Hrabstwa Anglii

Hrabstwa Anglii (ang. counties) – jednostki podziału terytorialnego Anglii wykorzystywane na przestrzeni dziejów dla potrzeb administracyjnych, sądowniczych, politycznych oraz geograficznych. Ustanowione w XI wieku przez Normanów, hrabstwa wywodzą się od funkcjonujących już w czasach anglosaskich jednostek zwanych shire^[1][2]. Współcześnie pojęcie hrabstwa może odnosić się do hrabstw metropolitalnych i niemetropolitalnych – jednostek podziału administracyjnego drugiego rzędu oraz hrabstw ceremonialnych mających znaczenie głównie geograficzne.

Hrabstwa historyczne

(c) Dr Greg, CC BY-SA 3.0

Historyczne hrabstwa Anglii

Hrabstwa historyczne (ancient counties) to dawne jednostki podziału terytorialnego Anglii, których granice zaczęły kształtować się w średniowieczu. Funkcjonowały one do 1889 roku, gdy ustawą Local Government Act 1888 powołano hrabstwa administracyjne (administrative counties), których granice w znacznej mierze odpowiadały wcześniejszemu podziałowi i przetrwały do 1974 roku. Hrabstwa te przez wieki, poza pełnieniem funkcji administracyjnych, stanowiły istotny element tożsamości kulturowej ich mieszkańców oraz miały znaczenie geograficzne.

Łącznie w Anglii istniało 39 hrabstw historycznych, choć pomiędzy XVI a XX wiekiem za 40. hrabstwo uważane było czasem walijskie hrabstwo Monmouthshire^[3]. Wiele z nich przetrwało do dnia dzisiejszego jako hrabstwa administracyjne lub ceremonialne, jednak często w znacznie zmienionych granicach.

Hrabstwa administracyjne

The Equalizer, Dr Greg and Nilfanion. Contains Ordnance Survey data © Crown copyright and database right 2010, CC BY-SA 4.0

Podział administracyjny Anglii w 2019:
hrabstwa niemetropolitalne – kolor różowy,
hrabstwa metropolitalne – jasnozielony,
jednostki typu unitary authority – zielony,
Wielki Londyn – pomarańczowy

Hrabstwa administracyjne stanowią drugi, po regionach, szczebel podziału administracyjnego Anglii, ustanowiony w 1974 roku ustawą Local Government Act 1972. Wyróżnia się wśród nich hrabstwa metropolitalne (metropolitan counties), obejmujące swoim obszarem większe aglomeracje miejskie oraz niemetropolitalne (non-metropolitan counties) na pozostałych obszarach. Zadania powierzone władzom hrabstw obejmują m.in. planowanie strategiczne, zapewnianie edukacji i pomocy społecznej, utrzymywanie bibliotek, policji, straży pożarnej, transportu publicznego oraz dróg.

W momencie powołania hrabstw w 1974 roku obejmowały one cały obszar Anglii z wyjątkiem regionu Wielkiego Londynu oraz wysp Scilly. W 1986 roku zlikwidowane zostały władze w hrabstwach metropolitalnych, a ich kompetencje przejęte zostały przez znajdujące się niżej w hierarchii dystrykty metropolitalne, choć formalnie hrabstwa te nadal pozostają jednostkami administracyjnymi. Miejsce hrabstw niemetropolitalnych w znacznej części kraju zajęły natomiast jednostki typu unitary authority, które, łącząc w sobie kompetencje hrabstw oraz dystryktów niemetropolitalnych, zastąpiły na obszarach, gdzie je powołano, dwustopniowy podział administracyjny. Pierwsza jednostka tego typu – Isle of Wight – powstała w 1995 roku.

Obecnie (2021) w Anglii znajdują się 24 hrabstwa niemetropolitalne, 6 metropolitalnych oraz 58 jednostek typu unitary authority.

Hrabstwa ceremonialne

(c) Dr Greg, CC BY-SA 3.0

Ceremonialne hrabstwa Anglii

Hrabstwa ceremonialne (ceremonial counties) to obszary, których granice zdefiniowane zostały w ustawie Lieutenancies Act 1997 i którym przydzieleni zostali ich administratorzy znani jako Lord-Lieutenant. Funkcja ta istniała już w średniowieczu, jednak aż do reformy administracyjnej w 1996 roku granice tych obszarów były tożsame, z nielicznymi wyjątkami, z granicami hrabstw administracyjnych. Jednostki te są obecnie powszechnie używane w kontekście geograficznym.

W odróżnieniu od hrabstw administracyjnych pokrywają one cały obszar Anglii, łącznie z Wielkim Londynem i wyspami Scilly. Hrabstwa ceremonialne obejmują zwykle hrabstwo administracyjne o tej samej nazwie oraz przylegające do niej jednostki typu unitary authority. Rzadziej – pojedyncze hrabstwo administracyjne lub jedną bądź kilka jednostek typu unitary authority.

Obecnie w Anglii istnieje 48 hrabstw tego typu.

Lista hrabstw

Hrabstwo	Historyczne	Administracyjne				Ceremonialne
	do 1889	1889-1965	1965-1974	1974-1998	1998-obecnie	1998-obecnie
Avon				(do 1996)
Bedfordshire					(do 2009)
Berkshire
Buckinghamshire					(do 2020)
Cambridgeshire
Cambridgeshire and Isle of Ely
Cheshire					(do 2009)
City of Bristol
City of London
Cleveland				(do 1996)
Kornwalia (Cornwall)					(do 2009)
County of London
Cumberland
Kumbria (Cumbria)
Derbyshire
Devon
Dorset					(do 2019)
Durham					(do 2009)
East Riding of Yorkshire
East Suffolk
East Sussex
Essex
Gloucestershire
Wielki Londyn (Greater London)
Wielki Manchester (Greater Manchester)				(metropolitalne)	(metropolitalne)
Hampshire
Hereford and Worcester
Herefordshire
Hertfordshire
Humberside				(do 1996)
Huntingdon and Peterborough
Huntingdonshire
Isle of Ely
Isle of Wight				(do 1995)
Kent
Lancashire
Leicestershire
Lincolnshire		[4]	[4]
Lincolnshire, Parts of Holland
Lincolnshire, Parts of Kesteven
Lincolnshire, Parts of Lindsey
Merseyside				(metropolitalne)	(metropolitalne)
Middlesex
Norfolk
North Riding of Yorkshire
North Yorkshire
Northamptonshire					(do 2021)
Northumberland					(do 2009)
Nottinghamshire
Oxfordshire
Soke of Peterborough
Rutland
Shropshire					(do 2009)
Somerset
South Yorkshire				(metropolitalne)	(metropolitalne)
Staffordshire
Suffolk
Surrey
Sussex
Tyne and Wear				(metropolitalne)	(metropolitalne)
Warwickshire
West Midlands				(metropolitalne)	(metropolitalne)
West Riding of Yorkshire
West Suffolk
West Sussex
West Yorkshire				(metropolitalne)	(metropolitalne)
Westmorland
Wiltshire					(do 2009)
Worcestershire
Yorkshire		[5]	[5]

Zobacz też

• hrabstwa Szkocji

Przypisy

Bibliografia

• county, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2011-06-25]  (ang.).
• County Confusion. Association of British Counties. [dostęp 2011-06-25]. (ang.).