Ilmenit
 (c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0 Ilmenit (pochodzenie: Rosja) | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny | tlenek żelaza i tytanu (FeTiO3) |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa | 5–6 |
| Przełam | muszlowy |
| Łupliwość | niewyraźna |
| Pokrój kryształu | romboedryczny, grubotabliczkowy, płytkowy |
| Układ krystalograficzny | trygonalny |
| Gęstość minerału | 4,7 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa | żelazistoczarna lub ciemnoszara |
| Rysa | czarna lub brunatnawa |
| Połysk | półmetaliczny |
| Dodatkowe dane | |
| Szczególne własności | minerał kruchy, magnetyczny, odporny na wietrzenie, koncentruje się w utworach okruchowych (piaski ilmenitowe) |
Ilmenit (żelaziak tytanowy) – minerał zaliczany do gromady tlenków. Nazwa minerału pochodzi od Gór Ilmeńskich na Uralu Południowym w Rosji, gdzie występuje[1].
Właściwości
Minerał pospolity. Jest izostrukturalny z korundem i hematytem, z którym tworzy roztwór stały[2]. Zawiera domieszki tlenków magnezu, manganu i innych metali, niekiedy promieniotwórczych. Nie rozpuszcza się w kwasach, dopiero po sproszkowaniu rozpuszcza się w stężonym kwasie solnym. Jest odporny na wietrzenie. Ma słabe własności magnetyczne; dopiero po wyprażeniu staje się magnetyczny. Odznacza się żywym pleochroizmem. Tworzy zbliźniaczenia. W wyniku wietrzenia przekształca się w leukoksen[3].
Występowanie
Występuje jako składnik zasadowych (gabro, diabaz, bazalt), obojętnych (syenit, diabaryt) i kwaśnych (granit) skał magmowych. Występuje również w skałach metamoficznych oraz w skałach osadowych (piaskach i żwirach), w których często tworzy duże koncentracje (tzw. piaski ilmenitowe). Współwystępuje z hematytem, magnetytem, tytanitem, rutylem[2].
Największe złoża na świecie występują w Australii, Republice Południowej Afryki, USA – Floryda, zaś w Europie – w Norwegii (Arendal, Egersund), Szwecji (Routivare, Taberg), Francji, Włoszech – okolice Novara, Rosji (Góry Ilmeńskie na Uralu, od których pochodzi nazwa minerału) i na Ukrainie.
W Polsce spotykany w suwalskim masywie anortozytowym (złoża Krzemianka, Udryń), w gabrach Nowej Rudy, w pegmatytach Łomnicy i Szklarskiej Poręby, w piaskach złotonośnych koło Złotoryi na Dolnym Śląsku, w piaskach Dunajca i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych.
Zastosowanie
- W przemyśle chemicznym – do wyrobu bieli tytanowej.
- W hutnictwie – jedna z najważniejszych rud tytanu. Zawiera 52,56% TiO2 i 47,34% FeO.
- Kruszywo z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych.
- ma znaczenie kolekcjonerskie
- służy do wyrobu biżuterii, znaczenie gemmologiczne ma jego odmiana - izeryn. Największe kryształy ok. 13 cm i ważące do 7 kg pochodzą z Norwegii.
Przypisy
- ↑ artykuł o ilmenicie na stronie Webmineral.com (ang.)
- ↑ a b Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003. ISBN 83-7183-174-9.
- ↑ Ewelina Grabowska: Otrzymywanie nowych fotokatalizatorów o podwyższonej aktywności w świetle UV oraz Vis. www.pbc.gda.pl, 2011.
Bibliografia
- R. Duda, L. Rejl – Wielka encyklopedia minerałów – Elipsa 2, ISBN 83-86013-00-1
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma - Press” 2003 r. ISBN 83-7020-313-2
- A Bolewski, A Manecki – Mineralogia szczegółowa, PAE, W-wa 1993, ISBN 83-85636-03-X
- * Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003, s. 189. ISBN 83-7183-174-9.
- Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak: Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 181. ISBN 83-01-12493-8.
Linki zewnętrzne
- artykuł o ilmenicie na stronie Webmineral.com (ang.)
- artykuł o ilmenicie na stronie Mindat.org (ang.)
Media użyte na tej stronie
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Ilmenite
- Locality: Froland, Aust-Agder, Norway (Locality at mindat.org)
- This is a much finer specimen of ilmenite than the previous specimen because it features a more 3-dimensional crystal yet, on a bit of matrix. It has an equant, pseudo-octahedral, extremely lustrous black crystal, to 3 cm across a single face. Its trigonal crystallography is clearly evident. This is certainly one of the finest around for the locality, on the market, I would expect. In person, it is quite beautiful despite being relegated to the "black uglies" category by most folks. 4.1 x 4.1 x 3.8 cm
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Ilmenite
- Locality: Miass (Miask), Ilmen Mts, Chelyabinsk Oblast', Southern Urals, Urals Region, Russia (Locality at mindat.org)
- Size: 4.5 x 4.3 x 1.5 cm.
- An outstanding tabular group of large parallel-growth crystals, with vitreous and attractive chocolate lustre. Few documented specimens from this important classic old locality survive today. This is as good as any I have seen, and of display quality and full miniature size, to boot. Ex. American Museum of Natural History, Clarence Bement collection, donated in 1910.