Ilya Prigogine

Ilya Prigogine (1977)

Ilya Prigogine, ros. Илья Романович Пригожин, Ilja Romanowicz Prigożin (ur. 25 stycznia 1917 w Moskwie, zm. 28 maja 2003 w Brukseli[1]) – belgijski fizyk i fizykochemik pochodzenia rosyjskiego, arystokrata, laureat Nagrody Nobla z dziedziny chemii w roku 1977 za wkład w rozwój termodynamiki nierównowagowej procesów nieodwracalnych, a w szczególności za teorię struktur dyssypatywnych.

Życiorys

Jego ojciec, Roman Prigożin, był inżynierem chemikiem na Politechnice Moskiewskiej. Rodzina opuściła Rosję w 1921 r. i wyemigrowała najpierw do Niemiec, a w 1929 r. osiadła na stałe w Brukseli. Prigogine studia wyższe ukończył w 1939 na Université Libre de Bruxelles, uzyskując licencjat z nauk chemicznych. Stopień doktora nauk chemicznych uzyskał w roku 1941, stopień Agregé de l'Enseignement Supérieur z chemii fizycznej w 1945 roku. Od 1947 nauczał chemii na Uniwersytecie w Brukseli (Universite Libre de Bruxelles), a później inżynierii chemicznej w Uniwersytecie Teksaskim w Austin. W 1961 r. poślubił Polkę, Marynę Prokopowicz, która wspierała go w jego pracy do końca życia.

W 1967 założył Center for Statistical Mechanics, później przemianowany na Ilya Prigogine Center for Studies in Statistical Mechanics and Complex Systems. Od 1962 był dyrektorem Międzynarodowego Instytutu Solvaya Fizyki i Chemii w Brukseli. W 1989 Prigogine otrzymał tytuł hrabiego nadany przez króla Belgii Baldwina I. Członek 64 akademii naukowych i innych organizacji, między innymi Belgijskiej Królewskiej Akademii Nauk, Literatury i Sztuk Pięknych, członek honorowy Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Otrzymał 53 honorowych stopni (honoris causa, w tym także Politechniki Wrocławskiej[2] i Uniwersytetu Jagiellońskiego), a także wiele odznaczeń, między innymi Medal Rumforda od Royal Society of London, Imperial Order of the Rising Sun (Gold & Silver Medals), Japan; Medal Kartezjusza, Paryż.

Działalność naukowa

Ilya Prigogine otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii w 1977 za pracę na temat termodynamiki układów działających dynamicznie w warunkach nierównowagowych. Argumentował on (matematycznie, nie eksperymentalnie), że układy dalekie od równowagi, z dużym przepływem energii, mogą produkować wyższy stopień porządku. Badania Prigogine doprowadziły do podważenia modelu nauki klasycznej, koncentrującej się na badaniu procesów deterministycznych i do odejścia od deterministycznego modelu rzeczywistości na rzecz modelu świata, w którym regułą jest przypadkowość i nieodwracalność. Prigiogine sformułował jedną z podstawowych teorii procesów nierównowagowych. Jego prace dały podstawy do nauki o chaosie.

Wiodącym zagadnieniem pracy naukowej Ilya Prigogine była rola czasu w naukach fizycznych i w biologii. Przyczynił się znacząco do zrozumienia procesów nieodwracalnych, szczególnie w systemach dalekich od równowagi. Skutki jego prac nad strukturami rozpraszającymi pobudziły wielu naukowców na świecie i miały duże konsekwencje dla współczesnego zrozumienia systemów biologicznych. Prigogine był współtwórcą teorii chaosu.

W klasycznej termodynamice dyssypacja energii przy przepływie ciepła, tarciu i podobnych procesach zawsze powiązana była ze stratą. Pojęcie struktury dyssypatywnej Prigogine'a wprowadziło radykalną zmianę w tym ujęciu pokazując, że w otwartych systemach dyssypacja może stać się źródłem porządku. W chaotycznym zachowaniu się układu, w którym ma miejsce bardzo wielka dyssypacja energii kształtują się pewne tymczasowe struktury i wkrótce zanikają. Nigdy natomiast nie wykazał – nawet matematycznie – że struktury te powielają się lub generują jeszcze wyższe stopnie porządku. Użył on przykładu niewielkich wirów w filiżance gorącej kawy. Podobnym przykładem byłby dużo większy "wir" w trakcie tornada czy huraganu. Można je postrzegać jako "struktury" i wyglądają jak "uporządkowane", ale szybko zanikają ostatecznie zwiększając a nie zmniejszając entropię układu rozpatrywanego jako całość.

Przypisy

  1. Prigogine Ilia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-20].
  2. Tytuły doktora honoris causa nadane przez Politechnikę Wrocławską. portal.pwr.wroc.pl. [dostęp 2011-02-23].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Count Rumford.jpg
Portret Count Rumford (born Benjamin Thompson, 1753–1814) who was an American born soldier, statesman, scientist, inventor and social reformer.
Ilya Prigogine 1977.jpg
1977 Press Photo Professor Ilya Prigogine Of Belgium ,Nobel Prize For Chemistry