IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie

IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie
średnia
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Kraków

Adres

ul. Krzemionki 11

Data założenia

1892

Patron

Tadeusz Kościuszko

Liczba uczniów

739

Liczba nauczycieli

73

Dyrektor

mgr Beata Zgutka

Wicedyrektorzy

mgr Jacek Opach,
mgr Jan Kurzawa

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie”
Ziemia50°02′28,00″N 19°56′45,72″E/50,041111 19,946033
Strona internetowa

IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie (dawniej Cesarsko-Królewskie Gimnazjum w Podgórzu, VI Gimnazjum Państwowe w Krakowie - Podgórzu) – jedna z najstarszych szkół ponadpodstawowych w Krakowie. Obecnie gmach liceum znajduje się przy ulicy Krzemionki 11 w dzielnicy Podgórze.

Historia

Przez lata Liceum zmieniało swoją nazwę i siedzibę. Powstało w 1892 roku Cesarsko-Królewskie Gimnazjum w Podgórzu. Gmach ówczesnego gimnazjum mieścił się przy ulicy Adama Mickiewicza około 300 metrów od obecnej lokalizacji. W 1915 roku po połączeniu się dzielnicy Podgórze z Krakowem nazwę ulicy zmieniono na Jana Zamoyskiego. Ośmioklasowe gimnazjum miało charakter klasyczny, nauczano łaciny i greki.

Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 1937 zostało utworzone „VI Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie” (państwowa szkoła średnią ogólnokształcąca, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter męski, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym[1]. Pod koniec lat 30. szkoła funkcjonowała pod adresem ulicy Jana Zamoyskiego 6[1] (zob. Zespół Szkół Gastronomicznych w Krakowie).

Obecna siedziba została odziedziczona po Akademii Górniczo-Hutniczej w 1991 roku.

5 września 1892 roku w Królewskim Wolnym mieście Podgórzu, graniczącym przez Wisłę z ówczesnym Krakowem, odbyła się doniosła uroczystość – otwarcie pierwszej szkoły średniej. Dzięki kilkunastoletnim staraniom Rady Miasta Podgórza …Mocą Najwyższego Postanowienia Jego Cesarsko Królewskiej Mości Franciszka Józefa I-ego Cesarza Austryi-Króla Węgierskiego Króla Czech-Galicyi i Lodomeryi… utworzono ośmioklasowe Państwowe Gimnazyum z wykładowym językiem polskim. Powstanie szkoły oznacza dla społeczeństwa miasta początek nowej epoki …Dla Rozwoyu Miasta Podgórza Stanowiącego…..

Uroczystość otwarcia szkoły uświetnił wiceprezydent CK Rady Szkolnej Krajowej – Michał Bobrzyński – wybitny historyk, przedstawiciel krakowskiej szkoły historycznej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, namiestnik Galicji w latach 1908–1913 z nadania cesarza Franciszka Józefa.

Jak wszystkie gimnazja w Galicji szkoła podgórska była gimnazjum typu klasycznego, rozpowszechnionego w całej Europie. W XIX wieku uważano je za najlepiej przygotowujące młodzież do studiów wyższych. Grono nauczycielskie gimnazjum tworzyli absolwenci uniwersytetów z tytułami naukowymi. Dyrektor szkoły, mianowany przez samego cesarza, reprezentował szkołę na uroczystościach państwowych oraz podczas obchodów imienin i urodzin monarchy w przepisowym mundurze, ze szpadą u boku i w trójgraniastym kapeluszu, zwanym przez uczniów pierogiem. Nauka w gimnazjum kończyła się maturą w ósmej klasie.

Cesarsko Królewskie Gimnazjum w Podgórzu działało w okresie 1892-1915. W tym czasie Podgórze intensywnie się rozwijało, w przeciwieństwie do zastygłego ekonomicznie Krakowa. Stawało się miastem nowoczesnym, nastawionym na rozwój przemysłu. Wówczas zrodziła się idea stworzenia tzw. Wielkiego Krakowa, której orędownikiem był prezydent Krakowa Juliusz Leo.

W okresie prezydentury Juliusza Leo wcielono w życie jego plan nie tylko znacznego poszerzenia obszaru administracyjnego Krakowa, ale przede wszystkim unowocześnienia miasta. Stąd konieczność przyłączenia gmin sąsiadujących z Krakowem, a wśród nich Podgórza, które stanowić będzie perłę pośród gmin otaczających Kraków.

Wybuch I wojny światowej w 1914 roku i żywa w Podgórzu idea odzyskania przez Polskę niepodległości spowodowała przyłączenie Podgórza do Krakowa w 1915 roku. Zaś 31 października 1918 roku z Podgórza, po opanowaniu koszarów austriackich, wyruszyły grupy zbuntowanych Polaków, aby oswobodzić od zaborcy Kraków. Oddział por. Antoniego Stawarza opanował austriacki odwach mieszczący się w krakowskim ratuszu w Rynku Głównym. Wydarzenie to nie ominęło szkoły. Na koszarach austriackich przy ul. Kalwaryjskiej zawisła biało-czerwona flaga pożyczona z podgórskiego gimnazjum. Nastąpiła zmiana dotychczasowej nazwy szkoły – Cesarsko-Królewskie Gimnazjum VI w Krakowie na Podgórzu – na Państwowe Gimnazjum VI w Krakowie na Podgórzu.

Kolejna zmiana nazwy szkoły nastąpiła w roku 1925 po nadaniu jej patrona – na VI Państwowe Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie. Wychowankowie szkoły, jej uczniowie i kadra profesorska uczestniczyli w wydarzeniach poprzedzających odzyskanie przez Polskę niepodległości ogłoszone 11 listopada 1918 roku. Wolność dla Krakowa – matecznika Polski – przyszła dziesięć dni wcześniej z Podgórza, miasta, które uwolniło się spod władzy zaborczej już 31 października 1918 roku.

W dniu 11 listopada 1918 roku dyrektor szkoły, Ignacy Kranz, w płomiennym przemówieniu do młodzieży powiedział, iż w swoich rękach dzierży ona los utrwalania potęgi państwowej i ugruntowania życia gospodarczego i społecznego. Absolwenci szkoły zawsze wywiązywali się z tego obowiązku.

Odzyskanie niepodległości otworzyło kolejny rozdział w życiu szkoły. I chociaż będzie trwał zaledwie 20 lat, udowodni jak ważne było wychowanie patriotyczne przedwojennej podgórskiej młodzieży. Młodzież ta walczyła o granice odzyskanej ojczyzny w wojnach z sąsiadami w latach 1914–1921, z Niemcami w kampanii wrześniowej w 1939 roku, a potem w latach niemieckiej i sowieckiej okupacji Polski. Walczyli, ginęli i byli mordowani przez Niemców w obozach Auchwitz i Dachau, jak i przez Sowietów w Katyniu.

Przeprowadzona w okresie II Rzeczypospolitej reforma edukacji ministra Janusza Jędrzejewicza wprowadziła system nauczania gimnazjalno-licealny – po 4-letniej szkole podstawowej 4 lata gimnazjum i 2 lata liceum. System ten przetrwał do 1948 roku. Programy nauczania obowiązujące w tym systemie realizowane były również w tajnym nauczaniu w czasie okupacji przez wiernych patriotycznym ideałom nauczycieli, a absolwenci walczyli w podziemiu.

Powojenna reforma szkolnictwa przeprowadzona w latach 1948–1950 wdrożyła 11-letnią, dwustopniową szkołę ogólnokształcącą – stopień podstawowy obejmujący 7 klas i stopień licealny obejmujący klasy młodzieżowe VIII-XI. Do liceum obowiązywał egzamin wstępny. W okresie stalinowskim liceum utraciło swojego patrona Tadeusza Kościuszkę, i otrzymało nowy numer uwzględniający likwidację dwóch innych krakowskich liceów. Tym samym IV Liceum Ogólnokształcące w Krakowie pozbawione było patrona do 1957 roku. Przywróciło go ministerstwo edukacji PRL na wniosek grona pedagogicznego szkoły w okresie postalinowskiej odwilży. Od tej pory szkoła nosi nazwę IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie.

W 1976 roku połączono je z II Liceum dla Dorosłych oraz Studium Zawodowym, tworząc nową placówkę o nazwie Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Krakowie. IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki było podstawowym członem tego zespołu szkół. Po jego likwidacji w 2016 roku liceum znowu stało się samodzielnym podmiotem.

Historia szkoły od początku splatała się z historią Podgórza, Krakowa i Polski. Nie mogło być inaczej w okresie wielkich przemian demokratycznych w kraju. Okres Solidarności w latach 1980–1981 to przykład wzorowej postawy obywatelskiej grona pedagogicznego (100% nauczycieli należało do NSZZ Solidarność) i uczniów. Szkołę dotknęły represje po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku. Odwołano ze stanowiska ówczesnego dyrektora liceum Andrzeja Schabowskiego i jego zastępczynię, polonistkę, Bogusławę Pasiekę. Z pracy i z Polski wyrzucono nauczycielkę geografii Barbarę Bilik, zmuszając ją do opuszczenia kraju (tzw. paszport w jedną stronę). Represje dotknęły również uczniów, których kilku wyrzucono ze szkoły za rozpowszechnianie ulotek antyreżimowych i udział w demonstracjach patriotycznych.

Lata 90. XX wieku to kolejny nowy rozdział w historii szkoły. Wolność słowa, wymazywanie „białych plam” historii, kontakty międzynarodowe, współpraca z uczelniami wyższymi Krakowa składają się na nową jakość edukacji i wychowania. Uczniowie IV LO w Krakowie uczestniczą w licznych wymianach z liceami w Europie zachodniej, realizują edukacyjne projekty krajowe i międzynarodowe, korzystają z wykładów i ćwiczeń uniwersyteckich.

W 1991 roku szkoła przeniosła się do nowego budynku przy ulicy Krzemionki 11. Budynek ten zaprojektowany na potrzeby podgórskiego gimnazjum jeszcze przed pierwszą wojną światową przez wybitnego architekta Jerzego Strużkiewicza zachwyca wyjątkowym usytuowaniem, oparty o zieloną ścianę podgórskiego Parku Bednarskiego. Budowę gmachu rozpoczęto w niewielkiej odległości od pierwszej siedziby przy ulicy Zamoyskiego 4-6 (wcześniej Mickiewicza). Budynek był gotowy w stanie surowym w 1914 roku, jeszcze przed wybuchem pierwszej wojny światowej, która spowodowała przerwanie wszystkich prac. Po wojnie gmach zajęła nowo powstała w Krakowie Akademia Górniczo-Hutnicza. Na potrzeby IV LO budynek przy ul. Krzemionki 11 został oddany dopiero w 1991 roku.

Dyrektorzy

  • Jan Pawlica (1892–1896)
  • Tomasz Sołtysik (1895–1899)[2]
  • Stanisław Bednarski (1900–1905)
  • Ignacy Kranz (1905–1924)
  • Jan Freidberg (1925–1930)
  • Władysław Niedziela (1930–1931) p.o. dyrektora
  • Antoni Artymiak (1931–1933) p.o. dyrektora
  • Edward Turschmid (1933–1939 i 1945–1947)
  • Wincenty Danek (1947)
  • Kazimierz Zając (1947–1953)
  • Leon Dmytrowski (1953–1957)
  • Marian Będziński (1957–1960)
  • Stanisław Dynowski (1960–1962)
  • Włodzimierz Żytyński (1962–1965)
  • Mieczysław Stefanów (1965–1968)
  • Jerzy Ostrowski (1968–1970)
  • Józef Ochotnicki (1970–1977)
  • Bogusława Pasieka (1977) p.o. dyrektora
  • Andrzej Schabowski (1977–1982)
  • Zbigniew Kolano (1982–1983)
  • Jerzy Meszko (1983–1991)
  • Elżbieta Szaban (1992–2017)
  • Beata Zgutka (od 2017)

Nauczyciele

Absolwenci

W nawiasie, obok nazwiska, podano rok złożenia matury.

Przypisy

  1. ↑ a b Wykaz państwowych liceów i gimnazjów ogólnokształcących Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Krakowskiego”. Nr 8, s. 270–271, 31 października 1938. 
  2. ↑ † Tomasz Sołtysik. „Nowa Reforma”, s. 1, nr 408 z 15 sierpnia 1916. 
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Mieczysław Zając, Zarys dziejów Podgórskiego Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie, Kraków: Stowarzyszenie Wychowanków IV Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki, 1998, ISBN 83-910131-0-3, OCLC 749277609 [dostęp 2021-11-25].
  4. ↑ Thomas Keneally tells how he stumbled on the story that became Schindler's List, the Guardian, 18 czerwca 2004 [dostęp 2022-07-10] (ang.).

Linki zewnętrzne

Licea w Krakowie
Szkoły publiczne
Szkoły niepubliczne
Szkoły obecnie nieistniejące

Media użyte na tej stronie

Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
IV LO Kraków 14.jpg
Autor: Bartek444, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
IV Liceum Ogólnokształcące w Krakowie.
Nens escola.svg
Autor: Snubcube, Licencja: CC BY-SA 3.0
Senyal de nens a l'escola (from File:Nens_escola.png)