tworzył i nauczał hiszpański poeta Piotr Roizjusz (właśc. Pedro Ruiz de Moros). Poprzez działalność zakonu jezuitów pod koniec XVI i na początku XVII wieku wrosła znajomość literatury hiszpańskiej w Polsce. Dzięki nim w 7 lat po wydaniu oryginału (1633) pojawił się przekład Polityki Bożej Francisca de Quevedo. Początkowo interesowano się hiszpańskim piśmiennictwem politycznym i pedagogicznym, później zaś zwrócono uwagę na twórczość mistyków (Jan od Krzyża, Teresa z Ávili), która pojawiła się w Polsce za pośrednictwem Włoch. Ten mistycyzm miał wpływ na poezję Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i Sebastiana Grabowieckiego.
Po XVII aż do XVIII w. nastąpił spadek zainteresowania kulturą hiszpańską w Polsce. Wkrótce potem pojawiły się pisma Adama Kazimierza Czartoryskiego na temat teatru w Hiszpanii, a także przekłady literatury tego kraju. W początkach XIX wieku, gdy polskie oddziały służyły w armiach napoleońskich, nastawienie Hiszpanów do Polaków zmieniło się na mniej korzystne. Jednakże już po wybuchu powstania listopadowego stało się bardziej przyjazne, a samą Polskę uważano wtedy za symbol walki o wolność.
W 1820 r. Joachim Lelewel opracował Historyczną paralelę Hiszpanii z Polską w wieku XVI, XVII, XVIII, w której porównał dzieje obu krajów. Zainteresowanie Polaków Hiszpanią wzrosło w czasie wojen napoleońskich, a później pogłębiło się w latach 40. XIX wieku. Dużym zainteresowaniem towiańczycy darzyli twórczość Calderóna. W 1843 Juliusz Słowacki stworzył swobodny przekład Księcia niezłomnego (El principe constante) Calderóna[1]. W pierwszych latach XX wieku wydano w Polsce nowe przekłady twórczości Miguela de Cervantesa (Don Kichot, Nowele przykładne). O interesowaniu się literaturą hiszpańską mogą świadczyć niektóre dzieła z twórczości Tadeusza Peipera (publikował w hiszpańskim piśmie „El Sol” prace na temat literatury polskiej), Micińskiego, Władysława Reymonta, Stanisława Przybyszewskiego.
Hiszpańska wojna domowa w latach 1936–1939 odbiła się echem w literaturze polskiej i jest wspomniana w wielu utworach. W 1950 i 1955 Rafael Alberti odwiedził Polskę.
Wzajemne odwołania literackie
| okres | literatura polska | literatura hiszpańska |
|---|---|---|
| w. XVI |
|
|
| w. XVII |
|
|
| w. XVIII |
|
|
| w. XIX |
|
|
| w. XX |
|
|
| w. XXI |
|
|
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Beata Baczyńska: Książę Niezłomny. Hiszpański pierwowzór i polski przekład. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
- ↑ opublikowana na kanwie dokonanej 12.03.1622 roku kanonizacji 4 Hiszpanów (św. Izydora Oracza, św. Ignacego Loyoli, św. Franciszka Ksawerego i św. Teresy z Avila) niewielka broszura zawierająca ich życiorysy; zawiera m.in. poezje, np. poświęcone Izydorowi Oraczowi. Szerzej o kulcie św. Izydora Oracza jako o formie klerykalnej indoktrynacji, umożliwiającej feudalny wyzysk chłopów polskich, w Janusz Tazbir, Społeczne funkcja kultu Izydora "Oracza" w Polsce w XVII wieku, [w:] Przegląd Historyczny 4/63 (1955), ss. 420-444
- ↑ swoisty recycling poprzedniej sztuki, dotyczącej walk o koronę węgierską. Tym razem jednak brak konkretnych odniesień historycznych, czas akcji jest bliżej nieokreślony, wiele jest odniesień fantastycznych i fikcyjnych. Królem Polski jest "Federico", który prowadzi wojnę z królem Węgier "Henrique" i dostaje się do niewoli. Kolejny dramat, El prodigioso principe transilvano, w zasadzie już Polski nie dotyczy, choć pojawiają się sporadyczne referencje np. do Stefana Batorego, zob. Henryk Ziomek, Obraz Polski w hiszpańskim dramacie złotego wieku, [w:] Prace Polonistyczne 43 (1987), ss. 39-52
- ↑ zbiór manuskryptów pisanych o Teresie z Avila przez ss. karmelitanki z klasztoru w Krakowie, Katarzyna Kaczor-Scheitler, Wizerunek św. Teresy z Avila w osiemnastowiecznej poezji polskiej karmelitańskiej, [w:] Acta Universitatis Lodzensis. Folia Literaria Polonica 9 (2007), ss. 63-75
- ↑ bezimienna satyra szydząca zwłaszcza z hiszpańskiej pychy, motyw częsty i powtarzający się regularnie również w literaturze podróżniczej i pismach publicystycznych z XVII i XVIII wieku, por. Janusz Tazbir, Staropolskie opinie o Hiszpanach, [w:] Przegląd Historyczny 58/4 (1967), ss. 605-623
- ↑ utwór zawiera balladę Alpuhara, przedstawiającą bohaterską obronę Grenady przez Maurów przeciw atakującym Hiszpanom; podstęp i zemsta broniących się Maurów przedstawione są jako inspiracja dla Litwinów, broniących się przed Krzyżakami. Wątki hiszpańskie pojawiają się marginalnie w innych utworach Mickiewicza: Kartofli, przeróbce Don Carlosa i Księgach narodu; u Mickiewicza Hiszpania jest przedstawiona na ogół niekorzystnie, zgodnie z hiszpańską czarną legendą i liberalną wizją społeczno-polityczną: jako kraj ludzi ciemnych i despotycznych, zob. Leopold Grzegorek, Hiszpański syndrom Adama Mickiewicza, [w:] Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy 38 (1995), ss. 51-76
Bibliografia
- Stefania Ciesielska-Borkowska: Mistycyzm hiszpański na gruncie polskim, Kraków 1939.
- Maria Strzałkowa: Studia polsko-hiszpańskie (Estudios polaco-españoles), Kraków 1960.
- Gabriela Makowiecka: Po drogach polsko-hiszpańskich, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
- Gabriela Makowiecka: Polska w romantyzmie hiszpańskim, [w:] „Przegląd Humanistyczny” 1969, nr 6.
- Piotr Sawicki: Polacy a Hiszpanie. Ludzie, podróże, opinie / Los polacos y los españoles. Hombres, viajes, ideas, „Estudios Hispánicos”, III (numer monograficzny), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995.
- Piotr Sobolczyk: Tadeusza Micińskiego podróż do Hiszpanii, Toruń 2005.
- Beata Lentas: Tadeusz Peiper w Hiszpanii, Gdańsk 2011.
Linki zewnętrzne
- Polskie postrzeganie Hiszpanii w pierwszej połowie XIX wieku. hiszpania-online.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
- „Hiszpania. Wspomnienia z podróży”, czyli Hiszpania u schyłku XIX wieku w oczach Aleksandra Hirschberga. mroczna.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-21)].
Media użyte na tej stronie