Ijeronim Uborewicz

Ijeronim Uborewicz

Jeronimas Uborevičius

Ijeronim Pietrowicz Uborewicz
komandarm I rangi
Data i miejsce urodzenia	14 stycznia 1896 Antandraja
Data i miejsce śmierci	12 czerwca 1937 Moskwa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Armia Czerwona
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna domowa w Rosji, wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Ijeronim Pietrowicz Uborewicz, ros. Иероним Петрович Уборевич, lit. Jeronimas Uborevičius (ur. 14 stycznia 1896 w miejscowości Antandraja na Litwie, zm. 12 czerwca 1937 w Moskwie) – radziecki dowódca wojskowy pochodzenia litewskiego, komandarm I rangi Armii Czerwonej, ofiara czystki stalinowskiej w Armii Czerwonej.

Życiorys

Urodzony w litewskiej rodzinie chłopskiej. W 1912 r. ukończył szkołę realną w Dźwińsku, po czym rozpoczął studia na politechnice w Petersburgu. Pod koniec 1915 r. został powołany do Armii Imperium Rosyjskiego i skierowany do Konstantynowskiej Szkoły Oficerskiej Artylerii, którą ukończył w 1916 r. Brał udział w I wojnie światowej jako dowódca plutonu w Syberyjskim zapasowym dywizjonie artylerii, a następnie starszy oficer baterii 15 dywizjonu artylerii ciężkiej w stopniu podporucznika^[1].

Udział w wojnie domowej w Rosji

Po rewolucji październikowej był jednym z organizatorów Czerwonej Gwardii w Besarabii, dowodził kompanią, następnie pułkiem czerwonych w walce z interweniującą armią rumuńską oraz z idącymi na wschód wojskami austro-węgierskimi. Ranny, w końcu lutego 1918 r. dostał się do niewoli, z której zbiegł we wrześniu tego samego roku. Dotarł na front północny i został w Armii Czerwonej instruktorem artylerii oraz dowódcą kotłaskiej ciężkiej baterii haubic, a następnie brygady dźwińskiej^[1]. Od grudnia 1918 dowodził 18 dywizją strzelecką w 6 Armii^[1], m.in. podczas operacji szenkurskiej. Za osobistą odwagę i umiejętne dowodzenie został po raz pierwszy odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru^[2].

Od października 1919 r. do lutego 1920 r. dowodził 14 Armią^[1]. Dowodzone przez niego siły brały udział w powstrzymaniu marszu Sił Zbrojnych Południa Rosji pod dowództwem gen. Antona Denikina na Moskwę, uczestnicząc w październiku 1919 r. w operacji orłowsko-kromskiej^[1]. Następnie 14 Armia zajęła Kursk, w grudniu 1919 r. wspólnie z 12 Armią (dowodzoną przez Siergieja Mieżeninowa) odebrała białym Charków^[3], po czym brała udział w zdobyciu Połtawy. W styczniu 1920 r. dowodzone przez Uborewicza oddziały wkroczyły kolejno do Chersonia, Mikołajowa i Wozniesieńska^[4], otwierając tym samym drogę do odzyskania przez czerwonych Odessy, co nastąpiło na początku lutego tego samego roku^[5].

W marcu 1920 r. Uborewicza mianowano dowódcą 9 Armii (po śmierci jej dotychczasowego dowódcy, Aleksandra Stiepinia, na tyfus^[6]), w składzie Frontu Kaukaskiego, prowadzącej działania ofensywne przeciwko rdzeniowi wycofujących się wojsk Denikina^[7]. Odniósł zwycięstwa nad białymi pod Jekaterynodarem i Noworosyjskiem^[1] podczas operacji kubańsko-noworosyjskiej^[8]. W kwietniu 1920 r. ponownie został dowódcą 14 Armii i pozostał na tym stanowisku do lipca tego roku, walcząc w wojnie polsko-bolszewickiej^[1]. Następnie od lipca do listopada 1920 r. dowodził 13 Armią, w okresie, gdy powstrzymywała ona ostatnią ofensywę Armii Rosyjskiej Wrangla wyprowadzoną z Krymu, stoczyła bitwę pod Kachowką^[9], a następnie przeszła do kontrofensywy zakończonej operacją perekopsko-czongarską i zdobyciem Krymu^[2]. Za sukcesy odniesione w starciach pod Nikopolem i Berdiańskiem otrzymał swój drugi Order Czerwonego Sztandaru^[2].

W 1921 r. został zastępcą dowódcy wojsk Ukrainy i Krymu. W tym charakterze uczestniczył w rozbiciu sił Nestora Machno i likwidacji Wolnego Terytorium^[2]. Latem 1921 r. walczył z oddziałami Stanisława Bułak-Bałachowicza na Białorusi^[1]. Od sierpnia 1921 r. dowodził 5 Armią we Wschodnio-Syberyjskim Okręgu Wojskowym, w sierpniu – listopadzie 1922 r. był ministrem obrony Republiki Dalekiego Wschodu i naczelnym dowódcą jej sił zbrojnych (Ludowej Armii Rewolucyjnej). Opracował plan operacji nadmorskiej; 25 października 1922 r. dowodzone przez niego oddziały wkroczyły do Władywostoku, zaś w listopadzie tego samego roku obszar republiki został włączony do Rosji Radzieckiej^[10]. Po sukcesie operacji nadmorskiej otrzymał Order Czerwonego Sztandaru po raz trzeci^[2]. Oprócz tego podczas wojny domowej otrzymał honorową broń rewolucyjną w 1920 r.^[1]

Dalsza kariera wojskowa w ZSRR

Uborewicz wśród innych wyższych dowódców radzieckich (1927 r., stoi drugi z prawej)

W 1924 r. był najpierw dowódcą 5 Armii (od lutego do czerwca), następnie od listopada zastępcą dowódcy ukraińskiego okręgu wojskowego i szefem jego sztabu. W lutym 1925 r. objął stanowisko dowódcy północnokaukaskiego okręgu wojskowego. W latach 1927–1928 przebywał w Niemczech na studiach w Wyższej Akademii Sztabu Generalnego^[1]. Po powrocie od 1928 do 1929 r. dowodził moskiewskim okręgiem wojskowym i od 1931 do 1937 r. - białoruskim okręgiem wojskowym. Od 1930 r. był również zastępcą komisarza spraw wojskowych i morskich^[1]. Był kandydatem na członka komitetu centralnego WKP (b) i członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego ZSRR^[1].

Aresztowanie i śmierć

29 maja 1937 r. został aresztowany przez NKWD^[11] i 11 czerwca postawiony przed Sądowym Trybunałem Specjalnym Sądu Najwyższego ZSRR, pod przewodnictwem Wasilija Ulricha, razem z siedmioma innymi dowódcami: Michaiłem Tuchaczewskim, Ioną Jakirem, Robertem Ejdemanem, Augustem Korkiem, Witowtem Putną, Witalijem Primakowem oraz Borisem Feldmanem (tzw. sprawa Tuchaczewskiego). Z zarzutu o udział w spisku wojskowym w Armii Czerwonej i przygotowaniach do obalenia władzy sowieckiej poprzez powstanie zbrojne i klęskę ZSRR w przyszłej wojnie (z art. 58 radzieckiego kodeksu karnego) wszyscy zostali skazani na śmierć^[12]. Został rozstrzelany następnego dnia. Ciało skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, prochy pochowano anonimowo (ob. mogiła zbiorowa nr 1^[13]). Proces pokazowy wywarł ogromne wrażenie w całym ZSRR, gdyż straceni oficerowie należeli do czołowych dowódców Armii Czerwonej, najsłynniejszych czerwonych dowódców okresu wojny domowej^[14]. Był to początek wielkiej czystki w Armii Czerwonej.

Represje dotknęły również rodzinę Uborewicza. Jego żonę Ninę aresztowano we wrześniu 1937 r., zaś w 1941 r. rozstrzelano, córka Władimira (ur. 1924) została skazana na pięcioletnie zesłanie^[15]. Brat Balis został aresztowany w 1941, po aneksji Litwy do ZSRR, i zesłany na Syberię, gdzie po roku zmarł^[15]. Pierwsza żona Uborewicza, Nadieżda z d. Dubinina, zmarła w 1920 r.^[16]

31 stycznia 1957 r. Ijeronim Uborewicz został zrehabilitowany^[1].

Autor: Przygotowanie dowódców RChACz, wyd. Moskwa-Leningrad 1928; Operacyjno-taktyczne i lotnicze gry wojenne, wyd. Moskwa 1929.

Przypisy