Hotel Savoy w Warszawie

Hotel Savoy

Widok fasady od strony Nowego Światu, ok. 1905 roku
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Nowy Świat 58
Typ budynku	hotel
Styl architektoniczny	secesja
Architekt	Bronisław Colonna-Czosnowski
Kondygnacje	8
Rozpoczęcie budowy	1904
Ukończenie budowy	1905
Ważniejsze przebudowy	lata 50. XX wieku
Pierwszy właściciel	Stanisław Fok
Kolejni właściciele	Stanisław i Józef Karsz (1907-) Władysław Boquet (1930)
Plan budynku
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Hotel Savoy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Hotel Savoy
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Hotel Savoy
52°14′07,44″N 21°01′07,40″E/52,235400 21,018722

Tablice na budynku

Hotel Savoy – hotel, który znajdował się w Warszawie przy ul. Nowy Świat 58. Jeden z największych i najbardziej okazałych hoteli przedwojennej Warszawy, a także jedyny w pełni secesyjny budynek przy Nowym Świecie^[1].

Hotel, wybudowany w 1905 przez Stanisława Foka, w krótkim czasie stał się jednym z popularniejszych w Warszawie, jeszcze w latach 20. XX wieku zaliczano go do kategorii pierwszorzędnych^[2]. Posiadał 56 pokoi. Wnętrze zdobiły młodopolskie freski Emila Lindemana i witraże Franciszka Białkowskiego.

W latach 20. XX wieku w hotelu otwarto pierwszy w dziejach Warszawy dansing – jedno z pierwszych miejsc w historii miasta, do którego wstęp miały także samotne kobiety. Po II wojnie światowej wypalony budynek skrócono do dwóch pięter, a jego elewację skuto i zastąpiono klasycyzującą elewacją socrealistyczną. Budynek przestał pełnić funkcje hotelowe, jest m.in. siedzibą Wyższej Szkoły Dziennikarskiej.

Historia

Budynek powstał w latach 1904–1905 w miejscu niewielkiej kamieniczki z drugiej połowy XVIII wieku^[3]. Budynek pod adresem Nowy Świat 58 mieści się w pobliżu skrzyżowania tej ulicy z Ordynacką^[4], na działce o numerze hipotecznym 1311^[5]. W początkach XX wieku nie był to adres szczególnie prestiżowy, nowo wybudowaną kamienicę otaczały zaniedbane klasycystyczne kamieniczki, a na jej zapleczu mieściło się kilka drewnianych ruder^[4].

Koszt budowy i wykończenia był tak duży, że pierwszy właściciel niemal zbankrutował, a dodatkową komplikacją dla inwestora były wydarzenia rewolucji 1905 roku^[2]. Dlatego już w 1907 budynek hotelu trafił na licytację; sprzedano go za sumę 165 tysięcy ówczesnych rubli^[3]. Nowymi nabywcami byli Stanisław i Józef Karszowie^[3][6].

Współczesny widok przebudowanej kamienicy dawnego hotelu

W restauracji na początku lat 20. XX wieku ajent Szymański urządził pierwszy w Warszawie dansing^[4]. Lokal ten odegrał znaczącą rolę w życiu miasta^[4], bowiem był pierwszym lokalem, do którego mogły wstępować także samotne kobiety, bez ryzyka, że zostaną uznane za prostytutki^[7]. W latach 20., obok pobliskiego Café Clubu (Nowy Świat 13) i Paradisu (Nowy Świat 3), był to najpopularniejszy lokal rozrywkowy w Warszawie^[8]. W latach 30. dansing zamieniono na nocny klub Cordial z muzyką na żywo^[3].

W pierwszych dniach niemieckiej okupacji Warszawy hotelowy sejf został zarekwirowany przez Lothara Beutela, szefa Einsatzgruppe IV nazistowskiej Sicherheitspolizei, który wypełnił go zrabowanymi ludności cywilnej podczas kampanii wrześniowej dewizami i dobrami luksusowymi, a następnie przesyłał samolotem do Niemiec walizy wypełnione kosztownościami^[9]. 23 października 1939 został odwołany ze stanowiska i zdegradowany przez Heinricha Himmlera za „kradzież własności państwowej”, a po kilku tygodniach aresztowany w Monachium i wysłany do obozu koncentracyjnego Dachau, skąd jednak po pewnym czasie został wypuszczony i powrócił do służby w SS^[9]. Jego miejsce zajął Josef Meisinger^[9].

Kamienica przetrwała II wojnę światową i zniszczenie Warszawy w niemal niezmienionym stanie^[10], choć w 1939 została nieznacznie uszkodzona podczas niemieckiego oblężenia Warszawy^[11], a w czasie powstania warszawskiego jej wnętrza strawił pożar^[1]. Podczas powojennej odbudowy Nowego Światu zdecydowano jednak o zrównaniu stojących przy tej ulicy domów do tej samej wysokości, a także o ujednoliceniu ich fasad^[2][3]. Dlatego we wczesnych latach 50. XX wieku budynek dawnego hotelu obniżono z pięciu kondygnacji do dwóch (oficyny do trzech), skuto także secesyjną fasadę i zastąpiono ją gładką połacią tynku urozmaiconą jedynie drobnymi klasycyzującymi socrealistycznymi detalami^[2][3][1]. Oryginalny wystrój przetrwał jedynie na elewacji od strony podwórza^[10][3]. Zachowała się także pewna ilość detali wystroju wewnętrznego.

Na parterze działał także przez pewien czas, nawiązujący do dawnego hotelu nazwą i wystrojem, klub nocny Savoy Hotel. Obecnie w budynku mieści się siedziba m.in. Wyższej Szkoły Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza^[10]

Architektura

Autorem projektu był absolwent Politechniki Drezdeńskiej Bronisław Colonna-Czosnowski^[1] a inwestorem Stanisław Fok^[5]. Dla architekta był to pierwszy samodzielnie zrealizowany projekt obiektu hotelowego, choć już wcześniej zgłosił on swój projekt na konkurs mający wyłonić architekta warszawskiego Hotelu Bristol, a następnie był jednym z asystentów Henryka Marconiego podczas jego budowy^[12].

Savoy budowany był od razu z myślą o przeznaczeniu hotelowym, choć jego projekt nastręczał pewne trudności, bowiem hotel powstał na stosunkowo wąskiej i nieforemnej działce o powierzchni zaledwie 466 metrów kwadratowych^[12]. W budynku głównym, a także w bocznej (południowej) i tylnej (wschodniej) oficynie o tej samej wysokości co budynek frontowy, mieściło się ok. 60 pokojów dla gości^[3]. Budynek zyskał liniowo-geometryczne, wyraźnie secesyjne cechy wystroju, tak wewnętrznego, jak i elewacji^[4][3]. Tę ostatnią zdobiły młodopolskie ornamenty w postaci wydłużonych łodyg tropikalnych roślin autorstwa malarza Emila Lindemana^[4]. Część okien restauracyjnych na piętrze oraz okien restauracyjnej werandy zdobiły witraże autorstwa Franciszka Białkowskiego^[13][14][1]. Secesyjne motywy zdobiły także pokrywające ściany restauracji boazerie^[1].

Budynek liczył osiem kondygnacji^[12]. W podziemiu budynku głównego mieściły się magazyny restauracji i hotelu, a od strony podwórza – kotłownia centralnego ogrzewania i silnik zasilający prądnicę elektryczną^[12]. Na parterze hotelu mieścił się sklep konfekcji męskiej, uznawany za jeden z lepszych w mieście^[4], a także główne wejście do hotelu z drzwiami obrotowymi oraz wejście dla służby i zaopatrzenia, z dostępem do windy towarowej^[12]. W głębi holu znajdowała się spiralna klatka schodowa, w środku której zamontowano elektryczną windę osobową^[12]. Na parterze przewidziano także miejsce na recepcję hotelową, poczekalnię, czytelnię, szatnię, gabinety restauracyjne dla ok. 20 gości, biura hotelu i toalety^[12].

Widok ogólny sali restauracyjnej

Powyżej, na piętrze (technicznie rzecz ujmując – na antresoli, czy jak pisano w czasach budowy hotelu – międzypiętrzu), na wysokości 5,20 metra nad poziomem ulicy, ulokowano hotelową restaurację^[12]. Sala główna miała powierzchnię użytkową ok. 200 metrów kwadratowych. Na tym samym poziomie znalazły się także zmywalnie, pomieszczenia gospodarcze, bufet, toalety, a także stanowisko elektrycznych wind dowożących potrawy z kuchni^[12]. Poza obrys budynku, na półtora metra, wystawała ciągnąca się na całą szerokość budynku przeszklona weranda z kutego żelaza^[12]. Wystroju sali głównej dopełniało 250 żarówek elektrycznych^[12].

W pomieszczeniu przyległym do głównej sali restauracyjnej umieszczono salę konferencyjną, wykorzystywaną także jako sala rezerwowa dla gości na wypadek wyjątkowo licznej imprezy^[12]. W sumie we wszystkich pomieszczeniach restauracji na parterze i antresoli restauracja mogła podjąć naraz ok. 250 gości^[12].

Wnętrze jednego z pokojów na ilustracji „Przeglądu Technicznego” z 1906 roku

Powyżej restauracji, na I piętrze, pomieszczono 11 pokojów hotelowych (numerów, jak nazywano je w ówczesnej polszczyźnie), w tym jeden apartament od frontu, z osobnym przedpokojem i alkową, urządzony w stylu Ludwika XV^[12]. Poza nimi na piętrze znalazły się także toalety, łazienki z wannami i prysznicami oraz pokój służbowy dla pokojowych^[12]. Jeden z pokojów miał osobną łazienkę z wanną, goście pozostałych korzystali ze wspólnych łazienek^[12]. Piętra II i III urządzone były tak samo, jak pierwsze^[12].

Na piętrze IV, poza pokojami dla gości hotelu, znalazły się także kuchnia restauracji wyposażona w trzy windy elektryczne: dwie do dowozu potraw do sal restauracyjnych i trzecia obsługująca piętra hotelowe, gabinety na parterze i mniejszą salę przyległą do głównej sali restauracyjnej^[12]. Dzięki takiemu rozwiązaniu miano uniknąć problemu wąskiego gardła w sytuacji większego niż zwykle obłożenia^[12]. Na najwyższej, ósmej kondygnacji, a właściwie na zaadaptowanym poddaszu, mieściły się jadalnie i toalety dla personelu, maszynownie wind, pomieszczenia dla służby i skład mebli^[12].

Zobacz też

• Hotel Savoy

Przypisy

Bibliografia

• NataliaN. Bet NataliaN., Tu znajdował się pierwszy dansing, na który mogły przyjść kobiety bez towarzystwa mężczyzn, „Gazeta Wyborcza: Metro”, 12 lipca 2016 [dostęp 2016-07-12]  (pol.).
• ZenonZ. Błądek ZenonZ., TadeuszT. Tulibacki TadeuszT., Dzieje krajowego hotelarstwa: od zajazdu do współczesności : fakty, obiekty, ludzie, ALBUS, 2003, ISBN 978-83-89284-02-0 [dostęp 2016-07-13]  (pol.).
• JohnJ. Christopher JohnJ., CampbellC. McCutcheon CampbellC., 1939: The Second World War in Photographs, Amberley Publishing Limited, 30 sierpnia 2014, ISBN 978-1-4456-2197-5 [dostęp 2016-07-15]  (ang.).
• DanutaD. Czapczyńska-Kleszczyńska DanutaD., Działalność Franciszka Białkowskiego i Władysława Skibińskiego. Przyczynek do badań nad dziejami warszawskich pracowni witrażowniczych, „Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej”, V (2012), 2012 [dostęp 2016-07-13]  (pol.).
• PiotrP. Głogowski PiotrP., Hotel "Savoy", [w:] Portal miłośników przedwojennej Warszawy [online], www.warszawa1939.pl, 2012 [dostęp 2016-07-12]  (pol.).
• P. T., Hotel Savoy w Warszawie, „Przegląd Techniczny”, Jakób Heilpern (red. odp.), 19 (XLIV), Warszawa: Maurycy Wortman, 10 maja 1906 [dostęp 2016-07-13] .
• AndrzejA. Jeżewski AndrzejA., Warszawa na starej fotografii, Wydawn. Artystyczno-Graficzne [RSW "Prasa"], 1960, OCLC 7158281 [dostęp 2016-07-12]  (pol.).
• Jerzy S.J.S. Majewski Jerzy S.J.S., TomaszT. Markiewicz TomaszT., Hotel Savoy, „Gazeta Stołeczna”, 46, 24 lutego 1994, s. 4 [dostęp 2016-07-12]  (pol.).
• Jerzy S.J.S. Majewski Jerzy S.J.S., Nowy Świat przed wojną, „Gazeta Stołeczna”, 12 maja 2005 [dostęp 2016-07-13] .
• Jerzy S.J.S. Majewski Jerzy S.J.S., Nowy Świat od podwórka, „Gazeta Stołeczna”, 2015 [dostęp 2016-07-12]  (pol.).
• RonR. Nowicki RonR., Warsaw: the cabaret years, seria Mazal Holocaust Collection, San Francisco: Mercury House, 1992, ISBN 978-1-56279-030-1, OCLC 25832778 [dostęp 2016-07-15]  (ang.).
• CarstenC. Schreiber CarstenC., Elite im Verborgenen: Ideologie und regionale Herrschaftspraxis des Sicherheitsdienstes der SS und seines Netzwerks am Beispiel Sachsens, seria Studien zur Zeitgeschichte (Institut für Zeitgeschichte), T. 77, München: Oldenbourg, 2008, ISBN 978-3-486-70654-3, OCLC 232123786 [dostęp 2016-07-15]  (niem.).
• StanisławS. Szenic StanisławS., JózefJ. Chudek JózefJ., Najstarszy szlak Warszawy, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955  (pol.).