I kastylijska wojna domowa
 Bitwa pod Nájera | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | konflikt dynastyczny, ingerencje sąsiadów | ||
| Wynik | przejęcie władzy w Kastylii przez Henryka Trastámara | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
I kastylijska wojna domowa – konflikt toczącego się od 1366 do 1369 roku, wywołany sporem między pretendentami do tronu kastylijskiego – Piotrem I Okrutnym i Henrykiem II Trastámara. Obydwaj władcy byli synami Alfonsa XI, ale Henryk nie był legalnym potomkiem, król spłodził go w pozamałżeńskim związku z Eleonorą de Guzman. W trakcie konfliktu do walczących stron przyłączały się Anglia i Francja, między którymi trwała Wojna stuletnia. Fakt ten sprawia, iż niektórzy historycy uważają kastylijską wojnę domową za jeszcze jeden z przejawów rywalizacji francusko-angielskiej o dziedzictwo Kapetyngów, czyli za część wojny stuletniej.
Przyczyny
Piotr I, syn Marii Portugalskiej i Alfonsa XI, zwany przez swoich zwolenników Sprawiedliwym a przez przeciwników – Okrutnym, objął tron kastylijski w 1350 roku. Niechlubny przydomek, pod którym zapisał się w historii jest prawdopodobnie efektem przekłamań przeciwnej mu magnaterii, oskarżającej go o okrucieństwo i sprzyjanie żydom. Oczernianie Piotra było spowodowane tym, iż władca ten starał się odsunąć od rządzenia krajem wyższe warstwy szlacheckie i oprzeć się na drobnej szlachcie i patrycjacie. Znacznie ograniczył wpływy magnaterii i zmuszał ją do posłuszeństwa, rozszerzając swoje uprawnienia.
Bracia Piotra I, Henryk i Fadryk Alfons, byli owocami nieformalnego związku Alfonsa XI z Eleonorą de Guzman i jako bastardowie nie mogli dziedziczyć korony kastylijskiej. Usynowił ich Rodrigo Alvarez, do którego należało hrabstwo Trastámara, od którego wzięła się nazwa rodu zapoczątkowanego przez braci.
Wybuch wojny
Między braćmi narastała rywalizacja o koronę kastylijską, którą zgodnie z tradycją odziedziczył Piotr. Wpływ mieli także władcy innych państw, którzy chcieli wykorzystać konflikt synów Alfonsa XI do własnych celów. Ostatecznie Trastámarowie wypowiedzieli posłuszeństwo Piotrowi w 1353 roku, kiedy to na rozkaz Marii Portugalskiej Eleonora de Guzman skazana została na śmierć. Zwolennicy Henryka i Fadryka zostali pokonani, a oni sami ratowali się ucieczką do Aragonii. Panujący tam władca Piotr IV, chcąc wzmocnić swoją pozycję względem Piotra I, poparł pretensje Henryka do korony kastylijskiej. Z tego powodu w 1356 roku doszło do wybuchu konfliktu zbrojnego między Aragonią a Kastylią, zwanego Wojną Dwóch Piotrów.
W trakcie trwania Wojny Dwóch Piotrów, obydwie strony poszukiwały sojuszników. Aragończycy i Trastámarowie zbliżyli się do Francji, zaś Kastylijczycy sprzymierzyli się z Anglią i Portugalczykami. Między monarchami obydwu państw toczyła się wojna stuletnia, chcieli więc wykorzystać walki na półwyspie Iberyjskim do wzmocnienia własnych pozycji. W 1366 roku Henrykowi Trastámara udało się pozyskać francuskie armie najemne pod dowództwem Bertranda du Guesclin i na ich czele najechał Kastylię. Data ta jest uważana za właściwy początek I kastylijskiej wojny domowej. Cała operacja miała błogosławieństwo Aragonii, Francji, papiestwa oraz kastylijskiego możnowładztwa, które liczyło na odzyskanie swojej pozycji.
Przebieg wojny
Henryk Trastámara w monastyrze w Las Huelgas wezwał do złożenia Piotra I z tronu i sam ogłosił się królem Kastylii, Leónu, Toledo i Sevilli. Piotr I zrozumiał, że jego wojska, uszczuplone jeszcze przez zbuntowanych możnowładców, nie mają szans w starciu z najemnikami Bertranda du Guesclin i zdecydował się na ucieczkę do Gaskonii, będącej w posiadaniu sprzymierzonych z nim Anglików.
Jego prośby o pomoc nie zostały zlekceważone przez Czarnego Księcia, który rozumiał że triumf sojuszników Karola V może mocno pogorszyć sytuację Anglików we Francji. Piotr I powrócił do Kastylii z wojskami angielskimi dowodzonymi przez Czarnego Księcia i zebrał swoich sojuszników. W 1367 roku pokonał Henryka Trastámara w bitwie pod Nájera i odzyskał władzę w państwie. Anglicy za swoją pomoc zażądali ogromnych pieniędzy, których Piotr nie był w stanie im zapewnić. Wobec tego wycofali się pozostawiając go samego.
Jego rywal Henryk nie próżnował po porażce. Nie utracił poparcia Karola V z którym w 1368 roku podpisał traktat gwarantujący Walezjuszowi pomoc kastylijskiej floty w zamian za wsparcie w walce przeciwko bratu. Z uzyskanymi w ten sposób wojskami wkroczył do Kastylii w 1369, pokonał wojska Piotra w bitwie pod Montiel, a jego samego zabił. Po tym zwycięstwie został niekwestionowanym królem. Pod jego rządami Kastylia stała się oddanym sojusznikiem Francji i wspierała ją w jej konfliktach.
Bibliografia
- Machcewicz Paweł, Miłkowski Tadeusz, Historia Hiszpanii, Ossolineum, Wrocław 2002