Huang He
 Przełomy w górnym biegu Huang He | ||||||||||||||||||||||
| Kontynent | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | ||||||||||||||||||||||
| Rzeka | ||||||||||||||||||||||
| Długość | 5464 km | |||||||||||||||||||||
| Powierzchnia zlewni | 752 400 km² | |||||||||||||||||||||
| Średni przepływ | 1210 m³/s | |||||||||||||||||||||
| Źródło | ||||||||||||||||||||||
| Miejsce | Bayan Har Shan | |||||||||||||||||||||
| Ujście | ||||||||||||||||||||||
| Recypient | ||||||||||||||||||||||
| Miejsce | Zatoka Pohaj | |||||||||||||||||||||
| Mapa | ||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||
| Szlak | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Huang He[a], Rzeka Żółta (chiń. upr. 黄河; pinyin Huáng Hé wymowa, dosł. Żółta Rzeka) – rzeka w północnych Chinach o długości 5464 km, druga co do wielkości rzeka w państwie. Jej nazwa pochodzi od żółtego koloru namułów lessowych.
Źródła Huang He znajdują się w górach Bayan Har Shan w prowincji Qinghai. Płynie przez Wyżynę Tybetańską, Lessową (Huangtu Gaoyuan) oraz Nizinę Chińską. Uchodzi do Zatoki Pohaj Morza Żółtego, tworząc deltę. Powierzchnia dorzecza wynosi 752,4 tys. km². Średni przepływ u ujścia ocenia się na 2-2,5 tys. m³/s; cechują go jednak duże wahania – od 250 m³/s w okresach suszy do 30 tys. m³/s w czasie powodzi. Ta zmienność stanów wody w połączeniu z niedużą głębokością i ogromnym zamuleniem koryta powoduje, że znaczenie gospodarcze tej rzeki jest znacznie mniejsze niż Jangcy. Zamulenie wynika z przepływania rzeki przez największy na świecie obszar lessowy: Wyżynę Lessową. W ciągu roku rzeka odprowadza do morza ok. 1,4 mld ton nanosów.
Szybkie odkładanie naniesionego materiału powoduje częste powodzie i katastrofalne dla gospodarki człowieka zmiany biegu rzeki. W okresie historycznym naliczono 26 zmian biegu Huang He. Pomiędzy VI a XIX w. ujście jej przemieszczało się na obszarze od okolic Tiencinu na północy aż po wspólne ujście z Jangcy na południu – amplituda sięgała zatem 900 km.
Znaczenie Huang He dla żeglugi jest ograniczone, jednak wzdłuż jej biegu wybudowane są liczne tamy, sztuczne zbiorniki i kanały, służące głównie do celów nawadniania. Jedną z tam umyślnie uszkodzono w 1938 roku doprowadzając do śmierci prawie miliona osób.
Nad Huang He narodziła się cywilizacja starożytnych Chin.
Zmiany biegu rzeki Żółtej w czasach historycznych
Zrzut namułów z tamy Sanmenxia
Delta rzeki widziana z satelity: widoczna różnica koloru wody
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Spotykany jest też zapis Huang-ho[1] (wg transkrypcji Wade’a i Gilesa)[2].
Przypisy
- ↑ Huang He, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-12-17].
- ↑ Yellow River, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2019-12-17] (ang.).
Bibliografia
- Andrzej Maryański, Andrzej Halimarski: Chiny. red. Hanna Krzysztofik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1980. ISBN 83-01-00952-7.
Media użyte na tej stronie
Autor: Stevenliuyi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Historical course changes of the Yellow River
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Jide~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Gorges of the Yellow River, China. Photo by jide, july 2005.
Autor: Shannon1, Licencja: CC BY-SA 4.0
Map of the Yellow River, whose watershed covers most of northern China and drains to the Yellow Sea
Autor: JesseW900, Licencja: CC BY-SA 4.0
Huanghe (Yellow River), pronounced in Mandarin by a native speaker
China’s Huang He (Yellow River) is the most sediment-filled river on Earth. Flowing northeast to the Bo Hai Sea from the Bayan Har Mountains, the Yellow River crosses a plateau blanketed with up to 300 meters (980 feet) of fine, wind-blown soil. The soil is easily eroded, and millions of tons of it are carried away by the river every year. Some of it reaches the river’s mouth, where it builds and rebuilds the delta. The Yellow River Delta has wandered up and down several hundred kilometers of coastline over the past two thousand years. Since the mid-nineteenth century, however, the lower reaches of the river and the delta have been extensively engineered to control flooding and to protect coastal development. This sequence of natural-color images from NASA's Landsat satellites shows the delta near the present river mouth at five-year intervals from 1989 to 2009.
Autor: Rolfmueller, Licencja: CC BY-SA 3.0
Photograph of the spillway of the Sanmenxia Dam during silt flushing.