Idiofony
Idiofony – grupa instrumentów muzycznych w systematyce instrumentologicznej Curta Sachsa, w których wibratorem (źródłem dźwięku) jest ciało stałe mające niezmienną, naturalną sprężystość[1].
Wibratorem w idiofonie jest najczęściej cały instrument, dlatego instrumenty takie nazywane są również samodźwięcznymi. Idiofony mogą wydawać dźwięki rozproszone lub o określonej częstotliwości. Wysokość dźwięku w idiofonach uzależniona jest od właściwości fizycznych elementu drgającego (przede wszystkim masy), dlatego duża część tych instrumentów składa się z wielu odrębnych wibratorów (np. ksylofon, dzwony rurowe, wibrafon). W praktyce wykonawczej orkiestry symfonicznej idiofony należą do grupy perkusji.
Akordeon, harmonia i harmonijka ustna według systematyki instrumentoznawczej polskich autorów Drobnera oraz Kamińskiego[2][3] zaliczane są do idiofonów ze względu na samobrzmiące stroiki zastosowane w ich konstrukcji. Jednak według systematyki instrumentologicznej Sachsa są aerofonami.
Idiofony ze względu na sposób wywołania wibracji dźwięku dzielą się na:
- uderzane – pałeczką, prętem, dłonią, zderzane ze sobą bądź potrząsane (np. gongi, ksylofon, marakasy, czynel, dzwonki ręczne),
- zderzane o siebie – (np. talerze, kastaniety klawesy),
- pocierane – smyczkiem, szczotką lub dłonią (np. harmonika szklana, harfa szklana),
- dęte (stroikowe) – w których drgania wibratora wywołane są przepływem powietrza wytwarzanego ustami bądź miechem (np. harmonijka ustna, akordeon, językowe piszczałki organowe),
- szarpane – wypustkami mechanizmu lub dłonią (np. pozytywka, drumla, zanza).
Zależnie od kształtu wibratora wyróżnia się idiofony:
- płytowe – (np. talerze, gong),
- sztabkowe – (np. czelesta, ksylofon). Do tej grupy należy też kamerton (widełkowy), niebędący właściwym instrumentem muzycznym, lecz pomocniczym instrumentem do sprawdzania stroju instrumentów (wydaje dźwięk wzorcowy),
- rurowe – (np. dzwony rurowe),
- prętowe – (np. trójkąt)
Gong chiński
Harmonika szklana
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Janusz Ekiert, Bliżej muzyki : encyklopedia, wyd. Wyd. 2 (popr. i uzup.), Warszawa: "Muza", 2006, ISBN 83-7200-087-5, OCLC 76341805 [dostęp 2020-02-06].
- ↑ Drobner Mieczysław: Instrumentoznawstwo i akustyka. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997. ISBN 83-224-0469-7.
- ↑ Kamiński Włodzimierz: Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich. PWM, 1971.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tarnobrzeg, kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, 1693-1707, 1904-1909
Autor: Glogger, Licencja: GFDL
I started with the image in Wikimedia Commons, ThomasBlochHandsGlassharmonica.jpg and then did some coordinate transformations on the image and fixed the background, and made it line up nicely as a scientific figure to show the glass disks in increasing frequency from left-to-right neatly.
Autor: Yanajin33, Licencja: CC BY-SA 3.0
国立民族学博物館（大阪） 銅鑼（中国、四川省成都市、2003年収集）
Autor: http://muzyczny.pl, Licencja: CC BY-SA 4.0
Akordeon Morino V 120 De Luxe firmy Hohner
Image of a a jew's harp, photographed by myself (LoganCale, Jan. 2006)
