Imbirowate

Imbirowate

Alpinia lekarska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

imbirowate

Nazwa systematyczna
Zingiberaceae Lindl.
Key Bot.: 69. 15-30 Sep 1835, nom. cons. Lindl., 1835

Imbirowate (Zingiberaceae Lindl.) – rodzina roślin wieloletnich z rzędu imbirowców. Liczy 56 rodzajów w obrębie których wyróżnia się ok. 1100–1600 gatunków[2]. Rośliny te występują w strefie tropikalnej na wszystkich kontynentach sięgając strefy subtropikalnej i umiarkowanej w Japonii, Himalajach i w południowej Afryce. W Ameryce Południowej i Środkowej występuje tylko jeden rodzaj – Renealmia[3]. Imbirowate rosną głównie w lasach, na glebach próchnicznych, w miejscach cienistych i w półcieniu[4]. Zgrubiałe kłącza zazwyczaj obfitują w olejki eteryczne i skrobię[4]. Nadziemne części roślin też zwykle są aromatyczne. Liczne gatunki wykorzystywane są jako rośliny przyprawowe, lecznicze, jadalne i ozdobne[3].

Morfologia

Alpinia zerumbet
Curcuma longa
Hedychium flavescens
Pokrój
Rośliny kłączowe. Z kłącza wyrastają nibyłodygi z pochew liściowych.
Liście
O pochwiastej nasadzie i języczku, całobrzegie.
Kwiaty
Zwykle duże i efektowne, grzbieciste, o zielonkawym, zrosłodziałkowym kielichu i barwnej koronie z trzema łatkami. Z sześciu pręcików funkcjonuje tylko jeden, dwa inne pręciki wewnętrznego okółka wykształcają się płatkowato i są zrośnięte w warżkę (labellum). Słupek jeden, dolny.
Owoc
Torebka lub jagoda.

Systematyka

Larsenianthus wardianus
Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd imbirowce (Zingiberales), rodzina imbirowate (Zingiberaceae). Rodzina stanowi klad siostrzany rodziny kostowcowatych (Costaceae)[2]:

imbirowce

bananowate Musaceae





helikoniowate Heliconiaceae




strelicjowate Streliziaceae



Lowiaceae







paciorecznikowate Cannaceae



marantowate Marantaceae





imbirowate Zingiberaceae



kostowcowate Costaceae






W obrębie rodziny wyróżnia się cztery podrodziny:

imbirowate

Siphonochiloideae




Tamijioideae




Alpinioideae



Zingiberoideae





Podział i wykaz rodzajów[2][5][6]:

  • Podrodzina Siphonochiloideae W. J. Kress
    • Siphonochilus J. M. Wood et M. Franks
    • Aulotandra Gagnep.
  • Podrodzina Tamijioideae W. J. Kress
    • Tamijia S.Sakai & Nagam.
  • Podrodzina Alpinioideae Link (syn. Alpiniaceae Rudolphi, Amomaceae Jaume Saint-Hilaire) – obejmuje 21 rodzajów (grupowanych w dwóch plemionach: Alpinieae i Riedelieae) występujących w tropikach południowo-wschodniej Azji i Australii, w jednym wypadku (rodzaj Renealmia) także w Afryce i Ameryce Południowej. Rodzaje najliczniejsze w gatunki: Alpinia (200), Amomum (150), Renealmia (75), Etlingera (70), Riedelia (60), Aframomum (50), Hornstedia (50).
    • Plemię Alpinieae:
      • Aframomum K.Schum. – aframon
      • Alpinia Roxb. – alpinia
      • Amomum Roxb. – amomek
      • Cyphostigma Bentham
      • Elettaria Maton
      • Elettariopsis Baker
      • Etlingera Giseke
      • Geocharis (K.Schum.) Ridl.
      • Hornstedtia Retz.
      • Leptosolena C.Presl
      • Plagiostachys Ridl.
      • Renealmia L.f.
      • Siliquamomum Baillon
      • Vanoverberghia Merr.
    • Plemię Riedelieae:
      • Burbigdea Hook.f.
      • Pleuranthodium (K.Schum.) R.M.Sm.
      • Riedelia Oliv.
  • Podrodzina Zingiberoideae Hasskarl – należy tu 29 rodzajów, których zasięg obejmuje południowo-wschodnią Azję i Australię. Najliczniejsze w gatunki są rodzaje: Globba (100), Zingiber (100), Boesenbergia (60), Hedychium (50).
    • Plemię Globbeae:
      • Globba L. – globba, truchlin
      • Gagnepainia K.Schum.
      • Hemiorchis Kurz
    • Plemię Zingibereae
      • Boesenbergia Kuntze
      • Camptandra Ridl.
      • Caulokaempferia K.Larsen
      • Cautleya (Bentham) Hook.f.
      • Curcuma L. – ostryż
      • Curcumorpha A.S.Rao & D.M.Verma
      • Haniffia Holttum
      • Haplochorema K.Schum.
      • Hedychium J.Konig – wianecznik, hedychium
      • Hitchenia Wall.
      • Kaempferia L. – cytwar, cytwarnica
      • Nanochilus K.Schum.
      • Paracautleya R.M.Sm.
      • Parakaempferia A.S.Rao & D.M.Verma
      • Pommereschea Wittm.
      • Rhynchanthus Hook.f.
      • Roscoea Sm. – roskea
      • Scaphochlamys Baker
      • Stadiochilus R.M.Sm.
      • Stahlianthus Kuntze
      • Zingiber Boehm. – imbir
Pozycja w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa imbirowe (Zingiberidae Cronquist), nadrząd Zingiberanae Takht. ex Reveal, rząd imbirowce (Zingiberales Griseb.), rodzina imbirowate (Zingiberaceae Lindl.)[7].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-02-28] (ang.).
  3. ↑ a b Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 191-193. ISBN 978-1-84246-634-6.
  4. ↑ a b Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 439-445. ISBN 83-7079-779-2.
  5. ↑ List of Genera in ZINGIBERACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2009-06-18] (ang.).
  6. ↑ David J. Harris, Mark F. Newman, Michelle L. Hollingsworth, Michael Möller, Alexandra Clark. The phylogenetic position of Aulotandra (Zingiberaceae). „Nordic Journal of Botany”. 23, 6, s. 725–734, 2003. DOI: 10.1111/j.1756-1051.2003.tb00451.x. 
  7. ↑ Crescent Bloom: Zingiberaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-18].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Alpinia zerumbet2CaryCass.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Flowers of Alpinia zerumbet
Curcuma longa 001.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Curcuma longa, Zingiberaceae, Turmeric, Indian Saffron, inflorescence; Botanical Garden KIT, Karlsruhe, Germany. The scalded and dried rootstocks are used in homeopathy as remedy: Curcuma longa (Curc-l.)
Koeh-156.jpg
Echter Galgant. A B Theile der Pflanze in natürl. Grösse; 1 Blüthe, vergrössert; 2 oberer Theil des Staubgefässes mit durchlaufendem Griffel, desgl.; 3 Querschnitt des Filaments mit Griffel, desgl.; 4 Antherenquerschnitt mit Connectiv und Griffel, desgl.; 5 Fruchtknoten im Längsschnitt mit dem einen drüsenartigen, unfruchtbaren Staubgefäss, desgl.
Larsenianthus wardianus.jpg
Autor: W. John Kress, John Mood, Mamiyil Sabu, Linda Prince, Santanu Dey, E. Sanoj, Licencja: CC BY 4.0
Larsenianthus wardianus
Starr 080716-9460 Hedychium flavescens.jpg
(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0
Hedychium flavescens (flowers and leaves). Location: Maui, Enchanting Gardens of Kula