Ilmenit

Ilmenit
Ilustracja
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0

Ilmenit (pochodzenie: Rosja)
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

tlenek żelaza i tytanu (FeTiO3)

Twardość w skali Mohsa

5–6

Przełam

muszlowy

Łupliwość

niewyraźna

Pokrój kryształu

romboedryczny, grubotabliczkowy, płytkowy

Układ krystalograficzny

trygonalny

Gęstość minerału

4,7 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

żelazistoczarna lub ciemnoszara

Rysa

czarna lub brunatnawa

Połysk

półmetaliczny

Dodatkowe dane
Szczególne własności

minerał kruchy, magnetyczny, odporny na wietrzenie, koncentruje się w utworach okruchowych (piaski ilmenitowe)

(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Ilmenit (pochodzenie: Norwegia)

Ilmenit (żelaziak tytanowy) – minerał zaliczany do gromady tlenków. Nazwa minerału pochodzi od Gór Ilmeńskich na Uralu Południowym w Rosji, gdzie występuje[1].

Właściwości

Minerał pospolity. Jest izostrukturalny z korundem i hematytem, z którym tworzy roztwór stały[2]. Zawiera domieszki tlenków magnezu, manganu i innych metali, niekiedy promieniotwórczych. Nie rozpuszcza się w kwasach, dopiero po sproszkowaniu rozpuszcza się w stężonym kwasie solnym. Jest odporny na wietrzenie. Ma słabe własności magnetyczne; dopiero po wyprażeniu staje się magnetyczny. Odznacza się żywym pleochroizmem. Tworzy zbliźniaczenia. W wyniku wietrzenia przekształca się w leukoksen[3].

Występowanie

Występuje jako składnik zasadowych (gabro, diabaz, bazalt), obojętnych (syenit, diabaryt) i kwaśnych (granit) skał magmowych. Występuje również w skałach metamoficznych oraz w skałach osadowych (piaskach i żwirach), w których często tworzy duże koncentracje (tzw. piaski ilmenitowe). Współwystępuje z hematytem, magnetytem, tytanitem, rutylem[2].

Największe złoża na świecie występują w Australii, Republice Południowej Afryki, USAFloryda, zaś w Europie – w Norwegii (Arendal, Egersund), Szwecji (Routivare, Taberg), Francji, Włoszech – okolice Novara, Rosji (Góry Ilmeńskie na Uralu, od których pochodzi nazwa minerału) i na Ukrainie.

W Polsce spotykany w suwalskim masywie anortozytowym (złoża Krzemianka, Udryń), w gabrach Nowej Rudy, w pegmatytach Łomnicy i Szklarskiej Poręby, w piaskach złotonośnych koło Złotoryi na Dolnym Śląsku, w piaskach Dunajca i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych.

Zastosowanie

  • W przemyśle chemicznym – do wyrobu bieli tytanowej.
  • W hutnictwie – jedna z najważniejszych rud tytanu. Zawiera 52,56% TiO2 i 47,34% FeO.
  • Kruszywo z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych.
  • ma znaczenie kolekcjonerskie
  • służy do wyrobu biżuterii, znaczenie gemmologiczne ma jego odmiana - izeryn. Największe kryształy ok. 13 cm i ważące do 7 kg pochodzą z Norwegii.

Przypisy

  1. artykuł o ilmenicie na stronie Webmineral.com (ang.)
  2. a b Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003. ISBN 83-7183-174-9.
  3. Ewelina Grabowska: Otrzymywanie nowych fotokatalizatorów o podwyższonej aktywności w świetle UV oraz Vis. www.pbc.gda.pl, 2011.

Bibliografia

  • R. Duda, L. Rejl – Wielka encyklopedia minerałów – Elipsa 2, ISBN 83-86013-00-1
  • W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma - Press” 2003 r. ISBN 83-7020-313-2
  • A Bolewski, A Manecki – Mineralogia szczegółowa, PAE, W-wa 1993, ISBN 83-85636-03-X
  • * Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003, s. 189. ISBN 83-7183-174-9.
  • Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak: Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 181. ISBN 83-01-12493-8.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ilmenite-65675.jpg
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Ilmenite
Locality: Froland, Aust-Agder, Norway (Locality at mindat.org)
This is a much finer specimen of ilmenite than the previous specimen because it features a more 3-dimensional crystal yet, on a bit of matrix. It has an equant, pseudo-octahedral, extremely lustrous black crystal, to 3 cm across a single face. Its trigonal crystallography is clearly evident. This is certainly one of the finest around for the locality, on the market, I would expect. In person, it is quite beautiful despite being relegated to the "black uglies" category by most folks. 4.1 x 4.1 x 3.8 cm
Ilmenite-155036.jpg
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Ilmenite
Locality: Miass (Miask), Ilmen Mts, Chelyabinsk Oblast', Southern Urals, Urals Region, Russia (Locality at mindat.org)
Size: 4.5 x 4.3 x 1.5 cm.
An outstanding tabular group of large parallel-growth crystals, with vitreous and attractive chocolate lustre. Few documented specimens from this important classic old locality survive today. This is as good as any I have seen, and of display quality and full miniature size, to boot. Ex. American Museum of Natural History, Clarence Bement collection, donated in 1910.