Ignacy Zelek

Ignacy Zelek

Data i miejsce urodzenia	1 stycznia 1894 Turaszówka
Data i miejsce śmierci	12 maja 1961 Toruń
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
Dziedzina sztuki	Rzeźba
Odznaczenia

Ignacy Zelek (ur. 1 stycznia 1894 w Turaszówce, obecnie w granicach Krosna, zm. 12 maja 1961 w Toruniu) – polski rzeźbiarz.

Życiorys

W latach 1900-1905 uczęszczał do Szkoły Ludowej w Gorlicach. W latach 1906–1908 przebywał wraz z rodziną w Bustenarii na Nizinie Wołoskiej w Rumunii, w rejonie zagłębia naftowego. Będąc w Rumunii uczęszczał w latach 1906–1907 do niemieckiej szkoły Knaben und Madchen Volks Schule „Steaua Romana” w Bustenarii. Po powrocie w rodzinne strony uczył się w latach 1908-1911 w Cesarsko–Królewskiej Szkole Przemysłu Drzewnego w Kołomyi, gdzie był słuchaczem wydziału rzeźby. Następnie studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Konstantego Laszczki, gdzie od początku należał do wyróżniających się studentów. Tu uczył się przez siedem semestrów, z przerwą wojenną i odbywaniem służby wojskowej.

Podczas I wojny światowej zgłosił się jako ochotnik do 2 Pułku Piechoty Legionów Polskich i służył w nim od 6 sierpnia 1914 do 15 marca 1917, awansując na plutonowego^[1]. Brał m.in. udział w walkach na froncie austriacko-rosyjskim. W 1916 przebywał w szpitalu w Pradze, gdyż w czasie działań wojennych został postrzelony w kolano. Podczas tego pobytu uczęszczał jako ekstern do pracowni rzeźby monumentalnej Josefa Václava Myslbeka w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Po powrocie do Krakowa kontynuował przerwaną naukę na ASP.

W 1920 zdecydował się na wyjazd do Torunia, tu poznał zamieszkałego również od niedawna w Toruniu rzeźbiarza Wojciecha Aleksandra Durka pochodzącego z Małopolski. Wspólnie z nim założył wkrótce pracownie „Rzeźba” mieszczącą się przy ul. Sukienniczej 2+4. Obaj artyści na początku 1921 wstąpili do Konfraterni Artystów, którą założył Julian Fałat. Pracownia przy ul. Sukienniczej, prowadzona wspólnie z Wojciechem Durkiem, istniała do 1923. Od 1923 do 1935 Zelek posiadał pracownię przy ul. Reja 6. Durek natomiast pozostał w Toruniu do czerwca 1925, jednakże artyści aż do śmierci utrzymywali kontakty zarówno zawodowe jak i przyjacielskie. W 1935 przeprowadził się na ul. Mickiewicza 109, gdzie otworzył dwie pracownie.

Większość jego prac rzeźbiarskich została zniszczona w czasie II wojny światowej. Po wojnie pracował przeważnie na zlecenia kościelne, głównie na Wybrzeżu.

Zmarł 12 maja 1961. Został pochowany na Cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości – 16 marca 1937 roku „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[2]

Ważniejsze realizacje

• Ołtarz polowy przy kościele garnizonowym św. Katarzyny w Toruniu i ołtarz główny tamże
• Rzeźby niedźwiedzi przed gmachem Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu przy ul. Mickiewicza 9
• Supraporta "Spragnionych napoić" nad wejściem do budynku Ubezpieczalni Społecznej w Toruniu (ul. Uniwersytecka 17, obecnie Miejska Przychodnia Specjalistyczna)
• Rzeźby na Pomniku poległych 63. pułku piechoty w Toruniu (obecnie Plac II Pokoju Toruńskiego) (proj. arch. K. Ulatowski; niezachowany)
• Pieta na cmentarzu parafialnym w Brodnicy. Wykonana z okazji Roku Jubileuszowego 1934. Przedstawia ona trzy postacie: zdjętego z krzyża Jezusa Chrystusa, podtrzymywanego przez matkę oraz Marię Magdalenę.
• Pomnik Wdzięczności ku czci Chrystusa Króla w Sępólnie Krajeńskim (z Wojciechem Durkiem),
• Pomnik Stanisława Moniuszki w Grudziądzu (niezachowany)
• Ołtarz Matki Boskiej w południowej nawie kościoła Św. Ducha w Toruniu (zmieniony)
• pomnik Zwycięstwa w Wąbrzeźnie
• Model pomnika ku czci pomordowanych w Łasinie (niezatwierdzony, ale zrealizowany)
• Rzeźby ogrodu biskupiego w Pelplinie (niezachowane)
• Pomnik Ks. Alfonsa Mańkowskiego (działacza i prezesa TNT) na Cmentarzu Parafialnym w Lembargu, 1951

Upamiętnienia

• 13 sierpnia 2021 na ścianie kamienicy przy ul. Sukienniczej 2 w Toruniu odsłonięto tablicę upamiętniającą Ignacego Zelka (dawna siedziba pracowni „Rzeźba”)^[3]

Galeria

• 

  Rzeźby niedźwiedzi przed siedzibą Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu

• 

  Siedziba Dyrekcji Lasów Państwowych, rzeźba niedźwiedzia po stronie prawej

• 

  Siedziba Dyrekcji Lasów Państwowych, rzeźba niedźwiedzia po stronie lewej

• 

  Supraporta nad wejściem do Ubezpieczalni Społecznej (ob. Przychodnia Miejska)

• 

  Ołarz polowy przy kościele garnizonowym w Toruniu

• 

  detal ołtarza polowego

• 

  (c) Photograph by Mike Peel (www.mikepeel.net)., CC BY-SA 4.0

  Figura Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej w Toruniu, Autorem kopii jest artysta rzeźbiarz Krzysztof Mazur

• 

  Ołtarz Matki Boskiej w kościele Ducha Św.

• 

  Pomnik Wdzięczności w Sępólnie Krajeńskim

• 

  Nagrobek rodziny Gorzechowskich na cmentarzu garnizonowym w Toruniu

• 

  Sygnatura Ignacego Zelka na cokole rzeźb jednego z niedźwiedzi przed Dyrekcją Lasów Państwowych

• 

  Sygnatura na nagrobku rodziny Gorzechowskich

Pisma

• Marian Sydow, W pracowni rzeźbiarza, "Słowo Pomorskie", 31.03.1934, nr 74, s. 3
• Pozłotnictwo, Orędownik Diecezji Chełmińskiej, 1958, nr 8

Przypisy

Bibliografia

• E. Lewandowska, Konfraternia Artystów w Toruniu, [w:] Zeszyty Naukowe UMK. Nauki humanistyczno –społeczne, 1968, z. 28, s. 61–118
• Józef Poklewski, Ignacy Zelek (1894-1961), rzeźbiarz [w:] Artyści w dawnym Toruniu, PWN 1985, str. 177-182.
• D. Swobodzińska, Ignacy Zelek. Życie i twórczość, praca magisterska, Toruń 2003
• M. Biskup (red.) - Wybitni ludzie dawnego Torunia, TNT w Toruniu, Prace popularnonaukowe nr 39, PWN, Warszawa-POznań-Toruń 1982
• Ignacy Zelek. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-25)].