II rozbiór Polski
II rozbiór Polski (1793) – drugi z trzech rozbiorów Polski, do których doszło pod koniec XVIII wieku. Dokonany przez Imperium Rosyjskie i Królestwo Prus, bez udziału Austrii.
Historia
Wykorzystując kapitulację Stanisława Augusta Poniatowskiego po wojnie polsko-rosyjskiej w roku 1792 i przejęcie rządów w Polsce przez targowiczan, 25 października 1792 król pruski Fryderyk Wilhelm II zażądał wcielenia Wielkopolski do Królestwa Prus. Miała być ona ekwiwalentem za niepowodzenia armii pruskich w wojnie przeciwko rewolucyjnej Francji, prowadzonej w koalicji absolutystycznych monarchii europejskich. Żądanie to warunkował groźbą wycofania się Prus z koalicji antyfrancuskiej, ale wnet przekształciło się ono w propozycję II rozbioru części ziem Rzeczypospolitej pomiędzy Rosję i Prusy.
23 stycznia 1793 doszło do podpisania traktatu podziałowego między Katarzyną II a Fryderykiem Wilhelmem II, po czym wojska pruskie, dowodzone przez Joachima Heinricha von Möllendorfa[1], weszły do Wielkopolski, a armia rosyjska do wschodniej Polski. Wojska polskie w większości wycofywały się z oddawanych ziem; jednym z nielicznych starć była obrona ratusza w Kargowej. 25 marca król pruski wydał patent inkorporacyjny, w którym wezwał pod groźbą kary wszystkich mieszkańców zajętych przez siebie ziem do złożenia hołdu (homagium).
22 lipca deputacja sejmu grodzieńskiego, obradującego pod lufami armat wojsk rosyjskich podpisała traktat z Rosją, w którym Rzeczpospolita zrzekła się województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i podolskiego oraz części wileńskiego, nowogródzkiego, brzeskolitewskiego i wołyńskiego (250 tys. km²). 19 sierpnia traktat ten ratyfikował poseł rosyjski Jakob Sievers.
W nocy z 22 na 23 września 1793 roku sejm obradujący w obecności generała rosyjskiego Johanna von Rautenfelda na zamku grodzieńskim, otoczonym przez oddziały wojsk rosyjskich, w milczeniu przeprowadził cesję terytorium Rzeczypospolitej na rzecz Królestwa Prus[2].
Królestwo Prus zagarnęło Gdańsk i Toruń oraz województwa poznańskie, pozostałą część gnieźnieńskiego, kaliskie, sieradzkie, ziemię wieluńską. płockie, brzeskokujawskie, inowrocławskie, ziemię dobrzyńską oraz części krakowskiego, rawskiego i mazowieckiego (57 tys. km²)[3].
Cesarzowa Katarzyna II mściła się w ten sposób za „niewierność” wasalnej (według układów z 1768 i 775) Rzeczypospolitej, a obie monarchie rozbiorowe oczyszczały sobie przedpole do rozprawy z rewolucyjną Francją. Dodatkowo, w okrojonej już znacznie Rzeczypospolitej formalnie utrzymany został istniejący dotąd, bardzo dogodny dla Rosji i Prus, ustrój demokracji szlacheckiej przy słabej centralnej władzy królewskiej (Prawa kardynalne).
Nieprzewidziany przez konfederatów rozbiór Rzeczypospolitej skończył się pełną kompromitacją konfederacji targowickiej, także króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1793 r. odbył się w Grodnie sejm rozbiorowy, który pod presją obu zaborców wyraził milczącą zgodę na kolejny rozbiór kraju, zawarł nierównoprawny traktat pokojowy z Rosją, przywrócił Radę Nieustającą, rozwiązał też konfederację targowicką. Był to ostatni sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej.
W rozbiorze tym, w odróżnieniu od dwóch pozostałych, nie brała udziału Austria, zajęta wojną z Francją[4]. Dopiero 3 stycznia 1795 zawarła za plecami Prus tajną konwencję z Rosją o III rozbiorze Rzeczypospolitej Obojga Narodów, na mocy której cesarz Franciszek II Habsburg przystępował do traktatu II rozbioru, ale tylko w granicach zaboru rosyjskiego[5].
Zobacz też
- rozbicie dzielnicowe (XII-XIV wiek)
- rozbiory Polski
- korekta rozbiorów
- Księstwo Warszawskie (1807-1815) oraz kongres wiedeński (1814-1815)
- Polska pod zaborami – zestawienie wydarzeń
- tzw. IV rozbiór Polski (1939)
- kalendarium historii Polski
Przypisy
- ↑ Bartłomiej Szyndler, Powstanie kościuszkowskie 1794, Warszawa 1994, s. 31.
- ↑ Łukasz Kądziela, Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej. Fryderyk Moszyński w latach 1792–1793, Warszawa 1993, s. 222.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny, Historia Polski w liczbach, Warszawa 1993, s. 20.
- ↑ Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski, czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach?. rys.netarteria.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)]., s. 47.
- ↑ Robert Howard Lord, Drugi rozbiór Polski, Warszawa 1984, s. 252.
Media użyte na tej stronie
Autor: User:Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk, Licencja: CC BY 3.0
Second Partition of Poland share
"Patent obwieszczaiący", Poznań 1793
Autor: User:Mathiasrex Maciej Szczepańczyk, map based of layers of User:Halibutt translations of User:Alokasta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Second Partition of Poland 1793
Traktat Rzeczypospolitej z Królestwem Prus z 25 września 1793, sankcjonujący II rozbiór Polski