Horst Wessel

Horst Wessel

(c) Bundesarchiv, Bild 119-0025B / CC-BY-SA 3.0
Data i miejsce urodzenia	9 października 1907 Bielefeld
Data i miejsce śmierci	23 lutego 1930 Berlin
Odznaczenia

Horst Ludwig Wessel (ur. 9 października 1907 w Bielefeld, zm. 23 lutego 1930 w Berlinie) – niemiecki nazista, SA-Sturmführer i autor tekstu do pieśni Horst-Wessel-Lied, która wkrótce po mordzie dokonanym na autorze została oficjalnym hymnem partyjnym NSDAP i w latach 1933–1945 była śpiewana jako nieoficjalny hymn zamiast hymnu państwowego.

Życiorys

Wessel urodził się w Bielefeld w Westfalii w Niemczech jako syn luterańskiego pastora dra Wilhelma Ludwiga Georga Wessela i jego małżonki Margarety (z d. Richter).

W 1913 przeprowadził się z rodziną do Berlina. Chociaż później był przedstawiany przez przeciwników jako niepiśmienny bandyta, Wessel ukończył Volksschule des Köllnischen Gymnasiums (szkoła podstawowa), potem uczęszczał do gimnazjum w Königstadt, a w ostatnim roku do gimnazjum w Luisenstadt, gdzie zdał maturę.

Horst Wessel, którego ojciec był zwolennikiem konserwatywnej Deutschnationale Volkspartei (DNVP), był politycznie aktywny od wczesnego wieku. Od 1923 był członkiem organizacji „Bismarck-Bund”, związku młodzieży prawicowo-konserwatywnej partii DNVP. Niebawem został miejscowym liderem i brał udział w ulicznych walkach z młodzieżą socjaldemokratów i komunistów. W tym samym roku wstąpił do prawicowo ekstremalnego związku „Wiking-Bund” pod przewodnictwem byłego oficera marynarki Hermanna Ehrhardta, który to związek był ideowym następcą zakazanej w 1922 organizacji „Organisation Consul”. W kwietniu 1926 Wessel zaczął studia prawnicze na berlińskim Friedrich-Wilhelm Universität (obecnie Humboldt Universität). Został członkiem korporacji studenckiej Corps Normannia w Berlinie i Corps Alemannia w Wiedniu. Po zakazie działalności organizacji „Wiking-Bund” wstąpił do SA oraz do NSDAP. Jego zadania polegały głównie na obchodzeniu barów i kawiarni wokół Alexanderplatz i pozyskiwaniu nowych sympatyków oraz członków do wymienionych organizacji i tworzeniu grup młodzieżowej organizacji Hitlerjugend. Kiedy w styczniu 1928 władze miejskie Berlina, usiłując ukrócić potyczki uliczne zakazały działania SA, Wessel, którego dostrzegł sam Joseph Goebbels, został wysłany do Wiednia w celu organizowania tam ruchu młodych nazistów. Po powrocie do Niemiec organizował brutalne ataki na działaczy robotniczych, w tym na kwaterę główną partii komunistycznej w dzielnicy Friedrichshain w Berlinie.

W październiku 1928 Wessel przerwał po czterech semestrach swoje studia prawnicze i poświęcił się zupełnie ruchowi nazistowskiemu w służbie SA. Utrzymywał się z prac dorywczych, pracując między innymi jako taksówkarz i jako kopacz przy budowie metra. Ze względu na swe zdolności organizatorskie i oratorskie oraz swą jawną gotowość do przemocy, stał się wkrótce najbardziej znanym nacjonalistycznym agitatorem w Berlinie.

Wessel był uzdolniony muzycznie. Grał na oboju, założył kapelę SA, która grała podczas parad i spotkań SA i przyciągała nowych zwolenników. Na początku 1929 gazeta NSDAP „Der Angriff” (pol. „Atak”) wydawana przez berlińskiego gauleitera (szefa okręgu partyjnego) Josepha Goebbelsa, opublikowała wiersz Wessela pod tytułem Der Unbekannte SA-Mann (Nieznany SA-man), który później z ludową melodią znany był jako Horst-Wessel-Lied. Od 1 maja 1929 jako „Truppführer” organizował pracę SA w berlińskiej dzielnicy Friedrichshain. W tym robotniczym rejonie żyło wielu komunistów, członków Komunistycznej Partii Niemiec, z którymi SA ścierała się w potyczkach ulicznych. Wessel poznał osiemnastoletnią prostytutkę Ernę Jänicke, która pod jego wpływem porzuciła prostytucję. Komuniści bezpodstawnie wskazywali Wessela jako sutenera. We wrześniu 1929 Horst i Erna zamieszkali wspólnie. 14 stycznia 1930 roku miała miejsce gwałtowna kłótnia (o niezapłacony czynsz) między Erną Jänicke a wynajmującą jej mieszkanie panią Salm, wdową po członku KPD. Salm zwróciła się o interwencję do lokalnych komunistów. Wieczorem tego dnia ktoś zapukał do drzwi. Wessel otworzył. Napastnik Albrecht Höhler (1898–1933), członek organizacji Roter Frontkämpferbund (RFB) strzelił Wesselowi w twarz z parabellum kal. 9 mm. Ranny został wprawdzie przewieziony natychmiast do szpitala, ale zmarł tam 23 lutego 1930.
KPD stanowczo odrzucała jakąkolwiek winę za to przestępstwo i twierdziła, że chodziło tu tylko o prywatny spór pomiędzy wynajmującą i najemcami. Można również przypuszczać, że doszło do rewanżu komunistów na Wesselu, ponieważ tego samego dnia kilka godzin przedtem został zamordowany przez SA-manów 17-letni komunista Camillo Ross, w co mógł być zamieszany Wessel jako dowódca SA i znana osobistość miejscowego NSDAP.

Wielokrotnie przedtem karany Albrecht Höhler i jego kompani zostali wkrótce po napadzie aresztowani. Höhler został za to przestępstwo skazany na 6 lat i miesiąc więzienia. Pozostali otrzymali kary w zawieszeniu. Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 Höhler został podczas transportu więźniów przez SA-manów odprowadzony i rozstrzelany.

Natychmiast po śmierci Wessela Joseph Goebbels, szef nazistowskiej propagandy, ogłosił Horsta Wessela męczennikiem za narodowy socjalizm. Wśród jego zasług podnoszono między innymi, że miał jakoby wyciągnąć Ernę Jänicken z prostytucji przez wciągnięcie jej do partii nazistowskiej. Komuniści z kolei przedstawiali obraz Wessela jako sutenera. Wesselowi urządzono uroczysty pogrzeb, przerwany przez komunistów, którzy zaatakowali procesję kamieniami. To na tym pogrzebie po raz pierwszy publicznie odśpiewano Horst-Wessel-Lied. W pogrzebie Wessela wzięło udział 30 000 ludzi, w tym August Wilhelm Hohenzollern, syn ostatniego niemieckiego cesarza Wilhelma II^[1]. Naziści jeszcze przed dojściem do władzy uczynili z Wessela swego męczennika i wykorzystali go do celów propagandowych. Stał się bohaterem SA. Pieśń Die Fahne hoch (Horst-Wessel-Lied) była, zaraz po oficjalnym hymnie Niemiec Das Lied der Deutschen (Deutschland, Deutschland über alles), najczęściej śpiewaną pieśnią na uroczystościach państwowych^[1]. Po przejęciu władzy przez nazistów dzielnica Berlina Friedrichshain została przemianowana na Horst-Wessel-Stadt i nosiła tę nazwę do 1945 r. Szpital, w którym zmarł Wessel, został również nazwany jego imieniem. Bülowplatz w Berlinie, tamtejsza stacja metra, 18. ochotnicza dywizja grenadierów pancernych Waffen-SS, szkoły i wiele innych zostało przemianowanych na cześć Wessela. Znany pisarz Hanns Heinz Ewers napisał powieść Horst Wessel wydaną w Stuttgarcie w 1932. Jego imieniem nazwano także trójmasztowy bark, który został zbudowany w 1936 roku w Hamburgu jako szkolny okręt Niemieckiej Marynarki Wojennej. Po II wojnie statek przejęła Straż Wybrzeża Stanów Zjednoczonych (ang. United States Coast Guard – USCG), pod banderą której pływa pod nazwą USCGC Eagle.

Przypisy

Bibliografia

• Thomas Oertel: Horst Wessel: Untersuchung einer Legende. Böhlau: 1988, s. 202. ISBN 978-3412064877. (niem.)
• Daniel Siemens: The Making of a Nazi Hero: The Murder and Myth of Horst Wessel. I.B. Tauris, 2013, s. 336. ISBN 978-1780760773. (ang.)