I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego w Ostrowie Wielkopolskim

I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego w Ostrowie Wielkopolskim
średnia
Distinctive emblem for cultural property.svg nr rej. 700/A z 22.08.1994
Ilustracja
Fasada budynku I Liceum Ogólnokształcącego
Państwo

 Polska

Miejscowość

Ostrów Wielkopolski

Adres

ul. Gimnazjalna 9
63-400 Ostrów Wielkopolski

Data założenia

1845

Członkostwo

Klub Najstarszych Szkół w Polsce

Położenie na mapie Ostrowa Wielkopolskiego
Mapa konturowa Ostrowa Wielkopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego w Ostrowie Wielkopolskim”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego w Ostrowie Wielkopolskim”
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego
Mapa konturowa powiatu ostrowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego w Ostrowie Wielkopolskim”
Ziemia51°38′49,72″N 17°49′03,10″E/51,647144 17,817528
Strona internetowa

I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego w Ostrowie Wielkopolskim – najstarsza szkoła ponadpodstawowa w Ostrowie Wielkopolskim.

Alma Mater Ostroviensis

Wobec wzrastającego udziału ludności polskiej w Ostrowie konieczne stało się wybudowanie szkoły nauczającej w języku polskim. Jej uroczyste otwarcie nastąpiło 14 kwietnia 1845 r. W jego powstanie mocno zaangażowane było całe społeczeństwo ostrowskie. Prym wiedli tutaj założyciele: ksiądz Jan Kompałła, który szkole poświęcił majątek i zdrowie (w 1840 roku wygłosił apel wzywający do zaangażowania w budowę gimnazjum, nie doczekał niestety inauguracji) oraz ziemianin z Lewkowa, Wojciech Lipski. Na uwagę zasługują także dobrodzieje i darczyńcy – miejscowi możni: Konstanty Kossecki, Teofil Morawski, Jan Nepomucen Niemojowski, Bogusław Fryderyk Radziwiłł i Wilhelm Radziwiłł, czy też społeczeństwo sąsiedniej wsi Krępa – bez wyjątku niepiśmienni chłopi, którzy jednak apel księdza Kompałły poparli jak jeden mąż. Działalność Gimnazjum wspomagały liczne organizacje społeczne i narodowe, takie jak Towarzystwo Pomocy Naukowej im. dra Karola Marcinkowskiego, czy Towarzystwo Popierania Uczącej się Młodzieży. Pierwszymi przedmiotami wykładowymi były: religia, język polski, język łaciński, język niemiecki, język hebrajski, język francuski, język grecki, historia i geografia, matematyka i rachunki, fizyka, historia naturalna, rysunki, kaligrafia, śpiew, turnieje. Pierwsza nazwa szkoły to Królewskie Katolickie Gimnazjum, z czasem zaczęto jednak nazywać ją Polskimi Atenami i Wielkopolską Szkołą Edukacji Narodowej – była kuźnią polskich kadr i ośrodkiem walki z germanizacją. Około roku 1870 powstało koło tzw. Marianów, później zawiązał się Związek Młodzieży Polskiej „Zet” podległy Lidze Polskiej. Prowadziły one tajną edukację, sprowadzały wydawnictwa narodowe, prowadziły działalność polityczną. Ze szkołą ściśle związane były organizacje skautowskie (m.in. poprzez osobę księdza Lecha Ziemskiego) oraz mające wybitnie narodowy charakter, jedne z pierwszych w Polsce, kluby sportowe: „Venetia” (zał. 1908, ob. SKS „Venetia”) i „Ostrovia” (zał. 1909, ob. TP „Ostrovia”).

I Liceum Ogólnokształcące im. ks. J. Kompałły i W. Lipskiego
Popiersie poety Wojciecha Bąka przed budynkiem szkoły

Po odzyskaniu niepodległości szkołę – teraz już Gimnazjum Męskie, zrepolonizowano, przekształcono z typu staroklasycznego na klasyczny zreformowany. W 1932 r. dokonano kolejnej reformy. Przekształcono szkołę na gimnazjum czteroletnie i liceum dwuletnie oraz nadano imię marszałka Józefa Piłsudskiego. Gimnazjum w dalszym ciągu pozostało przodującym w regionie ośrodkiem edukacji, działały organizacje skautowskie, chóry. Od 1925 redagowano i wydawano w szkole miesięcznik Promień. Publikowali w nim między innymi:

Podtrzymywano tradycje niepodległościowe, co znalazło swój wyraz w czasie okupacji – wielu z wykładowców, uczniów i absolwentów zostało żołnierzami, dowódcami, działaczami podziemia. Także wielu z nich zostało zamordowanych (Alma Mater Ostroviensis – Księga Pamięci – Non Omnis Moriar, tom 8). Sama szkoła w latach wojennych została zamknięta przez hitlerowców. Rozpoczęło swoją działalność ponownie 22 lutego 1945 roku dzięki działaniom organizacyjnym dra Józefa Jachimka. W kwietniu tego roku ks. Lech Ziemski reaktywował w Gimnazjum przedwojenne drużyny harcerskie. W roku 1950 przekształcono szkołę w liceum ogólnokształcące.

W 1970 r. obchodzono jubileusz 125-lecia szkoły. Opublikowano pierwszą obszerną monografię (Wielkopolska Szkoła Edukacji Narodowej...), a 2 września w liceum odbyła się oficjalna centralna inauguracja roku szkolnego z transmitowanym w Polskim Radiu przemówieniem Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. W tym też czasie władza komunistyczna zadecydowała, wbrew uchwale Rady Pedagogicznej, o nadaniu szkole imienia generała Aleksandra Zawadzkiego, sekretarza PZPR, przewodniczącego Rady Państwa. Decyzję tę cofnięto na początku lat 90. Postanowiono też uhonorować założycieli szkoły Jana Kompałłę i Wojciecha Lipskiego nadając Liceum ich imię.

Szkoła obchodzi swoje święto każdego roku, w kwietniu. Nadawane są wówczas tytuły Honorowego Profesora. Wychowanków Gimnazjum i Liceum skupia Stowarzyszenie Absolwentów „Alma Mater Ostroviensis”, które publikuje Księgi Pamięci opisujące losy uczniów szkoły.

Budynek

Znajduje się w Śródmieściu Ostrowa, przy ulicy Gimnazjalnej, w bezpośrednim sąsiedztwie ogrodu parafii konkatedralnej.

Szkoła powstawała w latach 1843–1845. Początkowo dwukondygnacyjna, w latach 1925–1926 dokonano udatnej nadbudowy szkoły (z zachowaniem części jej cech stylowych). W latach II wojny światowej w budynku znajdowały się koszary wojskowe i policyjne oraz punkt etapowy dla Niemców oczekujących na przydział mieszkań po Polakach. Szkoła posiadała także stylową salę gimnastyczną (położoną na skraju obecnej sali, prostopadle do budynku szkoły) jednak została ona w 1945 roku spalona przez Czerwonoarmistów.

W części środkowej – ryzalit, w którego trzech wysokich oknach znajdują się zabytkowe witraże z lat 80. XIX wieku (wrocławska pracownia Adolfa Seilera). Przedstawiają one personifikacje techniki, nauki i sztuki. Zabytkowy witraż, z 1870 roku, znajduje się także w reprezentacyjnej auli. Przedstawia Jezusa Chrystusa – Zbawiciela Świata (Salvator Mundi) oraz napis Ich bin die Wahrheit. Aula posiada wielobarwną polichromię, projektu Antoniego Serbeńskiego, wielokrotnie odnawianą (niszczyli ją zarówno hitlerowcy, jak i komuniści). Na ścianach znajdują się namalowane medaliony przedstawiające najważniejsze dla historii Polski i Wielkopolski postaci. W ściany szkoły wmurowane są liczne tablice pamiątkowe: ku czci poległych wychowanków i profesorów w latach 1863–1864 (wymieniono 17 nazwisk), 1914-1921 (37 nazwisk) i 1939-1945 (236 nazwisk), oraz dra Józefa Jachimka, por. Bogdana Chrzanowskiego, Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego, gen. Kazimierza Glabisza. Na ścianach wiszą portrety założycieli, najznaczniejszych wychowanków, wykładowców, dyrektorów, osób związanych z miastem. Przed szkołą stoją: postument ku czci założycieli oraz popiersie absolwenta Gimnazjum, pisarza i prozaika Wojciecha Bąka.

Wraz ze szkołą pobudowano w jej bezpośrednim sąsiedztwie także tzw. Domy Profesorskie oraz, w latach późniejszych, willę dyrektorską. Prawdopodobnie wówczas wytyczono także ulicę Nową (obecnie Staszica), dzięki czemu otworzył się widok na fasadę Gimnazjum (p. zdjęcie). W 1845 przemianowano nazwę ulicy, przy której postawiono szkołę, z Kamienieckiej na Gimnazjalną.

Ponadto: w dzielnicy Wenecja znajduje się głaz narzutowy z tablicą upamiętniającą gimnazjalny klub sportowy „Venetia”, a w miejscowości Kania, nad Prosną, na skraju powiatu ostrowskiego, znajduje się ośrodek szkolny, w którym organizuje się m.in. letnie wyjazdy integracyjne dla klas i nauczycieli. Ośrodek znajduje się w starym, zabytkowym już, wiejskim domu z ogrodem, na skraju lasu. Po sąsiedzku znajduje się jeden z zabytkowych, bogato rzeźbionych, drewnianych krzyży Pawła Brylińskiego.

Wykładowcy

Uczniowie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Gnerowicz J., Skoczylas M.M., Profesor Teofil Ciesielski – współzałożyciel Galicyjskiego Towarzystwa dla Ogrodnictwa i Pszczelnictwa oraz Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika we Lwowie, „Wszechświat” 2017, nr 10-12 (118), s. 311–320.

Bibliografia

  • Wielkopolska Szkoła Edukacji Narodowej. Studia i wspomnienia z dziejów Gimnazjum Męskiego (Obecnie I Liceum Ogólnokształcącego) w Ostrowie Wielkopolskim, w 125-lecie jego założenia 1845-1970, praca zbiorowa, Wrocław 1970
  • Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, praca zbiorowa, Poznań 1990
  • Marek Olejniczak, Bedeker Ostrowski, Ostrów Wielkopolski 2004
  • Alma Mater Ostroviensis – Księga Pamięci – Non Omnis Moriar, praca zbiorowa pod. red. Jarosława Biernaczyka, Krystiana Niełacnego, Edwarda Szperzyńskiego, Ostrów Wielkopolski 1996-2005

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Nens escola.svg
Autor: Snubcube, Licencja: CC BY-SA 3.0
Senyal de nens a l'escola (from File:Nens_escola.png)
Powiat ostrowski (województwo wielkopolskie) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu ostrowskiego, Polska
Gimnazjum męskie Gimnazjalna 9 w Ostrowie Wlkp.JPG
Autor: 3oki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ostrów Wielkopolski, ul. Gimnazjalna 9 - dawne gimnazjum męskie z 1845, 1925 r., obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego (zabytek nr 700/A)
Ostrów Wielkopolski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa miasta Ostrów Wielkopolski, Polska
Ostrów Wielkopolski (Wojciech Bąk).jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 3.0
popiersie poety przed budynkiem szkoły