Ifá (wyrocznia afrykańska)

Opon Meridilogun

Ifá – wyrocznia w kulturach zachodnioafrykańskich, system wróżbiarstwa wywodzący się z tradycji religijnych ludu Joruba w Nigerii, nazywany jest również Fa przez Fonów oraz Afa przez Ewe. Wyrocznia jest głosem bóstwa orisza Orunmilá, przekazywanym poprzez Eszu, posłańca bogów.

System ifá jest związany przede wszystkim z tradycyjnymi religiami Afryki, lecz praktykowany jest także między innymi przez adeptów kubańskiej lukumí w ramach Regla de Ocha, oraz candomblé w Brazylii w ramach tzw. Culto de Ifá. W wielu tradycjach uważa się, że wróżby mogą być stawiane tylko przez osoby, które przeszły inicjację i wieloletni cykl nauki pod opieką kapłanów.

W 2005 roku system ifá został proklamowany Arcydziełem Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości, a w 2008 roku wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[1].

Sposób wróżenia

Wróżenie polega na rzuceniu określonej liczby orzeszków palmowych, muszelek kauri lub ich odpowiedników, co ma dać zestaw danych dwójkowych, w zależności od tego czy upadną częścią przednią do góry czy do dołu. Muszelki kładzie się w ściśle określonych szeregach, tworzących potencjalnie 256 możliwych układów, zwanych w języku joruba odù. Każdy z tych odù odpowiada konkretnemu tekstowi itan legendy z literatury mitologicznej Jorubów, który ma wyjaśnić sens wróżby.

Stosowane metody

Osobą, która na podstawie różnych znaków (odù) dokonuje rytuału związanego z wyrocznią, jest kapłan babalawo, odpowiedzialny również za szkolenie nowych adeptów. Babalawo ma do dyspozycji różne metody, pozwalające mu określić wolę poszczególnych orisza:

Opele Ifá
  • Òpelè-Ifá, czyli różaniec Ifá – otwarty sznur, na który nanizane jest osiem połówek fasolek òpelè. Istnieją również inne odmiany, wykorzystujące elementy metalowe, różne nasiona, monety i kamienie półszlachetnie. Òpelè-Ifá jest najpowszechniej stosowaną metodą za względu na szybkość, gdyż nie ma konieczności zadawania pytań na głos, co pozwala na zachowanie dyskrecji. Jedno rzucenie różańca pozwala uzyskać dwie figury, z jednej strony wypukłe, a z drugiej wklęsłe, których kombinacja tworzy odù.
Święta taca z orzeszkami ikin
  • Ikin – odmiana ciesząca się największym prestiżem, wykorzystywana jedynie w ważnych ceremoniach, zawsze przez babalawo. Komplet składa się z 21 orzeszków ikin, ich układ jest interpretowany przez babalawo i wnioski przekazywane osobie zainteresowanej. Z 21 ikinów, 16 babalawo kładzie na swojej lewej dłoni, a następnie próbuje szybkim ruchem je zdjąć. Do określenia Odú służy liczba orzeszków, które pozostały na lewej dłoni. Następnie otrzymaną liczbę kładzie się na Opon-Ifa (świętej tacy).
Różne rodzaje muszli kauri
  • Merindilogun – wróżenie za pomocą zestawu muszelek kauri, zwanych búzios w brazylijskich religiach afroamerykańskich (candomblé, batuque, omoloko, tambor de Mina, umbanda, xambá). Używa się specjalnych muszli, zwanych kauri (porcelanki), których dawniej używano w Afryce jako pieniędzy, a także jako ozdób dla wizerunków orisza. Muszle te posiadają naturalny otwór, z drugiej strony posiadają owalne zaokrąglenie. Do wróżenia używa się specjalnie spreparowanych muszli, część owalna zostaje obcięta. W różnych tradycjach odmiennie interpretuje się, którą stronę należy uważać za „otwartą”. Niektórzy kapłani preferują całe muszle. Wróżenie z muszelek jest często stosowane przez kobiety z tego względu, że pozostałe metody są tradycyjnie zarezerwowane wyłącznie dla mężczyzn.

Istnieje wiele sposobów wróżenia, najbardziej popularna metoda polega na rozrzuceniu zestawu 16 búzios na uprzednio przygotowanym stole i analizie ich konfiguracji. Kapłan-wróżbiarz babalorixá lub kapłanka (Iyalorixá), po uprzedniej modlitwie i powitaniu wszystkich orisza, podczas rzucania muszelek zadaje bóstwom pytanie. Uważa się, że oriszas wpływają na sposób, w jaki muszelki układają się na stole, udzielając w ten sposób odpowiedzi na zadane pytanie.

Muszelka otwarta
Muszelka zamknięta

Przypisy

  1. ↑ UNESCO ICH: Ifa divination system. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).

Bibliografia

  • William R. Bascom: Ifa Divination: Communication Between Gods and Men in West Africa ISBN 0-253-20638-3.
  • William Russell Bascom, Sixteen Cowries: Yoruba Divination from Africa to the New World, Bloomington: Indiana University Press, 1980, ISBN 0-253-20847-5, OCLC 560389150..
  • William R. Bascom: IFa Divination – Indiana University Press – Bloomington and Indianapolis ISBN 0-253-32890-X.
  • The Sacred Ifa Oracle – Afolabi A. Epega and Philip John Neimark – Harper San Francisco ISBN 0-06-250309-X (pbk) ISBN 0-06-251230-7 (cloth)
  • Ifa – African Gods Speak – The Oracle of the Yoruba in Nigeria – Christoph Staewen – LIT Verlag ISBN 3-8258-2813-1.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jogo de Ikin Orossi.JPG
Ikin Orossi game
Buzio aberto.jpg
cawri or búzio used in some religions of Africa, Cuba, Haiti, Puerto Rico and Brasil, for divination.
Opele Ifa Orossi.JPG
Opele Ifá Orossi
Different cowries.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Opo Meridilogun.JPG
Opon Meridilogun Orossi