Ifigenia na Taurydzie

Ifigenia na Taurydzie

Iphigénie en Tauride

Strona tytułowa pierwszego wydania partytury Ifigenii na Taurydzie (Paryż, Deslauriers, 1779)
Muzyka	Christoph Willibald Gluck
Libretto	Nicolas-François Guillard
Liczba aktów	4
Język oryginału	francuski
Źródło literackie	dramat Claude’a Guimonta de la Touche’a pod tym samym tytułem
Data powstania	1778
Prapremiera	Paryż, Académie Royale de Musique, 18 maja 1779
Premiera polska	Warszawa, 28 lutego 1962
poprzednia Armida następna Echo i Narcyz

Ifigenia na Taurydzie lub Ifigenia w Taurydzie (fr. Iphigénie en Tauride) – opera z muzyką Christopha Willibalda Glucka i librettem Nicolas-François Guillarda, skomponowana w 1778 r. i wystawiona po raz pierwszy w paryskiej Académie Royale de Musique 18 maja 1779 r. Była 39. i przedostatnią operą Glucka; po Orfeuszu i Eurydyce jest najpopularniejszym dziełem scenicznym tego kompozytora.

Osoby

• Ifigenia (Iphigénie) – sopran
• Orestes (Oreste) – baryton
• Pylades (Pylade) – tenor
• Thoas – bas
• Dwie Kapłanki (Deux prêtresses) – soprany
• Diana (Diane) – sopran
• Greczynka – sopran
• Scyta (Un Scythe) – tenor
• Kapłan (Un Ministre du Sanctuaire) – bas
• Eumenidy, Kapłanki Diany, Grecy, Scytowie

Treść

Libretto opery zostało oparte na motywach tragedii Eurypidesa Ifigenia w Taurydzie. Tytułową bohaterką jest Ifigenia, córka Agamemnona i Klitajmestry, siostra Orestesa. Akcja opery rozgrywa się w Taurydzie (starożytna nazwa Krymu), gdzie Ifigenia jest kapłanką Diany, w czasie po dokonaniu przez Orestesa zabójstwa Klitajmestry i Ajgistosa.

Akt I

Ifigenia widzi we śnie dokonane przez Orestesa zabójstwo i siebie, zabijającą brata. Thoas, król Taurydy przybywa do świątyni, by kapłanka wyjaśniła mu sens jego snów, w których ginie on z ręki cudzoziemca. Poddani Thoasa sprowadzają do świątyni dwóch rozbitków; król żąda złożenia ich w ofierze Dianie.

Akt II

Rozbitkami są Orestes, uciekający przed Eryniami i jego przyjaciel Pylades. Orestes opowiada Ifigenii historię zabójstwa Agamemnona i zemsty na Klitajmestrze, nie zdradza jednak swojej tożsamości i twierdzi, że matkobójca nie żyje. Ifigenia odprawia ceremonię żałobną opłakując brata.

Akt III

Ifigenia postanawia uratować jednego z więźniów, który uciekłszy ma udać się do jej siostry Elektry. Wybiera Orestesa, lecz ten nie chce zgodzić się na śmierć przyjaciela i zmusza kapłankę do zmiany decyzji.

Akt IV

W czasie przygotowań do złożenia Orestesa w ofierze wspomina on historię swojej siostry, która miała zginąć w podobny sposób. Ifigenia rozpoznaje brata, a kapłanki uznają go za króla. Do świątyni przybywa ze swymi żołnierzami Thoas, który dowiedział się o uwolnieniu jednego z więźniów, więc zamierza zabić Ifigenię i Orestesa. Zamiar ten uniemożliwia Pylades, który sprowadził do świątyni Greków; Thoas ginie z jego ręki. Walkę Greków ze Scytami przerywa Diana, nakazując przekazanie opieki nad świątynią Grekom i ułaskawiając Orestesa.

Historia utworu

W 1775 r. Gluck podpisał z Królewską Akademią Muzyczną kontrakt, przewidujący m.in. skomponowanie Ifigenii na Taurydzie. Libretto napisał Nicolas-François Guillard, opierając się na dramacie Claude’a Guimonta de la Touche’a, który był z kolei oparty na tragedii Eurypidesa. Gluck skomponował muzykę w 1778 r., lecz wystawienie opery opóźniły intrygi jego przeciwników i choroba wykonawczyni partii tytułowej. Prawykonanie było wielkim sukcesem, a opera pozostała na wiele lat w repertuarze teatrów paryskich.

Wkrótce Ifigenia na Taurydzie trafiła na inne sceny: w Wiedniu (1781, wersja niemiecka), w Londynie (1796), w Weimarze (1806), w Stuttgarcie (1805), ponownie w Wiedniu (1807), w Monachium (1808), w Berlinie (1812). Amerykańska premiera miała miejsce w nowojorskiej Metropolitan Opera (1916), wykorzystano wówczas opracowanie sporządzone w 1891 r. przez Richarda Straussa, który wprowadził do opery poważne zmiany i własne wstawki. Na sceny włoskie Ifigenia dostała się dopiero w Vicenzy (1922), a w mediolańskiej La Scali wystawiono ją w latach 1937, 1957 i 1992.

Wybitnymi wykonawczyniami partii tytułowej w Ifigenii na Taurydzie były m.in. Caroline Branchu, Rose Caron, Germaine Lubin, Maria Caniglia, Patricia Neway, Maria Callas, Sena Jurinac, Edda Moser, Rachel Yakar, Susan Graham.

Bibliografia

• Józef Kański: Przewodnik operowy. Kraków: PWM, 2008. ISBN 978-83-224-0721-9.
• Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. Kraków: PWM, 2008. ISBN 978-83-224-0901-5.

Linki zewnętrzne

• Libretto Ifigenii na Taurydzie (fr. • niem.). [dostęp 2012-02-29].