II bitwa pod Guadalcanalem

II bitwa pod Guadalcanalem
II wojna światowa, wojna na Pacyfiku

Pancernik USS „Washington” strzelający do „Kirishimy”, noc 14/15 listopada
Czas

1415 listopada 1942

Miejsce

wody przybrzeżne Guadalcanalu

Terytorium

Ocean Spokojny

Przyczyna

japońska próba dostarczenia posiłków na Guadalcanal

Wynik

taktyczne i operacyjne zwycięstwo USA

Strony konfliktu
 Japonia Stany Zjednoczone
Dowódcy
Gun’ichi Mikawa
Nobutake Kondō
Willis A. Lee
Siły
1 pancernik,
2 ciężkie krążowniki,
2 lekkie krążowniki,
9 niszczycieli
2 pancerniki,
4 niszczyciele
Straty
1 pancernik i 1 niszczyciel zatopione,
10 transportowców zatopionych,
249 zabitych
3 niszczyciele zatopione,
1 pancernik uszkodzony,
191 zabitych
Położenie na mapie Wysp Salomona
Mapa konturowa Wysp Salomona, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
9,1°S 159,7°E/-9,083333 159,700000

II bitwa pod Guadalcanalem – jedna z bitew morskich podczas walk o Guadalcanal w czasie II wojny światowej, stoczona pomiędzy okrętami marynarki japońskiej a amerykańskiej u północnego brzegu wyspy Guadalcanal w archipelagu Wysp Salomona, w nocy z 14 na 15 listopada 1942 roku. Znana także jako „bój olbrzymów”, w odróżnieniu od stoczonej dwa dni wcześniej bitwy, w której japońskie okręty liniowe walczyły z zespołem krążowników amerykańskich.

Podłoże

Na noc 14 listopada 1942 roku Japończycy zaplanowali dużą operację transportową, polegającą na wysłaniu 11 statków transportowych z żołnierzami i sprzętem na wyspę Guadalcanal, na której toczyły się zacięte walki pomiędzy amerykańską piechotą morską a wojskami japońskimi. Dla przygotowania tej operacji, w nocy z 12 na 13 listopada pozycje amerykańskie i lotnisko Henderson Field na Guadalcanalu miały być zbombardowane przez japoński zespół ciężkich okrętów. Akcja ta doprowadziła do pierwszej bitwy pod Guadalcanalem, w której Japończycy utracili pancernik „Hiei”, a Amerykanie 2 krążowniki i kilka dalszych uszkodzonych, samo lotnisko jednak nie ucierpiało.

Po odwrocie poszczerbionego amerykańskiego zespołu, bezpośrednie okolice Guadalcanalu pozostały bez amerykańskich okrętów. Wprawdzie admirał William Halsey nakazał skierować tam 2 nowe pancerniki: USS „Washington” i „South Dakota” z eskortą niszczycieli, to jednak znajdowały się one wówczas o 350 mil na południe od wyspy i ich nadejście musiało zająć trochę czasu.

W nocy z 13 na 14 listopada pod wyspę podpłynął nowy zespół japońskich okrętów wiceadmirała Gun’ichi Mikawy w składzie 4 krążowników ciężkich („Chokai”, „Kinugasa”, „Maya”, „Suzuya”), lekkich krążowników „Isuzu” i „Tenryu” i 6 niszczycieli[a]. Krążowniki „Maya” i „Suzuya” kontradmirała Shoji Nishimury zbombardowały po 1 w nocy lotnisko 989 pociskami kalibru 203 mm[1], niszcząc bombowiec i 17 myśliwców oraz uszkadzając 32 samoloty. Jednakże w dzień, kiedy Amerykanie odzyskali atut panowania w powietrzu, pozostałe amerykańskie bombowce TBF Avenger z wyspy i torpedowe Avengery oraz bombowce nurkujące SBD Dauntless z lotniskowca USS „Enterprise” odnalazły po godz. 9 uchodzący zespół japoński i zatopiły krążownik „Kinugasa” na południe od Rendovy (511 zabitych). Uszkodzono także krążowniki „Isuzu” (zmniejszenie prędkości od bliskiego wybuchu), „Maya” (pożar od uderzenia samolotu Dauntless, 37 zabitych) i „Chokai” (lekkie uszkodzenia od bliskiego wybuchu)[1]. Następnie, w ciągu dnia, amerykańskie samoloty odnalazły także zespół transportowców, płynących w stronę wyspy i zatopiły aż 6 z nich, uszkadzając i zmuszając do zawrócenia siódmy. Wieczorem pod wyspę dopłynęły już tylko 4 transportowce i 11 niszczycieli, także załadowanych wojskiem, częściowo pochodzącym z zatopionych statków. Amerykańskie okręty podwodne tego dnia nieskutecznie atakowały jeden z krążowników adm. Mikawy (USS „Flying Fish” SS-229) i pancernik „Kirishima” (USS „Trout” SS-202)[1][2].

Siły główne

Główne siły morskie adm. Kondō zmierzają w kierunku Guadalcanalu, 14 listopada 1942 roku

Osłonę japońskiego lądowania, przewidywanego na noc 14 listopada, stanowił zespół wiceadmirała Nobutake Kondō, którego trzon stanowił szybki pancernik „Kirishima” (okręt bliźniaczy „Hiei”, oryginalnie jeden z czterech japońskich krążowników liniowych). W skład jego wchodziły także dwa krążowniki ciężkie „Atago” i „Takao”, uzbrojone w 10 dział kalibru 203 mm każdy, 2 starsze krążowniki lekkieNagara” i „Sendai” i 9 niszczycieli.

Amerykańskim zespołem Task Force 64, który miał udaremnić desant, dowodził kontradmirał Willis A. Lee. Jego trzon stanowiły 2 pancerniki – flagowy USS „Washington” i USS „South Dakota”. Były to nowoczesne okręty, silnie uzbrojone w 9 dział 406 mm każdy, chronione potężnym pancerzem, aczkolwiek „South Dakota” miała sprawne tylko 7 dział po uszkodzeniach w bitwie pod Santa Cruz. W skład zespołu ponadto wchodziły 4 niszczyciele.

Bitwa

Amerykański zespół podążał kursem południowym, na wschód od wyspy Savo, w kierunku brzegu Guadalcanalu. Amerykanie jako pierwsi zostali dostrzeżeni przez japoński zespół zwiadowczy dowodzony przez kontradmirała Shintaro Hashimoto, w składzie lekkiego krążownika „Sendai” i niszczyciela „Shikinami”, płynący zbliżonym kursem za zespołem amerykańskim (amerykańskie okręty zostały jednak wzięte za krążowniki[2]). Japończycy wówczas odłączyli z zespołu głównego krążownik lekki „Nagara” i 6 niszczycieli w celu opłynięcia wyspy Savo od zachodu i południa i wyjścia na kurs zespołu amerykańskiego, zaskakując go. O godzinie 22.52 amerykański zespół wykonał ostry zwrot na zachód, idąc teraz równolegle do brzegu Guadalcanalu. Dostrzeżono na nich wówczas podążające za nimi „Sendai” i niszczyciel. Około godziny 23:17 amerykańskie pancerniki otworzyły do nich ogień według wskazań radaru, z odległości ok. 10 km, lecz Japończycy wykonali zwrot i zdołali ujść.

Wyrzucone na brzeg rozkazem Raizō Tanaki celem rozładunku japońskie transportowce koło Guadalcanalu, po zbombardowaniu przez samoloty Cactus Air Force 15 listopada 1942 r.

Kilka minut po ostrzelaniu „Sendai”, amerykańskie niszczyciele znajdujące się na czele szyku torowego i wpływające w przesmyk między Savo a przylądkiem Esperance, natknęły się na wypływający spoza Savo zespół niszczycieli japońskich, z krążownikiem „Nagara”. Japończycy wykazali po raz kolejny swoje doświadczenie w starciach nocnych lekkich sił i w ostrym i szybkim starciu artyleryjskim i torpedowym zostały zatopione amerykańskie niszczyciele USS „Preston” i „Walke” i ciężko uszkodzony USS „Benham” (musiał być dobity następnego dnia przez USS „Gwin”); ocalał jedynie uszkodzony USS „Gwin”. Do walki włączyły się następnie nadpływające amerykańskie pancerniki, ciężko uszkadzając artylerią średnią niszczyciel „Ayanami” (musiał być dobity przez „Uranami”)[2].

Główne starcie miało miejsce na zachodnim końcu przesmyku między Savo a Guadalcanalem. Po nadpłynięciu od północy głównych sił japońskich, USS „South Dakota” znalazła się pod ich ostrzałem, gubiąc przy tym w ciemności styczność z „Washingtonem”, który wysforował się do przodu, płynąc bliżej brzegu Guadalcanalu. Pancernik „South Dakota” zdołał uniknąć ponad 30 torped wystrzelonych w jego kierunku, lecz następnie między godziną 23:42 a 0:05 otrzymał z niewielkiej odległości (ok. 5300 m) 27 trafień pociskami[b], z czego 6 kalibru 356 mm, 7 kalibru 203 mm, 8 kalibru 152,4 mm, 4 kalibru 140 mm i 2 kalibru 127 mm[3], które uszkodziły m.in. radar obserwacji powietrznej i nawodnej CXAM-1, radary artyleryjskie Mk 3 oraz Mk 4 i inne urządzenia kierowania ogniem, a także wywołały drobne pożary oraz zabiły 38 ludzi i zraniły 60[4]. Z uwagi na wcześniejszą awarię głównej magistrali elektrycznej, oraz odniesione w walce uszkodzenia w systemach kierowania ogniem, pancernik został pozbawiony możliwości prowadzenia dalszej skutecznej walki nocnej (przy ograniczonej widoczności), mimo że pociski wywołały tylko drobne uszkodzenia nadbudówek i niewielkie przecieki, nie mogące zagrozić pływalności, ruchowi i uzbrojeniu okrętu[4] (były to mimo to najpoważniejsze uszkodzenia odniesione przez amerykański pancernik w starciu artyleryjskim).

W tamtym czasie do bitwy włączył się niezauważony amerykański okręt flagowy – pancernik USS „Washington”, obserwujący japońskie okręty na radarze. Mimo początkowych kłopotów z rozróżnieniem nieprzyjacielskich okrętów od „South Dakoty”, po zapaleniu reflektorów przez „Kirishimę”, otworzył do niej o północy celny ogień z artylerii głównej i średniej. Pomimo celnych trafień i wywołanych nimi pożarów, japoński pancernik zdołał przenieść ogień na USS „Washington”, ale nie uzyskał trafień. Sam z kolei, w ciągu 7 minut od otwarcia ognia przez „Washington”, po otrzymaniu 20 trafień[5] pociskami 406 mm i około 40 kalibru 127 mm, zamienił się w płonący, niesterowny wrak. Około 3:25 „Kirishima” przewróciła się na prawą burtę i zatonęła w rejonie pozycji 9°05′S 159°42′E/-9,083333 159,700000, większość załogi – 1100 ludzi, została uratowana przez niszczyciele, zginęło 212 ludzi[2]. Według niektórych publikacji, uszkodzony pancernik został samozatopiony przez załogę[6], co jest nieprawdą[7]. Lekko uszkodzony podczas starcia został również krążownik „Atago”.

Podczas walki „Washingtona” z japońskim zespołem, uszkodzona „South Dakota” opuściła pole boju, bez kontaktu radiowego z okrętem flagowym. Przez najbliższą godzinę samotny USS „Washington”, próbujący mimo to odnaleźć japońskie transportowce i stanowiący „jednoosobowy zespół operacyjny”, ścigany był przez japońskie niszczyciele, jednak ich ataki torpedowe nie odniosły skutku. Około godziny 1:10 japońskie siły główne opuściły pole walki.

Transportowiec „Kinugawa Maru” wyrzucony na brzeg Guadalcanalu

Tymczasem, dowódca pozostałości japońskiego zespołu transportowców, kontradmirał Raizō Tanaka, zdecydował nie narażać okrętów i ludzi na nich na bombardowania w ciągu dnia przy normalnym rozładunku i postanowił nad ranem osadzić 4 transportowce na mieliźnie przy Guadalcanal. Wysadzono z nich na ląd 2000 ludzi z lekką bronią i jedynie część zapasów, reszta wyposażenia z okrętami faktycznie następnego dnia padła łupem amerykańskich samolotów i dział okrętów.

Podsumowanie

Bezpośrednio w wyniku starcia Japończycy utracili pancernik i niszczyciel i 249 zabitych, nie licząc efektów wcześniejszych ataków lotniczych, a Amerykanie trzy niszczyciele i 191 zabitych, ponadto uszkodzony został pancernik USS „South Dakota”, którego remont trwał do lutego 1943. Było to więc z tego punktu widzenia taktyczne zwycięstwo Amerykanów. Jednakże, co istotniejsze, Japończycy stracili 10 transportowców, tracąc przy tym szanse na dalsze zaopatrywanie wojsk walczących na Guadalcanalu w stopniu wystarczającym. Japonia miała przy tym znacznie mniejsze możliwości uzupełniania strat w okrętach. Klęska w bitwach morskich pod Guadalcanalem ostatecznie przesądziła przegraną Japończyków na lądzie.

Na tym samym akwenie, na północ od Guadalcanalu, miały miejsce także bitwy znane jako: bitwa koło wyspy Savo stoczona 9 sierpnia, bitwa koło przylądka Esperance w dniach 11–12 października i bitwa pod Tassafaronga z 30 listopada 1942.

Zestawienie sił

Dwa japońskie transportowce płoną po ataku amerykańskiego lotnictwa w pobliżu przylądka Tassafaronga, 15 listopada 1942 r.
  • † – okręty zatopione
  • # – okręty uszkodzone

Japończycy

Dowódca – adm. Nobutake Kondō

  • Zespół bombardowania (ang. Emergency Bombardment Force)
    • 11. Dywizjon pancerników
      • pancernik „Kirishima”†
      • niszczyciele: „Hatsuyuki”, „Asagumo”, „Teruzuki”, „Shirayuki
    • 4. Dywizjon krążowników
      • krążowniki ciężkie: „Atago”# (okręt flagowy adm. Kondō), „Takao
    • 10. Flotylla niszczycieli
      • krążownik lekki „Nagara
      • niszczyciele: „Inazuma”, „Samidare
  • Czołowy zespół wymiatania (ang. Ahead Sweeping Unit)
    • 3. Flotylla Niszczycieli (kadm. Shintaro Hashimoto)
      • krążownik lekki „Sendai” (okręt flagowy, adm. Hashimoto)
      • 19. Dywizjon: niszczyciele „Shikinami”, „Uranami”, „Ayanami”† (typu Fubuki)

Alianci – Task Force 64

Dowódca – kadm. Willis Lee

Uwagi

  1. Niszczyciele: „Asashio”, „Arashio”, „Michishio”, „Kazagumo”, „Makigumo”, „Yugumo”. Zestawienie sił według Bob Hackett and Sander Kingsepp: HIJMS KINUGASA: Tabular Record of Movement
  2. a b Trafienia USS „South Dakota”: jeden pocisk 356 mm „Kirishimy”, który nie przebił barbety wieży rufowej, 17 pocisków 203 mm z „Atago” i „Takao”, 6 pocisków 152 mm prawdopodobnie „Kirishimy”, jeden 127 mm i jeden nieustalony – W.H. Garzke, op.cit.

Przypisy

  1. a b c Sander Kingsepp: Bob Hackett and HIJMS MAYA: Tabular Record of Movement w serwisie Imperial Japanese Navy Page, dostęp 8-3-2009
  2. a b c d Bob Hackett, Sander Kingsepp and Lars Ahlberg: IJN KIRISHIMA: Tabular Record of Movement w serwisie Imperial Japanese Navy Page, dostęp 10-3-2009
  3. Robert Lundgren, South Dakota Damage Analysis [dostęp 2020-12-11] (ang.).
  4. a b William H. Garzke, Battleships: United States battleships, 1935-1992, Robert O Dulin, wyd. Rev. and updated ed, Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 74-77, ISBN 1-55750-174-2, OCLC 29387525 (ang.).
  5. Michał Kopacz, Druga bitwa morska pod Gudalcanal w: Technika Wojskowa Historia 4/2012, na podstawie: Robert Lundgren Kirishima Damage Analysys 2009
  6. Z. Flisowski, op.cit.
  7. Robert Lundgren, Tony DiGiulian, Kirishima Damage Analysis [dostęp 2020-12-11] (ang.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Japan (1870–1999).svg
Variant version of a flag of Japan, used between January 27, 1870 and August 13, 1999 (aspect ratio 7:10).
Flag of the United States (1912-1959).svg
US Flag with 48 stars. In use for 47 years from July 4, 1912, to July 3, 1959.
NavalGuadalcanalWashington.jpg
The U.S. battleship USS Washington (BB-56) probably during night time gunnery practice.
KondoKirishimaNov14.jpg
Imperial Japanese Navy warships under Vice Admiral Nobutake Kondo head for Guadalcanal to bombard Henderson Field on November 14, 1942. Photographed from heavy cruiser Atago. Battlecruiser Kirishima (background) is preceded in formation by heavy cruiser Takao (center). Kirishima was sunk in battle by the United States Navy battleship USS Washington hours after this photo was taken.
Battle icon active (rifles).svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst
KinugawaMaru1.jpg
The Japansese transport Kinugawa Maru beached and sunk on the Guadalcanal shore, in November 1943. She had been sunk by U.S. aircraft on 15 November 1942, while attempting to deliver men and supplies to Japanese forces holding the northern part of the island. Savo Island is in the distance.
Japanese transports Hirokawa Maru and Kinugawa Maru beached and burning on Guadalcanal, on 15 November 1942 (80-G-67248).jpg
The Japanese transports Hirokawa Maru and Kinugawa Maru beached and burning after a failed resupply run to Guadalcanal on 15 November 1942.