III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu

III Liceum Ogólnokształcące
im. płk. Dionizego Czachowskiego
w Radomiu

liceum ogólnokształcące
(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 2.5
Państwo	Polska
Miejscowość	Radom
Adres	ul. Traugutta 44, 26-610 Radom
Data założenia	1 marca 1906
Patron	Dionizy Czachowski
Liczba uczniów	652 (2016)[1]
Liczba nauczycieli	82 (2018)[2]
Dyrektor	p.o. dyrektora Norbert Sałuda
Członkostwo	Stowarzyszenie Najstarszych Szkół w Polsce[3]
Położenie na mapie Radomia III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu
Położenie na mapie województwa mazowieckiego III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu
51°23′53,52″N 21°09′33,05″E/51,398200 21,159180
Strona internetowa

III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu – liceum ogólnokształcące w Radomiu, popularnie zwane Czachowskim, a dawniej Gajlówką, jedno z najstarszych radomskich liceów. Powstało w 1906 jako żeńska szkoła średnia z inicjatywy Marii Gajl. Upaństwowione w 1949 roku jako IV Państwowa Żeńska Szkoła Ogólnokształcąca. Od 1964 patronuje jej płk Dionizy Czachowski. Od 1965 roku istnieje pod obecną nazwą III Liceum Ogólnokształcącego.

Historia

Początki

W wyniku rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim car Mikołaj II wydał tzw. ukaz tolerancyjny, pozwalający na tworzenie szkół prywatnych z wykładowym językiem polskim^[4]. 1 marca 1906 Maria Gajl wraz ze swoją siostrą Aleksandrą, otworzyły 3-klasową szkołę żeńską, spełniającą program trzyletniego gimnazjum^[5]. Już w połowie tego samego roku doszło do przekształcenia placówki w 7-klasową szkołę. Pierwszą jej siedzibą był budynek przy ul. Michałowskiej 11 (obecnie ul. Sienkiewicza). Służył on jednak zaledwie 3 lata, bowiem w 1908 roku podopieczne Marii Gajl przeniosły się do budynków na rogu ulic Michałowskiej i Szerokiej (obecnie Sienkiewicza i Piłsudskiego). Duże wsparcie w początkach szkoły okazał inż. Stanisław Gajl – brat założycielek. W 1909 roku opuściło ją 14 pierwszych maturzystek.

W 1912 roku szkoła przeniosła się do obecnej siedziby przy ulicy Traugutta 44 (wówczas Długiej 19). Przy budynku urządzono ogród oraz boiska do gier i zabaw ruchowych. Rok później zostało utworzone Towarzystwo Wpisów Szkolnych, które miało pomóc uczennicom, znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej. W latach 1906-14 szkoła stała się jedną z najważniejszych placówek na oświatowej mapie Radomia. Nauka odbywała się w duchu patriotycznym. Niemal wszystkie zajęcia (z wyjątkiem historii Rosji i geografii) odbywały się w języku polskim. Nauczano nawet, mimo zakazu carskiego, historii Polski. Najbardziej uznanymi nauczycielkami placówki okresu przed I wojną światową były polonistka Aleksandra Gajl, historyczka Zofia Węgleńska oraz Eugenia Leśniewska, znawczyni literatury powszechnej.

I wojna światowa

Konflikt zbrojny, rozpoczęty w 1914 roku, zahamował dalszy rozwój placówki Marii Gajl. 20 lipca 1915 Radom zajęły wojska austriackie. W trakcie okupacji udało się reaktywować szkołę dzięki Komisji Szkolnej Ziemi Radomskiej, której członkiem była Gajl. W roku szkolnym 1917/18 szkołę przekształcono w 8-klasowe gimnazjum o profilu matematyczno-przyrodniczym. W latach 1914-18 szkołę ukończyło 69 uczennic.

W tym okresie w Radomiu rozwijała się działalność harcerska, zwana wówczas skautingiem. Część podopiecznych szkoły wstąpiła w szeregi drużyny Stanisławy Gajewskiej. Wiele absolwentek zaangażowało się w pomoc ofiarom wojny jako sanitariuszki. Dwie z nich: Eugenia Tochtermann i Zofia Tokarska, zmarły w trakcie wojny w wyniku chorób zakaźnych.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku przystąpiono do pełnej reaktywacji szkoły, uprzątnięcia zniszczeń wojennych w budynku szkolnym, a także uzupełnienia kadry nauczycielskiej. Unowocześniono metody nauczania. W pierwszych latach zorganizowano i wyposażono pracownię fizyczną, chemiczną i przyrodniczą.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej absolwentki szkoły, tak jak w trakcie Wielkiej Wojny, pełniły rolę sanitariuszek. W szpitalach i na polach bitew zginęły m.in. Teresa Grodzińska i Maria Cyrańska, drużynowa żeńskiej drużyny przy Gimnazjum Marii Gajl.

W 1926 z inicjatywy nowo utworzonego Koła Przyjaciół Młodzieży Marii Gajl w Radomiu, wydzierżawiono w letniskowej miejscowości Garbatka dwie działki, na których zbudowano willę “Radosna”, w której co roku wakacje spędzały mniej zamożne uczennice^[6]. W 1931 roku szkoła obchodziła 25-lecie istnienia. Z tej okazji placówka otrzymała sztandar, ufundowany przez absolwentki i Komitet Rodzicielski.

W 1932 Maria Gajl otworzyła Szkołę Powszechną. Obie placówki zyskały nazwę Zakłady Naukowe Żeńskie Marii Gajl w Radomiu. W latach 1933-36 rozbudowano budynek szkoły przy ul. Traugutta 44. Wówczas m.in. nadbudowano II piętro, dobudowano nowe skrzydło z kilkoma salami lekcyjnymi i salą gimnastyczną. Przebudowa odbyła się dzięki inż. Józefowi Gajlowi. W 1934 w nowo otwartym holu zostały odsłonięte tablice, upamiętniające absolwentki – sanitariuszki, które utraciły życie w latach 1916-20 (Teresa Grodzińska, Maria Cyrańska, Zofia Tokarska, Eugenia Tochterman)^[7]. Rozbudowany budynek pomieścił nowe pracownie przedmiotowe oraz powiększone zbiory biblioteczne. W 1934 w wyniku reorganizacji, ośmioklasowe gimnazjum przemieniono w czteroletnie gimnazjum i dwuletnie liceum typu humanistycznego i matematyczno-fizycznego.

W 1936 roku dyrektor szkoły Maria Gajl obchodziła 55-lecie pracy nauczycielskiej. Za swoje dokonania, związane głównie z pracą na rzecz dzieła jej życia czyli Zakładów Naukowych, została uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi^[8]. Wówczas przestała pełnić rolę dyrektora, jednak wciąż była blisko szkoły, działając m.in. w Komitecie Rodzicielskim. Absolwentki opisywały Gajl jako życzliwą opiekunkę, troskliwą przyjaciółkę, ofiarną Polkę, najszlachetniejszego człowieka^[9]. Następczynią założycielki szkoły na stanowisku dyrektora została Helena Nurczyńska, która tę rolę pełniła do 1939 roku, gdy na jej miejsce powołana została Jadwiga Cyrańska. W okresie II Rzeczypospolitej szkołę ukończyło 354 dziewczęta. Istniały wówczas w szkole organizacje takie jak Bratnia Pomoc, hufiec szkolny Przysposobienia Wojskowego Kobiet, organ Polskiego Czerwonego Krzyża czy Drużyna Harcerska im. Teresy Grodzińskiej oraz chór szkolny, prowadzony przez Helenę Cibor^[10].

II wojna światowa

W trakcie pierwszych dni wojny obronnej 1939 roku budynek szkoły stał się szpitalem wojskowym. 9 września został zajęty przez Niemców. W listopadzie zorganizowano szkołę powszechną i gimnazjum w budynkach przy ul. Piłsudskiego. 9 stycznia 1940 władze okupacyjne zakazały organizowania dalszej nauki. Władze szkoły zorganizowały tajne nauczanie, które niebawem weszło w skład siatki tajnych kompletów w Generalnym Gubernatorstwie. Na bazie tajnego nauczania w latach 1940-45 liceum w profilach humanistycznym, przyrodniczym i klasycznym ukończyło 59 osób, a czwartą klasę gimnazjum 132 osoby^[11].

Po wojnie

Dionizy Czachowski – patron szkoły od 1964 roku

Po zakończeniu działań wojennych, szkoła powróciła do budynku przy ul. Traugutta 44. W połowie 1945 roku została upaństwowiona. Na stanowisku dyrektora pozostała Jadwiga Cyrańska. We wrześniu 1945 zmarła Maria Gajl, założycielka szkoły, a jej pogrzeb stał się manifestacją patriotyczną^[12]. Po pewnym czasie udało się zorganizować naukę w ramach 6-klasowej szkoły powszechnej, 4-letniego gimnazjum oraz 2-letniego liceum typu humanistycznego, matematyczno-fizycznego i przyrodniczego. Zorganizowano również w roku szkolnym 1945/46 Koedukacyjne Gimnazjalne i Licealne Klasy Przyspieszone.

W 1949 roku szkoła została upaństwowiona i od tego czasu jej tytuł brzmiał IV Państwowa Żeńska Szkoła Ogólnokształcąca stopnia licealnego. Po odejściu ze stanowiska Jadwigi Cyrańskiej, następowały bardzo częste zmiany na stanowisku dyrektora szkoły. W okresie 1949-60 tę funkcję pełnili kolejno: Franciszka Pleszczyńska (1949-50), Tadeusz Górka (1950-52), Teofil Pypeć (1952-1953), Stanisław Ornatowski (1953-1954), Józef Sadowski (1955-1958) i Bogusław Dembski (1958-1960)^[13]. Za kadencji Stanisława Prokopa doszło do bardzo ważnych decyzji w historii szkoły. 16 stycznia 1964 roku patronem szkoły został płk Dionizy Czachowski, jeden z bohaterów powstania styczniowego, mocno związany z ziemią radomską. W 1965 roku dotychczasową nazwę czyli Liceum Ogólnokształcące nr 1 zmieniono na III Liceum Ogólnokształcące, która obowiązuje do dziś^[14]. W 1967 roku do liceum przyjęto pierwszych uczniów po 8-klasowej szkole podstawowej. Od tego czasu numerowano klasy I-IV (zamiast dawnego VIII-XI). W 1968 roku dyrektorką szkoły została Helena Dobaj. W roku szkolnym 1970/1971, realizując nowe programy nauczania, wprowadzono klasy profilowane. Początkowo obok profilu podstawowego istniały klasy o profilu matematyczno-fizycznym i humanistycznym, a następnie biologiczno-chemicznym. Z biegiem lat pojawiały się nowe typy klas jak podstawowa z językiem angielskim, matematyczno-informatyczna itp. 31 stycznia 1972 z inicjatywy społeczności szkolnej, liceum otrzymało sztandar. W 1977 stanowisko dyrektora objęła Aurelia Kustra, a w 1986 Andrzej Pleśniewicz.

Po 1990 roku

Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych doszło do remontu szkoły. Zaadaptowano strych i piwnicę na sale lekcyjne i szatnie, poszerzono korytarze. W 1989 roku urządzono pierwszą pracownię komputerową. Wyremontowano również dach i ułożono chodniki przed budynkiem szkoły^[15]. W 2002 roku po reformie edukacji ostatni raz odbyła się rekrutacja do nauki w formie 4-klasowej. Wówczas istniało 6 profili klas: biologiczno – chemiczny, ogólny z rozszerzonym językiem angielskim, ogólny z rozszerzonym językiem niemieckim, humanistyczny, prawno-europejski, matematyczno – informatyczny. Również w 2002 roku dyrektorem III Liceum Ogólnokształcącego została Danuta Sawicka. W 2003 roku szkoła, jako pierwsza w mieście, została wyposażona w monitoring. W 2006 roku, w dniach 28-29 września, szkoła uroczyście świętowała 100-lecie istnienia. Rok później oddano do użytku halę sportową z trybunami, szatniami oraz udogodnieniami dla osób niepełnosprawnych^[16]. W listopadzie 2007 roku w holu odsłonięte zostały tablice, upamiętniające absolwentki szkoły, które oddały życie za ojczyznę w latach 1916-20. W 2011 roku przed szkołą odsłonięto pomnik, upamiętniający bohaterów powstania styczniowego^[17][18]. 11 listopada tego samego roku, liceum otrzymało nowy sztandar^[19]. Od 2012 roku istnieje gazetka szkolna “CzachPress”. W 2016 odbyły się trzydniowe obchody 110-lecia istnienia placówki połączone ze zjazdem absolwentów^[20]. Przed rokiem szkolnym 2018/19 liceum rekrutowało na 5 profili: humanistyczny, matematyczno-fizyczno-informatyczny, matematyczno-geograficzny oraz biologiczno-chemiczny i matematyczno-informatyczny z rozszerzonym językiem angielskim^[21]. Na początku 2019 roku obowiązki dyrektora przejął Wojciech Chrzanowski po tym jak ówczesną dyrektorkę zawieszono w obowiązkach^[22].

Dyrektorzy

W ponad stuletniej historii funkcję dyrektora szkoły pełniło 15 osób. Najdłużej na tym stanowisku, bo 30 lat zasiadała Maria Gajl – założycielka szkoły.

• 1906-1936 – Maria Gajl
• 1936-1939 – Helena Nurczyńska
• 1939-1949 – Jadwiga Cyrańska
• 1949-1950 – Franciszka Pleszczyńska
• 1950-1952 – Tadeusz Górka
• 1952-1953 – Teofil Pypeć
• 1953-1954 – Stanisław Ornatowski
• 1955-1958 – Józef Sadowski
• 1958-1960 – Bogusław Dembski
• 1964-1965 – Stanisław Prokop
• 1968-1977 – Helena Dobaj
• 1977-1986 – Aurelia Kustra
• 1986-2002 – Andrzej Pleśniewicz
• od 2002 – Danuta Sawicka (zawieszona 24 stycznia 2019 przez prezydenta Radomia^[23]; w okresie zawieszenia obowiązki dyrektora pełnili: Wojciech Chrzanowski^[24] i Norbert Sałuda^[25])
• od 1.09.2021 p.o.dyrektora szkoły mgr.Norbert Sałuda.

Działalność szkoły

Szkoła prowadzi nauczanie w klasach o profilach humanistycznym, matematyczno-fizyczno-informatycznym, matematyczno-geograficznym oraz biologiczno-chemicznym i matematyczno-informatycznym z rozszerzonym językiem angielskim. W zależności od wyboru klasy i preferencji ucznia, jako drugiego języka w szkole naucza się niemieckiego lub francuskiego. Liceum mieści ośrodek egzaminacyjny DELF na poziomach: A1, A2, B1, B2 pod patronatem Instytutu Francuskiego w Warszawie. Biblioteka III LO bierze udział w Narodowym Programie Rozwoju Czytelnictwa, bookcrossingu, organizuje spotkania autorskie. W szkole istnieje Szkolne Koło Teatralne. Liceum współpracuje z Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia”. Prężnie działa Szkolne Koło Wolontariatu, które wspiera radomskie szpitale i hospicja. Co roku organizowany jest Dzień Zdrowia, popularyzujący zdrowy tryb życia. W szkole co 3 miesiące organizowane są akcje oddawania krwi w ramach honorowego krwiodawstwa. Niemal rokrocznie uczniowie zdobywają tytuły finalistów i laureatów Olimpiad Przedmiotowych i Konkursów Ogólnopolskich^[26].

Rankingi

W ostatnich latach III Liceum Ogólnokształcące w Radomiu w Rankingu Liceów sporządzanym przez miesięcznik edukacyjny Perspektywy i Rzeczpospolitą, które biorą pod uwagę wyniki matur i sukcesy w olimpiadach, uzyskało następujące wyniki:

Liceum uwzględniane było w rankingu portalu liceapolskie.pl, rankingu publikowanego w latach 2016-17. "Czachowski" uzyskał następujące wyniki:

Znani absolwenci

Ta sekcja od 2020-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Absolwentki szkoły Marii Gajl

• Halina Bretsznajder – harcmistrzyni, oficer AK, zamordowana przez Niemców w 1942 roku,
• Helena Cibor – nauczycielka, założycielka kilku chórów szkolnych,
• Maria Fołtyn – polska śpiewaczka i reżyser operowy, założycielka i prezes Towarzystwa Miłośników Muzyki Moniuszki,
• Teresa Grodzińska – polska sanitariuszka, odznaczona pośmiertnie orderem Virtuti Militari,
• Halina z Grzecznarowskich Szpilmanowa – córka prezydenta Radomia Józefa Grzecznarowskiego, żona Władysława Szpilmana.

Absolwenci III Liceum Ogólnokształcącego

• Marianna Bienkiewicz – polska urzędniczka, działaczka opozycji demokratycznej w okresie PRL.
• Mariusz Parlicki – polski poeta, prozaik, satyryk, krytyk literacki oraz eseista. Doktor nauk humanistycznych, nauczyciel akademicki.
• Przemysław Bednarczyk – historyk, reżyser wielu filmów o tematyce historycznej^[27].
• Sonia Śledź – dziennikarka sportowa, współpracująca z Canal+ Sport
• Piotr Patkowski – wiceminister finansów

Przypisy