Husiatyn
..jpg) Cerkiew Świętego Onufrego w Husiatynie | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Hromada | |||||
| Prawa miejskie | |||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy | 48205 | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
Położenie na mapie Polski w 1939 r. | |||||
 49°05′N 26°10′E/49,083333 26,166667 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Ukraina | |||||
Husiatyn (ukr. Гусятин) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w rejonie czortkowskim obwodu tarnopolskiego, w hromadzie Husiatyn. Siedziba hromadzie Husiatyn.
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1552 roku położone było w XVI wieku w województwie podolskim[2].
Historia
Prawa miejskie otrzymał w roku 1559. Od XVI wieku miasto cierpiało z powodu najazdów tatarskich. W 1649 roku Kozacy z czernią wymordowali miejscowych Żydów i spalili zamek. Odbudowa miasta była możliwa po 1683 roku, gdy Husiatyn stał się własnością Potockich. Do roku 1772 wchodził w skład województwa podolskiego Rzeczypospolitej (z tego okresu pochodzi zamieszczony herb), następnie w zaborze austriackim. Rozbiory Polski podzieliły Husiatyn na część austriacką i część rosyjską, która zupełnie podupadła. Po osiedleniu się w Husiatynie rabina Mordechaja Szragi Friedmana miasto stało się jednym z ważniejszych ośrodków chasydyzmu na Podolu. W 1890 roku mieszkało tu 4197 Żydów (ponad 2/3 mieszkańców miasta). Działała drukarnia hebrajska, 4 banki żydowskie, miasto było zelektryfikowane[3][4].
W 1884 powstała tu końcowa stacja Galicyjskiej Kolei Transwersalnej.
14 lipca 1893 Husiatyn strawił pożar[5].
W czasie I wojny światowej miasto doznało poważnych strat, rosyjscy żołnierze spalili 600 z 699 domów, większość żydowskich mieszkańców na zawsze opuściła miasto[4].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości do 17 września 1939 w powiecie kopyczynieckim województwa tarnopolskiego. Do roku 1914 linia kolejowa oraz przejście graniczne między Galicją a Rosją, do agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. przejście graniczne z ZSRR. W II Rzeczypospolitej stacjonował w miejscowości sztab 3 kompanii 23 batalionu celnego, a po 1924 kompania graniczna KOP „Husiatyń”[6].
Od 7 lipca 1941 do 24 marca 1944 okupowany przez Niemców. 6 lipca 1941 Ukraińcy rozstrzelali w Husiatynie około 200 Żydów. Pozostałych Niemcy przesiedlili w marcu 1942 do Probużnej i Kopyczyniec[4][7].
Do 2020 roku część rejonu husiatyńskiego, od 2020 – czortkowskiego[8].
Zabytki[9]
- zamek – zniszczony w ruinie[10]
- synagoga z końca XVII w., wyremontowana pod koniec XIX wieku, zniszczona częściowo na pocz. I wojny światowej, częściowo odbudowana w latach 30. XX w.
- cerkiew św. Onufrego z końca XVI w. lub pocz. XVII w.
- kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny i klasztor Bernardynów ufundowany w 1610 roku przez starostę Walentego Kalinowskiego i jego syna hetmana polnego Marcina Kalinowskiego, odbudowany w XVIII w.m po 1945 roku magazyn chemikaliów, zwrócony katolikom w 1990 r., odbudowa szczytu w 2017 r.
Ludzie urodzeni w Husiatynie
- Felicjan Plato Bałaban – polski dowódca wojskowy, płk. WP, dowódca Żandarmerii w l. 1929–1939
- Kazimierz Bigda – polski oficer wojskowy
- Teofil Dujanowicz – polski inżynier[11], architekt
- Stefan Jarzymowski[12][13] – polski rzeźbiarz[14][15] pochodzenia romskiego (cygańskiego)[16]
- Zdzisław Kawecki – polski dowódca wojskowy, sportowiec, rtm. kawalerii WP, srebrny medalista olimpijski w jeździectwie
- Antoni Meyer – profesor Akademii Górniczej
- Seweryn Nalewajko – hetman kozacki
- Marian Rechowicz – polski biskup rzymskokatolicki, historyk Kościoła, rektor KUL
- Józef Ziółkowski – polski chemik, profesor
- Zofia Żelska-Mrozowicka – dziennikarka, działaczka społeczna
Ludzie związani z miastem
- Eugeniusz Dültz – starosta c. k. powiatu husiatyńskiego, honorowy obywatel Husiatynia z 1906[17]
Galeria
Kościół bernardynów przed remontem
Synagoga
Willa secesyjna, ul. Nezałeżnosti 14
Budynek „Sokoła” polskiego, ul. Suchodolska 4
Zobacz też
Pobliskie miejscowości
Przypisy
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017, s. 65. (ukr.).
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 165.
- ↑ Historia miejscowości. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-30].
- ↑ a b c Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-30].
- ↑ Pożar Husiatyna. „Kurjer Lwowski”. 199, s. 1–2, 20 lipca 1893.
- ↑ Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 314. ISBN 83-88973-58-4.
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 250.
- ↑ Розпорядження Кабінету Міністрів України від 12 червня 2020 року № 724-р «Про визначення адміністративних центрів та затвердження територій територіальних громад Тернопільської області»
- ↑ J. Tokarski, Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Ukrainie, t. 2, Burchard Edition 2001, ISBN 83-87654-11-6, s. 66-69.
- ↑ Husiatyn. [dostęp 2013-08-13].
- ↑ Julian Sulima Samójłło: Dujanowicz Teofil (1861-1933) W: PSB. T. V. s. 452–453.
- ↑ Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających: malarze, rzeźbiarze, graficy. Uzupełnienia i sprostowania do tomów 1-6 / Zespół redakcyjny: Jolanta Maurin-Białostocka et al. Wrocław, Warszawa, 2003, s. 109.
- ↑ І. Дуда, Б. Пиндус: Яжимовський Стефан. [W] Тернопільський енциклопедичний словник. редкол.: Г. Яворський та ін.. T. 4: А—Я. Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2010, s. 747. ISBN 978-966-528-318-8. (ukr.)
- ↑ Stefan Jarzymowski. „Kurjer Lwowski”. 223, s. 5, 13 sierpnia 1890.
- ↑ † Stefan Jarzymowski. „Kurjer Lwowski”. 210, s. 5, 31 lipca 1890.
- ↑ Stanisław S. Nicieja: Dzielnica za Styksem. Wrocław–Warszawa– Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998, s. 146.
- ↑ Wiadomości bieżące. Husiatyn. Obywatelstwo honorowe. „Słowo Polskie”, s. 7, nr 166 z 17 kwietnia 1906.
Linki zewnętrzne
- Husiatyn z Kierniczkami, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 223.
- Husiatyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 602.
- Kierniczki 1.), przys. Husiatynia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 46.
- Historia Żydów w Husiatynie na portalu Wirtualny Sztetl
- Zamek w Husiatynie
- Zdjęcia z Husiatyna
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Тернопольской области с 17 июля 2020 года
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Ukraine
_location_map.png)
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).
Autor: Vgvg1, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-216-0001
Autor: Andrii bondarenko, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-216-0022
Autor: Andrii bondarenko, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-216-0019
Прапор Гусятина
Autor: Сергій Криниця (Haidamac), Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-216-9001
Autor: Mummik, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-216-0004
Autor: Qqerim, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Mapa administracyjna województwa tarnopolskiego, stan na rok 1938