Ida Haendel

Ida Haendel
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 grudnia 1928
Chełm

Data i miejsce śmierci

1 lipca 2020
Miami

Instrumenty

skrzypce

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

muzyk

Wydawnictwo

Decca, Deutsche Grammophon

Odznaczenia
Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny) Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Ida Haendel (ur. 15 grudnia 1928 w Chełmie, zm. 1 lipca 2020 w Miami[1][2]) – brytyjska skrzypaczka polsko-żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Urodziła się w tradycyjnej rodzinie polskich Żydów[3]. Była tak zwanym „cudownym dzieckiem”. W trzecim roku życia grała zasłyszane melodie na skrzypcach[4]. W wieku 4 lat rozpoczęła naukę u Mieczysława Michałowicza w Konserwatorium Warszawskim. Następnie kontynuowała naukę u Carla Flescha (Berlin, Londyn) oraz Georgego Enescu (Paryż).

W 1935 była najmłodszym uczestnikiem I Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie (zajęła siódme miejsce)[5]. W 1936 zamieszkała w Wielkiej Brytanii. Podczas II wojny światowej wykonywała wiele koncertów dla żołnierzy państw alianckich. W latach 1946–1947 zadebiutowała koncertami w Stanach Zjednoczonych. W 1940 przyjęła obywatelstwo brytyjskie. Do roku 1952 mieszkała w Londynie, później do roku 1989 w Montrealu, a następnie przeniosła się do Miami.

Była pierwszą wykonawczynią Tartiniany Secondy Luigiego Dallapiccoli i koncertu skrzypcowego Allana Petterssona. W 1973 odbyła z Londyńską Orkiestrą Symfoniczną tournée po Chinach.

W Polsce koncertowała w latach 1959 i w 1960; w 1986 z ojcem odbyła podróż sentymentalną do Chełma, zarejestrowaną przez kanadyjską telewizję (film Ida Haendel). W 2003 grała na I Międzynarodowym Festiwalu Paganiniego we Wrocławiu, Festiwalu Muzyka w Starym Krakowie i Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Kameralnej im. Księżnej Daisy w Książu. Prowadziła także kursy mistrzowskie dla młodych polskich skrzypków. W 2006 grała na skrzypcach w czasie wizyty papieża Benedykta XVI w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau[5]. W tym samym roku odwiedziła Chełm i Poznań dając w obu miastach koncerty – z Orkiestrą Filharmonii Poznańskiej im. Tadeusza Szeligowskiego w Poznaniu i Capellą Cracoviensis w Chełmie. Ten ostatni był jej pierwszym tak dużym koncertem w Polsce od wyjazdu w 1936 roku. Biegle mówiła po polsku[6].

W swojej karierze występowała m.in. z Arturem Rubinsteinem, Władimirem Aszkenazim, Rafaelem Kubelíkiem, Valentiną Lisitsą, Zubinem Mehtą i Sergiu Celibidache. Była laureatką prestiżowej Nagrody Jeana Sibeliusa (1982), Komandorem Orderu Imperium Brytyjskiego (1991) oraz doktorem honoris causa Royal College of Music (2000) i Uniwersytetu McGilla (2006). 31 sierpnia 2006 roku została odznaczona Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Grała na XVII-wiecznych skrzypcach Antonio Stradivariusa i Guarneriego.

W 1986 i 2006 zasiadała w jury Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu. W 2011 pełniła funkcję honorowej przewodniczącej 14. edycji tego konkursu[7].

W Polsce zrealizowano dwa dokumentalne filmy o artystce; Ida Haendel. Koncert w sepii (2006)[8] i Ida Haendel. Wiem skąd jestem (2011)[9].

30 sierpnia 2010 roku Rada Miasta Chełm przyznała jej honorowe obywatelstwo miasta[1][10].

W 1970 artystka wydała autobiografię Kobieta ze skrzypcami (Londyn: Gollancz, 1970. ISBN 978-0-575-00473-3).

Od 1943 nagrywała płyty (miała ich w dorobku ponad 40) dla wielu wytwórni, m.in. Decca Records, Deutsche Grammophon i His Master’s Voice[11].

Przypisy

  1. ↑ a b Odeszła Ida Haendel. chelm.pl. [dostęp 2020-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-02)].
  2. ↑ The Violin Channel, VERY SAD NEWS | Luminary Violinist Ida Haendel Has Passed Away – Aged 91 [RIP], The World’s Leading Classical Music News Source. Est 2009., 1 lipca 2020 [dostęp 2020-07-01] (ang.).
  3. ↑ Ida Haendel – bio. idahaendel.co.uk / web.archive.org. [dostęp 2015-11-24]. (ang.).
  4. ↑ Weronika Kadłubkiewicz: Z Idą Haendel o muzyce, o wzruszeniu i o kotach. kultura.onet.pl, 19 czerwca 2005. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-03)].
  5. ↑ a b Zmarła Ida Haendel. W obozie Auschwitz wystąpiła przed Benedyktem XVI. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-03)].
  6. ↑ Notacje historyczne – Ida Haendel. Telewizja Polska. [dostęp 2011-06-17].
  7. ↑ Ida Haendel, legendarna skrzypaczka polskiego pochodzenia, zmarła w Miami w wieku 91 lat. wieniawski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-02)].
  8. ↑ Ida Haendel. Koncert w sepii w bazie filmpolski.pl
  9. ↑ Ida Haendel. Wiem skąd jestem w bazie filmpolski.pl
  10. ↑ Zbigniew Waldemar Okoń: Ida Haendel: Polska jest dla mnie ojczyzną | Przegląd Dziennikarski. [dostęp 2022-07-08]. (pol.).
  11. ↑ Ida Haendel. discogs.com.

Bibliografia

  • Theodore Baker: Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. Nowy Jork: Schirmer Books, 2001.

Media użyte na tej stronie

Order BritEmp (civil) rib.PNG
Baretka Orderu Imperium Brytyjskiego (cywilnego; od 1936).
Ida Haendel, CBE.jpg
Autor: Jellepieterdeboer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ida Haendel, CBE Photo by Jelle Pieter de Boer