Ubiorek
 Ubiorek wiecznie zielony | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | ubiorek |
| Nazwa systematyczna | |
| Iberis L. Sp. Pl. 648. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Ubiorek (Iberis L.) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. Należy do niego ok. 27[4]–28[5] gatunków roślin zielnych i krzewinek. Występują one w południowej Europie, południowo-zachodniej Azji i Afryce Północnej[6][5], a jako rośliny introdukowane także w środkowej i północnej Europie, na różnych obszarach Azji i Ameryki Północnej, w Ameryce Południowej i Nowej Zelandii[5]. Największe zróżnicowanie gatunków występuje na Półwyspie Iberyjskim i w północnej Afryce[7]. W Polsce spotykane są tylko w uprawie[6][8]. Charakterystyczną cechą tych roślin są spłaszczone i zagęszczone na szczycie kwiatostany, wydłużające się w czasie owocowania[7].
Niektóre gatunki są wykorzystywane lokalnie jako rośliny lecznicze, ale najczęściej uprawiane są jako rośliny ozdobne. Popularne są zwłaszcza ubiorek baldaszkowy I. umbellata oraz ubiorek wiecznie zielony I. sempervirens. Silnym aromatem kwiatów wyróżnia się ubiorek gorzki I. amara[9].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne lub byliny osiągające do 0,8 m wysokości, czasem u nasady drewniejące[7].
- Liście
- Pojedyncze, okrągłe lub wąskie, zwykle ząbkowane[7].
- Kwiaty
- Promieniste, 4-krotne, zebrane w spłaszczone od góry grona, z wyciągniętymi płatkami kwiatów na skraju grona. Działki bez woreczkowatych rozdęć. Płatki białe lub kremowe, zwężające się ku nasadzie. Pręcików 6, czterosilnych; 4 wewnętrzne dłuższe od 2 zewnętrznych. Zalążnia górna z długą szyjką słupka zwieńczoną główkowatym znamieniem[7].
- Owoce
- Spłaszczona i oskrzydlona, okrągła łuszczynka z dwoma nasionami[7].
Systematyka
Arabis Adans., Biauricula Bubani
Iberis J. Hill
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Iberideae z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców[2][10][11].
- Iberis amara L. – ubiorek gorzki
- Iberis atlantica (Litard. & Maire) Greuter & Burdet
- Iberis aurosica Chaix
- Iberis balansae Jord.
- Iberis bernardiana Gren. & Godr.
- Iberis carica (Bornm.) Prain
- Iberis carnosa Willd. – ubiorek sycylijski
- Iberis ciliata All.
- Iberis contracta Pers.
- Iberis fontqueri Pau
- Iberis gibraltarica L. – ubiorek gibraltarski
- Iberis grosii Pau
- Iberis gypsicola Yıld.
- Iberis halophila Vural & H.Duman
- Iberis linifolia L.
- Iberis nazarita Moreno
- Iberis odorata L.
- Iberis pectinata Boiss. & Reut.
- Iberis peyerimhoffii Maire
- Iberis pinnata L.
- Iberis procumbens Lange
- Iberis runemarkii Greuter & Burdet
- Iberis saxatilis L. – ubiorek skalny
- Iberis semperflorens L.
- Iberis sempervirens L. – ubiorek wiecznie zielony
- Iberis simplex DC.
- Iberis spathulata DC.
- Iberis umbellata L. – ubiorek baldaszkowy, u. okółkowy[12], u. tarczowy[8]
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ Ihsan A. Al-Shehbaz: Iberis Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-21].
- ↑ a b c d Iberis Dill. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-04].
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 170. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 101, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 460. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-20] (ang.).
- ↑ Genus Iberis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-04].
- ↑ a b Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: C T Johansson, Licencja: CC BY-SA 3.0
Iberis sempervirens identifierad med hjälp av skylt i Västerås botaniska trädgård.
Autor: Salicyna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ubiorek baldaszkowy (Iberis umbellata), ogródek działkowy w Szczecinie.
Autor: Lili82, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ibéris spatulé, photo prise dans la vallée d'Eyne, Pyrénées Orientales, France