IV Poznański Batalion Etapowy

IV Poznański batalion etapowy

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1921
Organizacja
Dyslokacja	Świerżeń Nowy Prużana Stołpce
Formacja	Wojska Wartownicze i Etapowe
Podległość	IVc Brygada Etapowa

IV Poznański batalion etapowy – oddział wojsk wartowniczych i etapowych w okresie II Rzeczypospolitej pełniący między innymi służbę ochronną na granicy polsko-sowieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Batalion sformowano w Poznaniu w marcu 1920^[1]. Otrzymał on nazwę okręgu generalnego, w którym powstał i kolejny numer porządkowy oznaczany cyfrą rzymską. Do batalionu wcielono żołnierzy starszych wiekiem i o słabszej kondycji fizycznej. Oficerowie i podoficerowie nie mieli większego doświadczenia bojowego. Batalion nie posiadał broni ciężkiej, a broń indywidualną żołnierzy stanowiły stare karabiny różnych wzorów z niewielką ilością amunicji^[2]. W pierwszej połowie sierpnia 1920 batalion wzmocnił obronę 7 Dywizji Piechoty nad Bugiem i dozorował linię Bugu między Dorohuskiem i Uhruskiem^[3].

W październiku 1920 zreorganizowano brygady etapowe 4 Armii. Batalion wszedł w podporządkowanie dowódcy IVc Brygady Etapowej^[4]. W lutym 1921 bataliony etapowe przejęły ochronę granicy polsko-rosyjskiej^[5]. Początkowo pełniły ją na linii kordonowej, a w maju zostały przesunięte bezpośrednio na linię graniczną z zadaniem zamknięcia wszystkich dróg, przejść i mostów^[6].

W 1921 bataliony etapowe ochraniające granicę przekształcono w bataliony celne^[7].

Służba etapowa

15 kwietnia 1920 IV Poznański batalion etapowy został skierowany do dyspozycji kwatermistrza 2 Armii. W rejonie Zwiahla ochraniał magazyny, urządzenia i przejazdy mostowe oraz linię kolejową Zwiahl-Szepetówka. W maju 1920 przeszedł w podporządkowanie dowództwa 3 Armii w Kijowie. W dniach 6-20 czerwca cofał się spod Kijowa przez Korosteń i Sarny. W tych ostatnich pełnił służbę garnizonową. Od 25 czerwca był w składzie DOE „Korosteń" i pełnił służbę wartowniczą w Powursku, Wielicku, Hołubach, Bruchowiczach i Mielnicy. Od 22 lipca podlegał DPE „Kowel" i ochraniał linię kolejową od Stachocka do Czartoryska^[1]. 31 lipca 1920 batalion otrzymał zadanie ochraniać linie kolejowe: Kowel–Powursk i Kowel–Rożyszcze^[8]. 26 września przeszedł do Prużan i podlegał DOK „Baranowicze". Od 2 grudnia w Kłecku, a kompanie w Iwieńcu, Sieniawce, Nieświeżu i Stołpcach. 3 grudnia został przesunięty do Baranowicz. W lutym 1921 batalion liczył tylko 322 żołnierzy^[1]. 14 marca 1921 batalion stacjonował w Stołpcach^[9]. W maju ochraniał Stację Kontrolną „Stołpce" i odcinek kordonu od Niemna do Liwja. Jedną kompanią ochraniał także Stację Przekazywania Jeńców i Uchodźców w Kołosowie^[10]. W lipcu do dyspozycji batalion przydzielono do dyspozycji dowódcy odcinka kordonowego „Grodno". 1 sierpnia po przyjeździe batalionu ze Stołpc do Augustowa, ze względu na brak możliwości zakwaterowania, dowództwo rozlokowano w Augustowie, kompanie zakwaterowano we wsiach: Reszki, Pomian i Grabowo. W ostatnich dniach sierpnia dowództwo i kompanie zostały przesunięte do garnizonu suwalskiego^[11].

Dowódcy batalionu

• por. Franciszek Pawlak (był 23 IV 1921^[12])

Struktura organizacyjna

Przypisy

Bibliografia

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
• Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Ketrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Janusz Odziemkowski. Organizacja i ochrona zaplecza wojsk polskich na Litwie i Białorusi (luty 1919-lipiec 1920). „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 4 (246), 2014. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1440-6281. 
• Janusz Odziemkowski. Użycie batalionów etapowych i wartowniczych wojsk polskich w walkach w Galicji, na Wołyniu i Lubelszczyźnie, 11 lipca-1 września 1920 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (249), 2013. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1440-6281. 
• Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych 3 Armii → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkaz organizacyjny Dowództwa Okręgu Etapowego 4 Armii → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin
• Dowództwo 4 Armii. Zarządzenia i wytyczne dotyczące spraw organizacyjnych. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin