Hjalmar Johansen

Hjalmar Johansen
Data i miejsce urodzenia	15 maja 1867 Skien
Data i miejsce śmierci	3 stycznia 1913 Kristiania
Przyczyna śmierci	samobójstwo
Zawód, zajęcie	polarnik, sportowiec
Narodowość	Norweg
Rodzice	Jens Johansen Antonette Falentinsdatter
Małżeństwo	Hilda Øvrum
Dzieci	Trygve Johansen Hjalmar Johansen Margit Johansen Per Johansen

Johansen w 1893 roku

Hjalmar Johansen (ur. 15 maja 1867 roku w Skien, zm. 3 stycznia 1913 roku w Kristianii) – norweski badacz polarny, uczestnik ekspedycji Fridtjofa Nansena na biegun północny z lat 1893-1896 oraz ekspedycji Roalda Amundsena na biegun południowy z lat 1910–1912.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w Skien, w regionie Telemark w Norwegii^[1]. Był drugim synem w chrześcijańskiej rodzinie liczącej piątkę dzieci^[2]. Jego ojciec, Jens Johansen^[3], był strażnikiem i oczekiwał, że Hjalmar wstąpi do akademii wojskowej^[2]. Ten postanowił jednak zostać prawnikiem i rozpoczął studia na Królewskim Uniwersytecie Fryderyka w Kristianii (dzisiejszym Oslo)^[4]. Na uczelni osiągał jednak słabe wyniki ze względu na niską frekwencję. Gdy miał 21 lat, zmarł jego ojciec, co skłoniło go do opuszczenia uczelni^[4]. Następnie pracował na stanowisku urzędniczym^[4]. Równocześnie rozpoczęła się jego kariera sportowa; realizował się przede wszystkim w gimnastyce sportowej i biegach narciarskich^[5]. W 1885 roku zwyciężył podczas mistrzostw Norwegii w gimnastyce sportowej, rozgrywanych w Frederikshald, zaś w 1889 roku zdobył w Paryżu tytuł mistrza świata w tej dyscyplinie^[1].

Wyprawa na biegun północny

W 1893 roku dołączył do ekspedycji Fridtjofa Nansena na biegun północny. Na statku „Fram” został palaczem, gdyż pozostałe stanowiska zostały już obsadzone^[5], później jednak został asystentem Sigurda Scotta-Hansena podczas jego badań meteorologicznych^[5]. Dzięki umiejętności w manewrowaniu psimi zaprzęgami, w 1895 roku podjął wspólnie z Nansenem próbę zdobycia bieguna północnego drogą lądową^[1]. Ekspedycja ta dotarła do równoleżnika 86°14’N^[5]. Podczas wyprawy polarnicy uszkodzili swoje kajaki próbując przepłynąć przez kanały w pokrywie lodowej^[6], zostali więc zmuszeni do spędzenia zimy na Ziemi Franciszka Józefa^[5]. W tym czasie został przez Nansena uratowany przed utonięciem w lodowatej wodzie oraz przeżył spotkanie z niedźwiedziem polarnym^[6]. Po powrocie do Norwegii został uznany za bohatera narodowego^[1] i mianowany na kapitana norweskiej piechoty^[5]. Opuścił jednak siły zbrojne i popadł w alkoholizm^[1]. W latach 1907-1909 uczestniczył w czterech ekspedycjach na Svalbard^[5].

Podróż na Antarktydę

W 1910 roku, na prośbę Nansena, został ponownie zabrany na pokład statku "Fram", przewożącego na Antarktydę ekspedycję Roalda Amundsena na biegun południowy^[1]. Początkowo nie znał jednak rzeczywistego celu wyprawy, myśląc – podobnie jak większość załogi – że płynie na biegun północny. O zmianie planów dowiedział się przed wypłynięciem z Madery, ostatniego portu, do którego zawinął "Fram" przed skierowaniem się na Antarktydę. Zaaprobował wówczas decyzję Amundsena i zgodził się podjąć wędrówkę na biegun południowy^[7].

Podczas pobytu w bazie Framheim na Lodowcu Szelfowym Rossa odradzał Amundsenowi wyruszenie na południe natychmiast po zakończeniu nocy polarnej. Nie udało mu się jednak przekonać dowódcy i 8 września 1911 roku wraz z siedmioma towarzyszami rozpoczął marsz w kierunku bieguna południowego^[7]. Jego obawy okazały się uzasadnione. W związku z bardzo niskimi temperaturami Amundsen zarządził 12 września powrót do bazy. Podczas drogi powrotnej Amundsen wyruszył przodem na najszybszych saniach, zaś Johansen został w tyle wraz ze znacznie mniej doświadczonym Kristianem Prestrudem^[5]. W rezultacie powrócił do bazy po zapadnięciu zmroku, w zamieci śnieżnej, kilkanaście godzin po Amundsenie. Kolejnego dnia doszło na tym tle do kłótni pomiędzy nim a dowódcą wyprawy. Został wówczas wykluczony z kolejnej próby zdobycia bieguna^[7]. Został oddany pod komendę Prestruda i wspólnie z nim oraz Jørgenem Stubberudem miał przeprowadzić eksplorację Półwyspu Edwarda VII. Podczas wyprawy tej, trwającej od 1 listopada do końca grudnia 1911 roku, Johansen, Prestrud i Stubberud zostali pierwszymi ludźmi, którzy postawili stopy na półwyspie^[7].

Po powrocie z podróży na biegun południowy Amundsena i dopłynięciu ekspedycji na Tasmanię, Johansen został zdymisjonowany przez Amundsena i odesłany do Norwegii na innym statku^[5]. Po powrocie do ojczyzny zorientował się, że jego dokonania nie zostały wymienione w relacji z podróży^[7]. W 1912 roku odebrał jednak za uczestnictwo w wyprawie Złoty Medal Bieguna Południowego (norw. nynorsk Sydpolsmedaljen), ustanowiony przez króla Haakona VII z okazji sukcesu wyprawy Amundsena^[7].

Śmierć

Po powrocie z Antarktydy Johansen popadł w depresję i alkoholizm, zaś 3 stycznia 1913 roku popełnił samobójstwo w swoim mieszkaniu, w Kristianii^[1].

Przypisy