Homonim kompetencyjny

Homonim kompetencyjny[1] – jest to jednostka leksykalna, która w trakcie rozwoju języka nie zmieniła swojej formy fonetycznej i graficznej, a aktualna kompetencja językowa użytkowników języka sprawia, że błędnie rozumieją jej znaczenie. Termin stworzony przez Bożenę Sieradzką-Baziur.

Klasycznym przykładem jest średniowieczny zwrot wodzić na pokuszenie z Modlitwy Pańskiej mający znaczenie: poddawać próbie

Otcze nasz,... nie wodzi nas na pokuszenie (Ojcz 4. 6. 7. 15. 19: <w>wodzi w pokuszenie, 18:  <w>wodź, w pokuszenie) Ojcz 1–3. 8–12. 14. 16. 17.

Wyraz pokuszenie oznaczał w średniowieczu ‘próbę’, sens modlitwy odnosi się tego, aby Bóg nie dopuszczał sytuacji, która mogłaby wykazać, że jesteśmy za słabi, aby tej próbie sprostać. Współcześni użytkownicy języka zwrot wodzić na pokuszenie odczytują jako ‘kusić’. Zgodnie z tym błędnym rozumieniem Bóg jest tym, który kusi, a to jest niezgodne z teologią.  Mając tego świadomość, tłumacze  Biblii Tysiąclecia oddali znaczenie tego fragmentu w sposób następujący: i nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie[2][3].

Przypisy

  1. ↑ Por. Bożena Sieradzka-Baziur, Semantyka historyczna – ujęcie językoznawcze, w druku.
  2. ↑ Por. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, Poznań 1991
  3. ↑ Słownik Pojęciowy Języka Staropolskiego http://spjs.ijp-pan.krakow.pl/