I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Łomży

I Liceum Ogólnokształcące
im. Tadeusza Kościuszki
w Łomży

średnia
nr rej. A-206 z 05.11.1985
Gmach I Liceum Ogólnokształcącego
Państwo	Polska
Miejscowość	Łomża
Adres	Bernatowicza 4
Data założenia	1614
Patron	Tadeusz Kościuszko
Dyrektor	Jerzy Łuba
Wicedyrektorzy	Jolanta Szabuńko, Tomasz Szałkowski
Położenie na mapie Łomży I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Łomży
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Łomży
Położenie na mapie województwa podlaskiego I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Łomży
53°10′54,11″N 22°04′22,67″E/53,181697 22,072964
Strona internetowa

I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki – publiczne liceum ogólnokształcące z tradycjami sięgającymi XVII wieku, którego siedziba znajduje się przy ul. Feliksa Bernatowicza 4 w Łomży.

Historia

Kolegium Jezuickie w Łomży (1614–1773)

Początek działalności jezuitów w Łomży to rok 1609, kiedy to powstała mała placówka „misja” podporządkowana kolegium w Pułtusku^[1]. Pierwszym rektorem łomżyńskiego kolegium był Jakub Lachowski, który pełnił swoją funkcję do 1610 roku, kiedy został zastąpiony przez Adama Kołożemskiego^[2]. Placówka niezależna („rezydencja”) od kolegium w Pułtusku powstała w Łomży 1 lutego 1612 roku, jednak szkołę otwarto dopiero 5 września 1614 roku dzięki wsparciu materialnemu opata przemęckiego Adama Nowodworskiego^[3]. W 1638 roku dyrektorem szkoły był Andrzej Bobola^[4]. Początkowo szkoła miała 2 klasy, następnie 4, a w roku 1644 została utworzona klasa retoryki, czyniąc ze szkoły prawdziwą szkołę średnią. Wkrótce w szkole zaczęło rozwijać się życie kulturalno-naukowe. W tym czasie powstał Teatr Szkolny, Sodalicja Mariańska, bursa dla ubogich studentów, chór szkolny, koła samokształceniowe oraz biblioteka^[5]. Z początku Kolegium Łomżyńskie było szkołą humanistyczną. Do zasadniczych zmian w programie nauczania szkoły doszło w połowie XVIII wieku. Dodano filozofię, fizykę doświadczalną, język francuski i niemiecki^[6] oraz wykłady z historii i matematyki^[7]. Nauka w szkole była bezpłatna^[8]. Nie było ograniczeń narodowościowych i wyznaniowych. Do szkoły uczęszczało ok. 500 uczniów. Budynek szkoły na początku był drewniany. W 1735 roku wzniesiono pierwszy murowany gmach kosztem fundatorki Ewy Szembekowej, natomiast w 1741 roku rozpoczęto budowę nowego kolegium. W momencie kasaty zakonu jezuickiego (1773) nowy gmach nie był dokończony^[9].

Szkoła Pijarska (1774–1807)

Po kasacie zakonu jezuitów Komisja Edukacji Narodowej przekazała szkołę pijarom. Zakon pijarski całkowicie podporządkował się zaleceniom KEN. Szkoła miała rangę powiatową i należała do okręgu, którym opiekował się biskup płocki Michał Poniatowski, wkrótce prezes KEN. Przełożony łomżyńskiej szkoły posiadał tytuł rektora. W szkole za „panowania” pijarów nauczano przedmiotów: język polski, religia (nauka chrześcijańska), nauka moralna, łacina, historia, geografia, logika, matematyka, fizyka i mechanika, historia naturalna, język niemiecki, język francuski, rysunki i wychowanie fizyczne. Do szkoły przyjmowano po opanowaniu nauczania początkowego. Wiek, jak wszędzie, był bardzo zróżnicowany.

Szkoła w epoce Księstwa Warszawskiego (1807–1814)

Łomża w okresie Księstwa Warszawskiego była głównym miastem departamentu augustowskiego. Biuro departamentu utworzono w gmachu szkoły pijarskiej, ta więc musiała zniknąć z planu ówczesnej Łomży. Szkołę reaktywowano w 1811 roku. Upadła wraz z Księstwem Warszawskim w 1814 roku.

Szkoła Wojewódzka (1815–1834)

Ponownie szkołę powołano do życia w 1815 roku, kiedy to powstało Królestwo Polskie. Szkoła miała wówczas charakter pełnej szkoły średniej. Nauka trwała tu siedem lat (6 klasa trwała 2 lata). Wykładano przedmioty: nauka religii i moralności, język polski, Łacina, język niemiecki, język francuski, język grecki, nauka o starożytności, historia powszechna, historia Polski, historia Rosji, historia naturalna, geografia, algebra, fizyka, mechanika, statyka, chemia, botanika i mineralogia, encyklopedia nauk i wiadomości, kaligrafia i rysunek.

Gimnazjum Wojewódzkie (1834–1839), Gimnazjum Gubernialne (1839–1850) i Szkoła Powiatowa o 5 klasach (1850–1861)

Gimnazjum Wojewódzkie stanowiło kontynuację Szkoły Wojewódzkiej, z tym, że do programu wprowadzono obowiązkową naukę języka rosyjskiego. Nazwę szkoły zmieniono w 1834 roku z inicjatywy cara Mikołaja I. W 1839 roku szkołę podporządkowano kierownictwu oświaty w Petersburgu. W związku z przemianowaniem województw na gubernie szkołę również nazwano Gimnazjum Gubernialnym. Obok języka rosyjskiego wprowadzono język starocerkiewny. W 1850 roku zlikwidowano Gimnazjum i utworzono jedynie 5-letnią (początkowo 4-letnią) Szkołę Podstawową. Inspektorem nowo utworzonej szkoły został mianowany Jakub Ignacy Waga. Choć szkoła straciła rangę szkoły średniej, to poziomem przewyższała „zwykłe” szkoły powiatowe.

Gimnazjum Męskie (1862–1932)

W 1862 roku do szkoły weszła reforma Wielopolskiego. Szkołę uczyniono 7-klasowym Gimnazjum męskim. Jako główny nauczany przedmiot przywrócono język polski, a język rosyjski zredukowano do 2 godzin tygodniowo. Na nauczycielskie stanowiska powrócili Polacy. Sytuacja Gimnazjum drastycznie zmieniła się w 1864 po upadku powstania styczniowego. Zwolniono dotychczasowego rektora, a na jego miejsce powołano Rosjanina – Zacharowa, ale już jako dyrektora. W szkole rozpoczęła się intensywna rusyfikacja. Wprowadzono wykładowy język rosyjski. W 1900 roku wzniesiono nowy dwukondygnacyjny budynek na tyłach starej szkoły. Wysłużoną jezuicką budowlę, mimo protestów Łomżan rozebrano. W 1905 roku w szkole wybuchł strajk młodzieży. Domagano się przywrócenia jako głównych przedmiotów: j. polskiego i historii, a także zniesienia systemu policyjnego. Żądania strajkujących nie zostały spełnione, a dla nich samych nie było już miejsca w szkole. Liczba uczących się zmalała z 519 do 225 (w tym 48 Polaków). W 1906 r. Stanisław Lutosławski z Drozdowa utworzył dla uczestników strajku nową Szkołę Handlową, która poza budynkiem Gimnazjum istniała do 1918 roku. Do „Handlówki” w latach 1914–1916 uczęszczał przyszły kardynał, Stefan Wyszyński^[10]. Po wojnie szkołę przeniesiono do budynku gimnazjalnego i połączono z Gimnazjum. Wówczas szkoła zmieniła nazwę na Gimnazjum Męskie im. Tadeusza Kościuszki, a następnie na Państwowe Męskie Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki. Pierwszym dyrektorem Gimnazjum został Jan Hellmann. Odtąd w szkole rozwijało się harcerstwo, które wydawało dwa czasopisma „Czuwaj” i „Drużynę”. Ponadto młodzież redagowała pisma szkolne: „Głos Ucznia”, „Promień” i „U Progu”. Szkołę prowadziła wysoko wykwalifikowana kadra pedagogiczna. Duży nacisk kładziono na wychowanie patriotyczne.

(c) Patryk Korzeniecki, CC BY-SA 3.0

Tablica pamiątkowa na budynku szkoły

Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki (1932–1948)

W 1932 roku po reformie oświaty w szkole obok Gimnazjum powstało 2-letnie liceum. Obie szkoły miały wspólnego dyrektora oraz kadrę pedagogiczną. 17 września Łomża przeszła pod okupację sowiecką. W październiku NKWD aresztowało dyrektora Czajkowskiego oraz kilku innych przedstawicieli szkoły. W 1940 roku przerwano patriotyczna działalność harcerstwa, a najaktywniejszych aresztowano. Trzy osoby zostały skazane na karę śmierci, ale po odwołaniu karę złagodzono do 15 lat na Syberii. Więźniowie zostali odbici z aresztu 22 czerwca 1941 roku. Niebawem do Łomży weszli Niemcy. Szkoła rozpoczęła tajne nauczanie. Dyrektorem został historyk – prof. Czesław Lustych, a jego zastępcą polonista – dr Stanisława Osiecka. Po śmierci 9 maja 1945 roku dyrektora Lustycha w obozie Mauthausen, na dyrektora szkoły powołano dr Stanisławę Osiecką.

Liceum im. T. Kościuszki (1948–1998)

W 1948 roku z powodu ponownej reformy zlikwidowano gimnazjum, a pozostawiono jedynie 4-letnie liceum. W latach 1948–1998 w Łomży na ul. Bernatowicza istniało Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki. Przez wiele lat było ono było jedynym liceum w Łomży. Kiedy w mieście zaczęły powstawać nowe licea, do nazwy dodano cyfrę rzymską I. Od roku 1978 dyrektorem szkoły był Zygmunt Zdanowicz.

Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki (od 1999)

W 1999 roku weszła w życie nowa reforma oświaty rządu Jerzego Buzka. Przy I LO powstało Publiczne Gimnazjum nr 6 im. T. Kościuszki w Łomży. Szkoła została stworzona dla wybitnie zdolnej młodzieży i mieści się w tym samym budynku co liceum, pochodzącym z 1915 roku. Gimnazjum na czele z dyrektorem Zdanowiczem weszło do TST. Od 1 września 2004 roku dyrektorem I LO jest mgr Jerzy Łuba.

W czerwcu 2014 miały miejsce uroczyste obchody czterechsetlecia istnienia I LO w Łomży. Jubileusz swoim patronatem objął Prezydent RP Bronisław Komorowski, a w uroczystościach głowę państwa reprezentował prof. Tomasz Nałęcz, który odczytał uroczysty list od prezydenta skierowany do społeczności szkolnej. Dodatkowo w obchodach uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych, biskup łomżyński, Rada Pedagogiczna oraz absolwenci szkoły i jej uczniowie^[11][12].

W roku szkolnym 2017/2018 odbyły się obchody szeregu okrągłych rocznic: 600-lecia nadania praw miejskich Łomży, 200. rocznica śmierci patrona szkoły – Tadeusza Kościuszki oraz 100. rocznica nadania szkole imienia tego polskiego i amerykańskiego wojskowego.

Z dniem 31 sierpnia 2019 roku, w wyniku reformy systemu oświaty z 2017 roku, zostało zlikwidowane Publiczne Gimnazjum nr 6 im. Tadeusza Kościuszki, które przez 20 lat funkcjonowało przy I LO.

Szkoła obecnie

Zabytkowy gmach szkoły

I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Łomży ma swoją siedzibę w ponad stuletnim budynku. Szkoła jest jednak nowoczesna i dobrze wyposażona. Uczniowie mają dostęp do 28 pracowni lekcyjnych, pracowni komputerowej, biblioteki, czytelni, biblioteki językowej, muzeum szkoły oraz bogatego zaplecza sportowego (dwóch sal gimnastycznych, sali fitness, siłowni, boiska Orlik, bieżni oraz boiska do gry w koszykówkę). Szkoła prowadzi współpracę w ramach programu klas akademickich ze Szkołą Główną Handlową^[13] oraz Wydziałem Prawa i Administracji UW^[14].

Profile nauczania

Uczniowie mają możliwość wyboru kształcenia w klasach o profilu: biologiczno-chemicznym, humanistycznym, matematyczno-fizycznym, społeczno-ekonomicznym oraz politechnicznym. W II, III i IV klasie istnieje możliwość doboru fakultetu. Nauczanie języków jest niezależne od profilu. Każdy uczeń dokonuje wyboru spośród lektoratów: francuskiego, niemieckiego lub rosyjskiego. Ponadto obowiązkowy dla wszystkich jest język angielski.

Formy pracy pozalekcyjnej

• koła przedmiotowe i olimpijskie,
• koło teatralne „Maskarnia”,
• Klub Turystyki Górskiej „Beskid”^[15],
• koło brydża sportowego
• klub sportowy „ŻAK” z sekcją koszykówki, piłki nożnej, piłki siatkowej, lekkiej atletyki i szachów
• Młodzieżowy Klub Społeczny
• szkolny oddział Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej

• udział uczniów w wykładach z fizyki doświadczalnej

• szkoła matematyczna prowadzona przez pracowników naukowych z Uniwersytetu Warszawskiego

• udział uczniów w wykładach prowadzonych przez pracowników naukowych UwB, UW oraz SGH

• organizacja corocznych sesji polonistycznych – Zjazdów Humanistów Szkół Twórczych

• konkurs fotograficzny o Ziemi Łomżyńskiej

Wyjazdy i wycieczki

Uczniowie klas pierwszych liceum co roku uczestniczą w tzw. „szkołach zimowych”, które odbywają się w Małym Cichym. Licealiści mają możliwość nauki jazdy na nartach, jednak uczestniczą też w lekcjach.

Dyrektorzy

• Andrzej Bobola (od 1638)
• Mikołaj Slaski (1648–1649)
• Jan Hellmann (po 1918)
• Józef Julian Chmiel (od 1 V 1926)^[16]
• Czajkowski (do 1939)
• Czesław Lustych (okupacja niemiecka)
• Stanisława Osiecka
• Zygmunt Zdanowicz (od 1978 do 2004)
• Jerzy Łuba (od 1 IX 2004)

Profesorowie

• św. Andrzej Bobola (1591–1657) – ksiądz jezuita, doradca rektora i dyrektor Kolegium Jezuitów (1638–1642), katolicki święty, patron Polski,
• Mikołaj Slaski (1614–1677) – ksiądz jezuita, dyrektor szkoły (1648–1649),
• Kazimierz Sikorski – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej; należał do powołanego przez KEN Towarzystwa Ksiąg Elementarnych, które przygotowywało podręczniki do szkół w całej Polsce; autor podręcznika do nauk chrześcijańskich pt. „Mowy Moralne”,
• Ignacy Zaborowski (1754–1803) – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, matematyk i geodeta, profesor geometrii; należał do TKE (patrz wyżej); uznawany za ojca geodezji; autor „Logarytmów dla szkół narodowych” oraz podręcznika „Geometria powszechna”,
• Józef Herman Osiński (1738–1802) – rektor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, uznawany za pierwszego w Polsce elektryka, hutnika, chemika i najwybitniejszego naukowca tamtych czasów; wykładał matematykę, fizykę, chemię i biologię,
• Franciszek Ksawery Dmochowski (1762–1808) – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, poeta, krytyk literacki, tłumacz; należał do TKE; autor „Sztuki rymotwórczej”,
• Alojzy Osiński (1770–1842) – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, filolog i słownikarz; należał do Towarzystwa Ksiąg Elementarnych (TKE),
• Jakub Falkowski (1775–1848) – polski duchowny rzymskokatolicki, pijar, pedagog i filantrop, założyciel Instytutu Głuchoniemych w Warszawie^[17],
• Wincenty Jakubowski – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, profesor fizyki i literatury,
• Patrycy Przeczyński – profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej; odznaczony za działalność społeczną i patriotyczną medalem „Merentibus”,
• Wojciech Szweykowski – uczeń, następnie profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, pijar, teolog, językoznawca, pierwszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego,
• Adrian Krzyżanowski – uczeń, następnie profesor Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej oraz Uniwersytetu Warszawskiego, matematyk, tłumacz literatury i historyk
• Edward Czarnecki i Tadeusz Bukowski – profesorowie Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, chemicy i fizycy; prowadzili badania laboratoryjne,
• Jakub Ignacy Waga (1800–1872) – profesor Gimnazjum Gubernialnego, przyrodnik, florysta; autor pracy „Flora polska”,
• Józef Skłodowski (1804–1882) – pedagog, bibliotekarz, dziadek Marii Skłodowskiej-Curie
• Stanisława Osiecka (1898–1990) – doktor języka polskiego, działaczka ZWZ – AK, organizowała tajne nauczanie na terenie Łomży; wicedyrektor, a od 1944 r. dyrektor Gimnazjum i Liceum; patronka szkolnej biblioteki^[18],
• Czesław Lustych (1903–1945) – profesor, historyk, działacz ZWZ – AK, dyrektor Gimnazjum i Liceum w okresie II wojny światowej, za tajne nauczanie zginął w obozie koncentracyjnym Mauthausen^[19],
• Zygmunt Zdanowicz – dyrektor I LO w Łomży w latach 1979–2005, matematyk, współtwórca Towarzystwa Szkół Twórczych, prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej.

Uczniowie i absolwenci

• Wojciech Szweykowski (1773–1838) – pedagog, językoznawca, pijar, pierwszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego,
• Ignacy Daniłowicz (1788–1843) – prawnik i historyk, profesor Uniwersytetu Charkowskiego i Kijowskiego,
• Adrian Krzyżanowski (1788–1852) – matematyk, tłumacz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego,
• Szymon Konarski (1808–1839) – działacz niepodległościowy, radykalny demokrata, uczestnik powstania listopadowego,
• Ludwik Mierosławski (1814–1878) – generał, pisarz, historyk wojskowości, działacz polityczny i niepodległościowy, dowódca powstańczy,
• Adam Mierosławski (1815–1851) – brat Ludwika; marynarz, inżynier, uczestnik powstania listopadowego,
• Rafał Krajewski (1834–1864) – architekt, działacz polityczny, referent w powstaniu styczniowym, Minister Spraw Wewnętrznych Rządu Narodowego Romualda Traugutta,
• Jan Kucharzewski (1876–1952) – polityk, prawnik, adwokat i działacz niepodległościowy, historyk, dwukrotny Prezydent Ministrów w Królestwie Polskim (1917-1918)^[20],
• prof. Bohdan Winiarski (1884–1969) – prawnik, specjalista z zakresu prawa międzynarodowego, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, poseł na Sejm II RP, sędzia i przewodniczący Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, członek Polskiej Akademii Umiejętności,
• Adam Chętnik (1885–1967) – etnograf, muzealnik, działacz społeczny i polityczny, miłośnik oraz badacz kultury kurpiowskiej, autor książek poświęconych Kurpiom Puszczy Zielonej, członek Polskiej Akademii Umiejętności,
• prof. Franciszek Piaścik (1902–2001) – architekt, dziekan Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej,
• kard. Stefan Wyszyński (1901–1981) – biskup diecezjalny lubelski w latach 1946–1948, arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski oraz prymas Polski w latach 1948–1981, kardynał prezbiter od 1953,
• prof. Ireneusz Roszkowski (1910–1996) – profesor nauk medycznych, twórca współczesnej polskiej ginekologii i położnictwa, humanista, prekursor medycyny prenatalnej,
• prof. Zdzisław Wilhelmi (1921–2013) – żołnierz SZP, ZWZ, szef wywiadu Obwodu Łomżyńskiego AK i AKO, profesor doktor habilitowany nauk fizycznych, pracownik Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej w Wiedniu, patron szkolnej pracowni fizyki^[21],
• prof. Ryszard Bender (1932–2016) – historyk, polityk, profesor nauk humanistycznych, wykładowca Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, wieloletni prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Lublinie, publicysta, poseł na Sejm PRL VII i IX kadencji, senator II, VI i VII kadencji,
• prof. Edward Ciborowski – pierwszy prezes i założyciel Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej,
• prof. Joanna Ejdys (ur. 1971) - ekonomistka, inżynier, profesor nauk społecznych, prorektor Politechniki Białostockiej,
• dr hab. Magdalena Gawin (ur. 1972) – historyczka, publicystka i eseistka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz generalny konserwator zabytków^[22],
• Marika, właśc. Marta Kosakowska (ur. 1980) – wokalistka i autorka tekstów, a także dziennikarka radiowa, wykonawczyni muzyki z pogranicza gatunków reggae, dancehall, soul oraz funk^[23],
• Piotr Domalewski (ur. 1983) - reżyser filmowy, aktor i scenarzysta, laureat Złotych Lwów oraz Polskich Nagród Filmowych 2018^[24], laureat Paszportu "Polityki"^[25].
• Mariusz Chrzanowski (ur. 1984) – samorządowiec, z wykształcenia prawnik, od 2014 prezydent Łomży.

Szkoła w rankingach

Przypisy

Bibliografia

• 380 lat Szkoły Średniej Ogólnokształcącej w Łomży 1614–1994. Malanowska Aniela (red.). Warszawa: Wydawnictwo Fundacji „Historia pro futuro”, 1994. ISBN 83-85408-32-0.

Linki zewnętrzne

• Strona I Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży