Hruszowa

Hruszowa
Грушава
Państwo

 Białoruś

Obwód

brzeski

Rejon

kobryński

Sielsowiet

Horodec

Populacja (2009)
• liczba ludności


415

Nr kierunkowy

+375 1642

Tablice rejestracyjne

1

Położenie na mapie obwodu brzeskiego
Mapa konturowa obwodu brzeskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Hruszowa”
Położenie na mapie Białorusi
Ziemia52°14′27,7″N 24°43′52,0″E/52,241028 24,731111
Portal Białoruś
Nieistniejący dwór Rodziewiczów w Hruszowej

Hruszowa[1] (błr. Грушава, Hruszawa; ros. Грушево, Gruszewo; hist. Hruszowo, Gruszewo[2], Hruszewo[3]) – wieś na Białorusi, w rejonie kobryńskim obwodu brzeskiego, około 25 km na wschód od Kobrynia[4].

Historia

Pierwsze znane dziś wzmianki o Hruszowej[a] pochodzą z 1404 roku, gdy wieś ta została nadana przez księcia Witolda Romanowi Fiedorowiczowi z kniaziów Kobryńskich[5]. W 1454 roku majątkiem władał Siemion Romanowicz, po nim dziedziczką była jego córka Anna Fiedorowa (w 1495 roku). W XVI wieku dobra te były własnością Paców, później Sanguszków. Z dokumentów z 1528 roku wynika, że dobra kobryńskie były własnością królewską. W 1563 roku wybudowano we wsi pierwszą cerkiew prawosławną[6]. W 1677 roku wieś Hruszową kupił Samuel Łubkowski.

Wieś królewska ekonomii kobryńskiej położona była w końcu XVIII wieku powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[7].

Przed rozbiorami Hruszowa leżała w województwie brzeskolitewskim Rzeczypospolitej. Po rozbiorach znalazła się na terenie powiatu kobryńskiego, należącego do guberni słonimskiej (1796), litewskiej (1797–1801), a później grodzieńskiej (1801–1915) Imperium Rosyjskiego[2].

Po zduszeniu insurekcji kościuszkowskiej majątek został przejęty przez władze carskie i podarowany przez carycę Katarzynę II księciu Aleksandrowi Suworowowi, od którego w 1812 roku Hruszową kupił Antoni Rodziewicz (zm. w 1839 roku), chorąży kobryński, dziad Marii Rodziewiczównej (możliwe, że majątek kupił jego ojciec, Seweryn). Kolejnymi właścicielami majątku byli: Teodor (1818–1875), syn Antoniego, później brat Teodora, Henryk (zm. w 1881 roku). Ostatnią właścicielką Hruszowej, aż do 1939 roku, była Maria Rodziewiczówna (1864–1944), córka Henryka.

Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Hruszowa znalazła się na terenie Polski, w gminie Horodec powiatu kobryńskiego województwa poleskiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[8].

Dawny dwór w Hruszowej

Dąb Dewajtis w Hruszowej, zdjęcie z 1937 roku

Antoni Rodziewicz wybudował tu obszerny dwór w 1825 roku. Składał się on z trzech utrzymanych w tym samym stylu murowanych budynków, rozlokowanych wokół dziedzińca. Centralny, dziewięcioosiowy piętrowy dom miał portyk o czterech potężnych kolumnach w wielkim porządku dźwigających trójkątny fronton. Napis na frontonie głosił: „Boże, błogosław mieszkańcom. Dom ten zbudowany w jubileuszowym roku 1825 przez Antoniego i Eleonorę z Giełgudów Rodziewiczów”[9][4].

Po lewej stronie stał piętrowy lamus ozdobiony dziewięcioma kolumnami, po prawej stronie stał również piętrowy spichlerz. Od strony sadu do centralnego domu dobudowano drewnianą oranżerię. W skład zabudowań wchodziły też jednokondygnacyjny dom rządcy, oficyny, lodownia i owczarnia. Zabudowania gospodarcze utrzymane były w stylu harmonizującym z architekturą dworu[4].

Park dworski miał oryginalne założenie: był to sad przeplatany grupami starych drzew: lip, dębów, klonów i jesionów, tworzących malownicze altany. W pobliżu naroża domu tał ogromny, 500-letni dąb, o wysokości 25 m i średnicy pnia 175 cm, nazwany „Dewajtis” na pamiątkę dębu z jednej z powieści Marii Rodziewiczówny. Między grupami drzew zaplanowano rozarium i inne ogrody kwiatowe. W parku znajdowała się sadzawka z małym ostrowem, na nim figura Piotra Apostoła. Na brzegu sadzawki roła olbrzymia, stara wierzba[4].

W czasie II wojny światowej (lub wkrótce po) dwór został spalony, a resztki później rozebrane do fundamentów. Ogród został wycięty. Na jego terenie wybudowano bazę remontową, później szkołę i budynki mieszkalne[4]. Jedną z nielicznych pozostałości po majątku jest stojący do dziś dąb „Dewajtis”[6][8]. Tuż obok tego dębu w 1994 roku Towarzystwo Miłośników Wołynia i Polesia z Warszawy wmurowało tablicę pamiątkową poświęconą Marii Rodziewiczównie[5].

Majątek w Hruszowej jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[9].

Na lokalnym cmentarzu znajduje się grób rodziców Marii Rodziewiczówny, Henryka i Amelii z domu Kurzenieckiej oraz jej siostry[4].

Uwagi

  1. ↑ Historyczna polska odmiana nazwy tej wsi jest przymiotnikowa (dop. Hruszowej, vide Rodziewiczówna, Aftanazy), współczesna białoruska odmiana, według pozycji Nazwy nasielenych punktau Respubliki Biełaruś, Bresckaja Wobłasć (wyd. Technałohija, Mińsk, 2010), jest rzeczownikowa (dop. Hruszawie).

Przypisy

  1. ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych Świata. Maciej Zych (redaktor). Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2013, s. 37. ISBN 978-83-254-1988-2.
  2. ↑ a b Gruszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 876.
  3. ↑ Hruszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 591.
  4. ↑ a b c d e f Hruszowa na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-08-05].
  5. ↑ a b Грушево, усадьба Родевичей. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Берестейщины. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004, s. 355–360. ISBN 985-11-0305-5. (ros.)
  6. ↑ a b Грушава, Hruszowa, Грушево. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 191–193. ISBN 985-6302-37-4. (biał.)
  7. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 107.
  8. ↑ a b Грушево na stronie Atlas Białorusi (ros.). [dostęp 2015-08-05].
  9. ↑ a b Hruszowa, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 56–57, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Brest oblast location map.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Позиционная карта Брестской области

Цилиндрическая равноугольная проекция с координатами краёв:

  • С: 53.45° с.ш.
  • Ю: 51.4° с.ш.
  • З: 23.1° в.д.
  • В: 27.7° в.д.
Hrušava, Devajcis. Грушава, Дэвайціс (1937).jpg
Грушава (Hrušava), сядзіба Радзевічаў (Radzievič), дуб Дэвайціс (Devajcis)