Horodenka

Horodenka
Городенка
ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 iwanofrankiwski

Rejon

kołomyjski

Populacja (2018)
• liczba ludności


9 225[1]

Nr kierunkowy

+380

Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego
Mapa konturowa obwodu iwanofrankiwskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Horodenka”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia48°40′N 25°30′E/48,666667 25,500000
Portal Ukraina

Horodenka (ukr. Городенка) – miasto w rejonie kołomyjskim, w obwodzie iwanofrankowskim, na Ukrainie. Historycznie leży na Pokuciu. Do 2020 stolica rejonu horodeńskiego.

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy[2].

Demografia

  • 1800: ponad 5 tys. mieszkańców[3];
  • 1870: 8824 mieszkańców, w tym 4726 grekokatolików, 3157 żydów, 857 rzymskich katolików, 78 Ormian;
  • 1880: 10227 mieszkańców;
  • 1900: 11613 mieszkańców, w tym 4255 Żydów[4];
  • 1921: 10054 mieszkańców, w tym 5390 Ukraińców, 3081 Żydów, 1571 Polaków[5];
  • 1931: 12303 mieszkańców[5];
  • 1939: 14 tys. mieszkańców[5], w tym 3750 Żydów[6];
  • 1989: 12 600 mieszkańców[7]
  • 2013: 9386 mieszkańców[8].

Historia

Dawny polski herb Horodenki

Pierwsza pisemna wzmianka o Horodence jako wsi zamieszkanej przez rolników i rzemieślników pochodzi z 1195 roku. W XVI wieku w Horodence osiedlili się pierwsi Żydzi, w XVII wieku - pierwsi Ormianie. Po otrzymaniu z rąk króla Jana II Kazimierza Wazy w 1668 roku prawa magdeburskiego i uzyskaniu przywilejów w handlu i rzemiośle od Potockich w 1743 roku, Żydzi wygrali w mieście rywalizację z Ormianami[3].

Pod panowaniem austriackim od 1772 r., początkowo w powiecie tyśmienickim cyrkułu halickiego[9], od 1786 r. w cyrkule zaleszczyckim[10], następnie jako miasto powiatowe. 22 maja 1862 r. doszło do wielkiego pożaru Horodenki, w wyniku którego doszczętnie spłonęło 21 domostw[11].

W II Rzeczypospolitej - stolica powiatu w województwie stanisławowskim.

W okresie międzywojennym Horodenka była siedzibą komisariatu Straży Celnej "Horodenka".

We wrześniu 1939 w miejscowości stacjonowały 216. i 217. eskadry bombowe[12]. oraz 16 Eskadra Towarzysząca[13].

Podczas okupacji niemieckiej doszło do całkowitej zagłady Żydów w Horodence. 5 lipca 1941 (zajęcie miasta przez wojska węgierskie) ludność ukraińska urządziła pogrom polegający na grabieży mienia żydowskiego. Pierwszą masową egzekucję Żydów Horodenki przeprowadziło 4 grudnia 1941 gestapo z Kołomyi rozstrzeliwując 2,6 tys. ludzi, w tym 1 tys. dzieci, w lesie między wsiami Siemakowce i Michalcze. Między grudniem 1941 a wrześniem 1942 istniało w Horodence getto, do którego dosiedlono Żydów z sąsiednich miejscowości oraz Żydów węgierskich. Getto zlikwidowano drogą kolejnych egzekucji i deportacji. Ł.M. Sołowka ocenia, że w Horodence i okolicy zabito 3250 Żydów, pozostali w liczbie około 2 tys. zginęli w obozie śmierci w Bełżcu i w Kołomyi[4][6].

25 marca 1944 miasto ponownie zajęła Armia Czerwona[6]. W kwietniu i czerwcu 1944 Horodenka przeszła ciężkie bombardowania Luftwaffe, straty w ludziach wyniosły setki osób. W 1945 roku polska ludność miasta została ekspatriowana do Polski[5].

Zabytki

Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Teatynów w Horodence
Kościół ormiański

Ludzie związani z Horodenką

  • Mikołaj Bazyli Potocki
  • Jan Jerzy Pinzel
  • Bernard Meretyn
  • Leon Rutkowski-Koczur (1893-1940), major saperów Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, do 1939 zamieszkiwał w Horodence, ofiara zbrodni katyńskiej.
  • Kazimierz Roszko - ksiądz katolicki, trirytualista, armenista, w l. 1942 - 1945 proboszcz parafii ormiańskiej w Horodence.

Ludzie urodzeni w Horodence

Sport

Do 1939 roku w mieście funkcjonował klub piłkarski Strzelec Horodenka.

Pobliskie miejscowości

Przypisy

  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.36
  2. Horodenka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-10].
  3. a b Historia miejscowości. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-31]. (pol.).
  4. a b Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-31]. (pol.).
  5. a b c d Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie stanisławowskim 1939-1946, Wydanie I, ISBN 978-83-85865-13-1, s. 111-112
  6. a b c Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 229-230
  7. Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
  8. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.65
  9. Carte nouvelle des Royaumes de Galizie et Lodomerie avec le District de Bukowine, Augsburg po 1772
  10. Carte Generale de l'Atlas des Roiaumes Galicie et Lodomerie divisés en 19 Cercles avec la Buckowina, 1786
  11. „Czas” nr 128, Kraków, 5 czerwca 1862, str. 3.
  12. Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 196. ISBN 83-206-0795-7.
  13. Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 352. ISBN 83-206-0795-7.
  14. Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, str. 98
  15. Elżbieta Łysakowska, Kościoły Archidiecezji Lwowskiej - HORODENKA, ordynariat.ormianie.pl [dostęp 2022-11-02] (pol.).
  16. Andrzej Betlej: Kilka uwag na temat architekta lwowskiego Marcina Urbanika. W: Modus. Prace z Historii sztuki. T. 3. Kraków, 2002, s. 12. ISSN 1641-9715.
  17. Poczet dyrektorów
  18. Ćwierćwiecze pracy nauczycielskiej. „Nowości Illustrowane”. 13, s. 8–9, 28 marca 1914.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Flag of Ivano-Frankivsk Oblast.svg
Flag of Ivano-Frankivsk Oblast, (Ukraine)
Coat of Arms of Ivano-Frankivsk Oblast.svg
Coat of arms of Ivano-frankivsk region in SVG
COA of Horodenka.png
Coat of arms of Horodenka in the Ivano-Frankivsk Oblast Ukraine.
Ivano-Frankivsk location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Ивано-Франковской области с 17 июля 2020 года
Horodenka.kostel.jpg
Autor: https://m-a-d-m-a-x.livejournal.com/460848.html, Licencja: CC BY-SA 4.0
Костел непорочного зачаття пречистої діви Марії та Монастриська резиденція в м. Городека