Huta Metali Nieżelaznych Szopienice

Huta Metali Nieżelaznych Szopienice Spółka Akcyjna w likwidacji

Zabudowania dawnej huty „Uthemann”
Państwo	Polska
Adres	40-389 Katowice, ul. ks. mjra Karola Woźniaka 12 c, tel. 327-59-13-02
Data założenia	1834
Forma prawna	spółka akcyjna
Prezes	Wojciech Józef Palukiewicz
Nr KRS	0000026012
Zatrudnienie	pow. 250
Dane finansowe
Kapitał zakładowy	171 397 008,18 zł[1]
Położenie na mapie Katowic Huta Metali Nieżelaznych Szopienice SA
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Huta Metali Nieżelaznych Szopienice SA
Położenie na mapie województwa śląskiego Huta Metali Nieżelaznych Szopienice SA
50°15′25″N 19°06′08″E/50,256944 19,102222
Strona internetowa

Logo HMN na budynku przy ul. Krakowskiej

HMN Szopienice na pocztówce z roku 1938

Pozostałości po hucie z lotu ptaka 2017

Pozostałości huty z lotu ptaka 2017

Zabudowania dawnej huty „Uthemann”

Zabudowania dawnej huty cynku „Uthemann”

Huta Metali Nieżelaznych Szopienice Spółka Akcyjna – huta istniejąca od 1834 w katowickiej dzielnicy Szopienice. Była jednym z największych w Polsce producentów wyrobów walcowanych z miedzi i mosiądzu – taśm, blach, krążków oraz rurek cienkościennych. W 2008 została postawiona w stan likwidacji^[2].

Historia

Jej początki sięgają 1834, kiedy przedsiębiorstwo Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben uruchomiła w Szopienicach hutę cynku „Wilhelmina” (obecnie rejon ul. Krakowskiej^[3]). Po rozbudowie, na początku XX wieku huta stała się największym na Śląsku producentem metali nieżelaznych i największym ośrodkiem produkcji kadmu na świecie.

Zabudowania huty cynku Uthemann zostały zaprojektowane przez Georga i Emila Zillmannów^[4].

Od 1972 funkcjonuje jako Huta Metali Nieżelaznych „Szopienice”. W 2000 huta, działając dotąd jako przedsiębiorstwo państwowe, została sprywatyzowana, a nowo powstała spółka akcyjna stała się częścią grupy kapitałowej Impexmetal SA, zaś w 2005 weszła w struktury grupy kapitałowej Grupa Kapitałowa Boryszew.

26 września 2008 Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy w Warszawie uchwałą zdecydowało o tym, że Huta Metali Nieżelaznych „Szopienice” Spółka Akcyjna zostanie rozwiązana i rozpocznie się proces jej likwidacji. W listopadzie 2008 sąd wstrzymał likwidację spółki na wniosek skarbu państwa.

13 listopada 2011 częściowo spłonął zabytkowy budynek dawnej dyrekcji huty „Uthemann” (cechownia) przy ul. ks. Woźniaka^[5].

Działalność

HMN Szopienice była największym polskim producentem wyrobów walcowanych z miedzi i mosiądzu, w tym taśm, blach, bloków, płyt, krążków oraz rurek cienkościennych z miedzi i jej stopów. Moce produkcyjne przed likwidacją sięgały 40 tys. ton wyrobów rocznie^[6]. Obecnie na terenie byłej huty działają różne firmy i przedsiębiorstwa, m.in.: MISTAL Sp. z o.o., Baterpol SA, Elektrociepłownia Szopienice Sp. z o.o. Na terenie huty działa też Muzeum Hutnictwa Cynku, które znajduje się w dawnej walcowni cynku.

Obiekty zabytkowe

Na terenie huty znajdują się obiekty nieruchome, objęte ochroną konserwatorską zabytków^[7]:

• zespół zabudowy dawnej huty cynku z lat 1908–1912: hala nr 1 pieców destylacyjnych wraz z kominami, budynek muflarni, magazynu blendy, cechowni, wieża ciśnień, portiernia nr 1, wysoka kolejka wąskotorowa na estakadzie; zespół wzniesiono w stylu modernizmu (zespół wpisano do rejestru zabytków 30 lipca 1978, nr rej.: A/1227/78; muflarnia, magazyn blendy i estakada kolejki wąskotorowej zostały skreślone z rejestru zabytków decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 lipca 2007 roku)^[8];
• budynek dawnej walcowni z wyposażeniem, wzniesiony w 1904 (wpisany do rejestru zabytków 23 czerwca 2010 roku, nr rej.: 308/10^[9]);
• budynek dawnej kotłowni, wzniesiony w 1904;
• dawny warsztat mechaniczny, wzniesiony w latach trzydziestych XX wieku;
• dawny warsztat mechaniczny z lat dwudziestych XX wieku;
• budynek obecnie używany jako Izba Tradycji Hutniczych, wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku;
• zespół budynków dawnej lokomotywowni z końca XIX wieku;
• dawny budynek socjalny z końca XIX wieku;
• dawny budynek stolarni, wzniesiony na początku XX wieku;
• dawny budynek wagonowni, wzniesiony w latach osiemdziesiątych XIX wieku.

W obrębie budynku dawnej walcowni ochroną, na podstawie przepisów odrębnych, objęte są obiekty wyposażenia, wpisane do rejestru zabytków ruchomych^[7]:

• linia walcarek jednoklatkowych (I), w skład której wchodzi walcarka do walcowania wlewków z klatkami roboczymi, typu „duo” oraz silnik parowy z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/41/03);
• linia walcarek jednoklatkowych (II), która składa się z walcarki do walcowania wlewków z klatkami typu „duo” oraz silnika parowego z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/42/03);
• linia walcarek dwuklatkowych (IV), została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/44/03;
• linia walcarek dwuklatkowych (m), która składa się z dwóch walcarek do walcowania blach cynkowych z klatkami typu „duo” oraz silnika parowego z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/43/03).

Akcjonariat

W 2008 Hutmen SA posiadał 62%, skarb państwa 32% akcji, pozostali akcjonariusze 6%.

Zanieczyszczenie środowiska

Naukowcy z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego stwierdzili, że teren w pobliżu huty cynku Szopienice w Katowicach są silnie skażone trującym talem. Ilość tego pierwiastka chemicznego kilkaset razy przekracza dopuszczalne normy. W pobliżu składowany w osadnikach ziemnych jest też niebezpieczny szlam cynkowy^[10]. W latach 70. XX w. emisja nieoczyszczonych spalin (zainstalowane rzekomo na kominach filtry były atrapami) była także przyczyną znacznej liczby zachorowań na ołowicę wśród dzieci^[11][12], które leczyły m.in. Wiesława Wilczek, Bożena Hager-Małecka^[13] i Jolanta Wadowska-Król^[14].

Nagrody

Zakład został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy.

Przypisy

Bibliografia

• Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1978, s. 19.
• Leszek Jabłoński: Na trasie Balkan Ekspresu - Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic. Katowice: CRUX, 2003, s. 60, 61. ISBN 83-918152-3-4.
• Emanuel Wilczok: 150 lat hutnictwa metali nieżelaznych w Szopienicach. Dzieje Huty Metali Nieżelaznych „Szopienice” i jej załogi. Katowice: 1984.

Linki zewnętrzne

• Strona HMN Szopienice
• Galeria Podwórkowa Freba – Huta Uthemann