Ilu-szuma

Ilu-szuma (akad. Ilu-šūma[1], Ilu-šumma[2], w transliteracji z pisma klinowego zapisywane dingir-šu-ma[2]) – jeden z wczesnych władców asyryjskich, noszący tytuł „zarządcy (miasta) Aszur” (énsi a-šùrki)[2], syn i następca Szalim-ahuma; nie znamy długości jego rządów, ale wiadomo, iż panować musiał do ok. 1974 r. p.n.e., kiedy to na tronie miasta-państwa Aszur zastąpił go jego syn Eriszum I[3].

„Sulili, Kikkia, Akia, Puzur-Aszur, Szalim-ahum, Ilu-szuma - razem sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”[1][3]

ustęp Asyryjskiej listy królów wyliczający asyryjskich królów od 27 do 32

Asyryjska lista królów

Ilu-szuma wymieniany jest w Asyryjskiej liście królów jako 32 władca Asyrii[1][3]. Występuje on tam jako ostatni z tzw. „sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”[1][3]. Jako jego poprzednik wymieniany jest Szalim-ahum, a jako jego następca Eriszum I[1][3].

Dynastia

Ilu-szuma jest trzecim znanym władcą Aszur należącym do tzw. „dynastii Puzur-Aszura I”. W swoich własnych inskrypcjach nazywa on siebie „synem Szalim-ahuma”[2], podczas gdy jego syn, Eriszum I, w swoich własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy, zarządcy boga Aszura” (dumu dingir-šu-ma énsi da-šùr)[4].

władcy z dynastii Puzur-Aszura Ipokrewieństwolata panowania
według Veenhofa[3]		lata panowania
według Barjamovica, Hertela i Larsena[5]		uwagi
Puzur-Aszur I-początek XX w. p.n.e.początek XX w. p.n.e.najprawdopodobniej założyciel dynastii
Szalim-ahumsyn Puzur-Aszura Ipoczątek XX w. p.n.e.początek XX w. p.n.e.we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Puzur-Aszura”[6]
Ilu-szumasyn Szalim-ahuma?-1974 p.n.e.?-1971 p.n.e.we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Szalim-ahuma”[7]
Eriszum Isyn Ilu-szumy1974-1935 p.n.e.1972-1933 p.n.e.we własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy”[4]
Ikunumsyn Eriszuma I1934-1921 p.n.e.1932-1918 p.n.e.we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Eriszuma”[8]
Sargon Isyn Ikunuma1920-1881 p.n.e.1917-1878 p.n.e.we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Ikunuma”[9]
Puzur-Aszur IIsyn Sargona I1880-1873 p.n.e.1877-1870 p.n.e.nazywany „synem Sargona” w Asyryjskiej liście królów[1]
Naram-Sinsyn Puzur-Aszura II1872-1829/1819 p.n.e.1869-? p.n.e.nazywany „synem Puzur-Aszura” w Asyryjskiej liście królów[1]
Eriszum IIsyn Naram-Sina1828/1818-1809 p.n.e.?-1809 p.n.e.nazywany „synem Naram-Sina” w Asyryjskiej liście królów[1]

Panowanie

Ilu-szuma znany jest z dwóch własnych inskrypcji znalezionych w Aszur, które upamiętniają wzniesienie przez niego świątyni bogini Isztar w tym mieście[2]. Pierwsza z nich umieszczona jest na uszkodzonym kamiennym przedmiocie, natomiast druga na glinianych cegłach[2]. W obu inskrypcjach Ilu-szuma nazywa siebie „zarządcą (miasta) Aszur” (énsi a-šùrki), „ulubieńcem boga Aszura i bogini Isztar” (na-ra-am da-šùr ù dinanna) i „synem Szalim-ahuma, zarządcy (miasta) Aszur” (dumu ša-lim-a-ḫu-um énsi a-šùrki)[2]. W drugiej z inskrypcji wspomina on również o innych swych pracach budowlanych:

„Wzniosłem nowe mury miejskie i porozdzielałem działki pod (nowe) domy dla mego miasta. Bóg Aszur otworzył dla mnie dwa źródła na górze Abiḫ a ja wykonałem cegły na mur przy tych dwóch źródłach. Woda z jednego ze źródeł spłynęła do bramy Auszum (ba-ab a-ú-ši-im), (podczas gdy) woda z drugiego ze źródeł spłynęła do bramy Wertum (ba-ab dwe-er-tim)”[2]

W dalszej części tej samej inskrypcji Ilu-szuma mówi o swych działaniach, które doprowadzić miały do rozwoju Aszur jako miasta handlowego, przyjaznego kupcom z południa:

„Ustanowiłem addurārum dla Akkadyjczyków i ich dzieci. Oczyściłem ich miedź. Ustanowiłem ich addurārum od brzegów bagien i Ur i Nippur, Awal i Kismar, Der boga Isztarana, aż do Miasta (tj. Aszur)”[2][10]

Słowo addurārum znaczy „wolność”, a określenie „ustanowić addurārum” odnosiło się najczęściej do trzech sytuacji: wyzwolenia kogoś z niewolnictwa, uwolnienia kogoś z długów lub uwolnienia kogoś spod wrogiej okupacji[10]. Zdaniem Veenhofa w przypadku tekstu Ilu-szumy chodziło jednak o coś innego: o zwolnienie Akkadyjczyków (tj. kupców z południa) z podatków i opłat, co miało zachęcić ich do handlu z miastem-państwem Aszur[10]. Udogodnienia te dotyczyć miały w szczególności kupców, którzy podróżowali szlakiem karawanowym wiodącym znad Zatoki Perskiej, przez południową Babilonię (bagna i Ur) do Nippur (gdzie istniała ważna przeprawa przez Tygrys), a następnie w kierunku północno-wschodnim przez miasta Awal i Kismar do Der, i dalej wschodnim brzegiem Tygrysu wzdłuż podnóży gór Zagros do Aszur[10]. To oni najprawdopodobniej dostarczali do Aszur m.in. miedź, która - jak chwali się Ilu-szuma - była w tym mieście wytapiana i oczyszczana[10]. Zaangażowanie Ilu-szumy w rozwój handlu skłoniło niektórych uczonych do postawienia tezy, iż pierwsze wyprawy asyryjskich kupców do Anatolii, które z czasem doprowadziły tam do powstania sieci asyryjskich kolonii kupieckich, mogły mieć miejsce właśnie za jego rządów[11].

W oparciu o pewną wzmiankę w Kronice wczesnych królów uczeni próbowali w przeszłości uczynić z Ilu-szumy władcę współczesnego Sumu-abumowi (ok. 1894-1881 p.n.e.), założycielowi I dynastii z Babilonu[12]. We wspomnianym fragmencie imię władcy współczesnego Ilu-szumie brzmi jednak Su-abu, a nie Sumu-abum, a do tego brak jest w nim jakichkolwiek odniesień do Babilonu[12]. Obecnie, dzięki odkryciu asyryjskiej listy eponimów z Kültepe wiemy, iż Ilu-szuma panował ok. 100 lat przed Sumu-abumem[12].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h A.K. Grayson, Königslisten ..., s. 104-105.
  2. ↑ a b c d e f g h i A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 15-18.
  3. ↑ a b c d e f K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 29.
  4. ↑ a b A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 19-40.
  5. ↑ Old Assyrian limmu lists (ang.). cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2018-08-29].
  6. ↑ A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 14.
  7. ↑ A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 17.
  8. ↑ A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 41.
  9. ↑ A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 46.
  10. ↑ a b c d e K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 126-127.
  11. ↑ K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 32.
  12. ↑ a b c K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 31, przypis 67.

Bibliografia

  • A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
  • A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s.86-135.
  • K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.
Królowie Asyrii
Okres
staroasyryjski
Okres
anarchii
Według wersji standardowej
Według wersji alternatywnej
Według inskrypcji Puzur-Sina
Dynastia
Adasiego
Okres
średnioasyryjski
Okres
nowoasyryjski
Pierwsi
władcy
Sargonidzi

Der Stier.jpg

Media użyte na tej stronie

Der Stier.jpg
Stier in Fassade m, Tür k, Nr. 1 Palast Sargon II in Dur Scharrukin – Zeichnung Flandin Pl 45